Ббк 84 (5К;аз) б к азыбек Би Келд1бек лы


Bip  улы адамныц айтцан сезш  eKminici



Pdf көрінісі
бет302/307
Дата07.02.2022
өлшемі5,8 Mb.
#87851
1   ...   299   300   301   302   303   304   305   306   307
Байланысты:
kazybek

Bip 
улы адамныц айтцан сезш 
eKminici 
айтты цылып, немесе 
6ip 
улы адам 
icTereH 
улы 
iciH,
к е ц ш унаган басца 
6ipey 
ютеген цылып айту да дагдыга айнал- 
ды. Булай сейлеу тарихта да цалыптасты. Десек те, туа дарынды, 
e3i ецбекцор 3. Тайшыбай цалыптасцан бул сарынды бузды. Абы­
лай хан туралы сейлеу ymiH, Абылай хан туралы жазу ymiH узац 
жыл Омбы, Орынбор, Мэскеу мурагаттарында отырып, ецбек eiri. 
Ецбеп жанды, улы хан туралы ж е тк ш к п шынайы дерек жинады. 
BipaK. 
гылымда Абылайтанудыц непзш салган Зарцын Тайшыбай 
Абылай ханныц ем1рш, ерен ецбегш жэне заманын зерттеу ушш 
ортагасырлыц орыс Tiл i мен цалмац т ш н бктуге м1ндетп болды. 
Бул тшдерд1 бшмей тупнусцаны оцу мумюн емес, ал гылымда 
тупнусцасыз зерттеу - мардымсыз дуние екеш белгш .
Профессор 3. Тайшыбайдыц тыцгылыцты зерттеу 

арцылы 
Абылай ханныц шынайы бсйнсст ашылды. Абылайдыц улылыгы
- цазац ултыныц 6i рлi ri н. жершщ тутастыгын цамтамасыз етуге 
багытталган сындарлы саясаттан ауытцымауында. Орынборда, 
Омбыда сацталган цужат Абылай б и л т н с ешюм таласпаганын 
керсетедт Егер жекелеген султан ез ерюмен 
Kepmi 
мемлекетпен 
тпчслсй царым-цатынас жасайтындай болса, оган тыйым салмады. 
Ce6e6i, oopi - Абылайдыц бацылауында.
XVIII-mi гасырдыц ортасына царай, элемдш бэсекеде цару 
куппне дипломатия ш сб ср л т цосылды. Бурын жауласцан, жер
420


уппн кыркыскан мемлекеттер кслюм. TinTi утылыс у сп н д еп
мэмше жолын да тандай бастады. Бул - мемлекеттердщ катар жэне 
корил ociioiT OMip сурушщ еркснистп. мэдениетп жолы ед1. Абы­
лай ханньщ кеп салалы сырткы саясаты ар касында согыс каунппн 
6eii цайтып, бейб1т ецбекке уйрене бастаган хальщтыц дэулет1 
ecri, жаны сауыгып, намыс-ж1гер1 оянды.
Жаратылысынан эдшдш жактаган турашыл, канагатшыл. до- 
сына адал, жауына катал, табанды да устамды мшез хан Абылайга 
тэн екендш сакталган цужаттардан, кептеген тура жэне жанама 
маглуматтан кершедт (Бул деректер профессор З.Тайшыбайдыц 
кеп жылдьщ ецбепнде жан-жацты талданган). Абылай Казак елш 
билеген кезде Ресей мен Кытай 
6ipiM eH-6ipi 
ш т е й бацас, куш- 
цуаты жагынан санасатындай дэрежеге жеткен. Сацталган дерек­
тер Абылай ханныц б ш к п мемлекет басшысы, кереген, ашыц сая- 
саткер екешн айгацтайды.
Kepnii 6ip елмен байланысын екшппсшен жасырмайды. Bip 
кунде Ресейге де, Кытайга да елпп де атандырады. Оларга бас 
имей, ез ойын бшк децгейде тус1щцред1. Ал оныц устанымы -
цазац халцыныц м уддса. Абылайдыц хаттарын оцып, ол айтып- 
ты деген шюрлерд1 саралаганда, Абылайдыц досы да, цасы да 
жоц, тек цазацтьщ муддссл гана бар екешне кез1м1з жетед1. Мы­
салы, «Кыргызды шапцалы отырмын, олар спдсргс цараушы ма 
ед1?», - деп Кытай патшасына, «Хиуаны шабамын деп отырмын»,
- деп орыс патшасына хатпен хабарлайды. Ce6e6i, «Олар мешц 
цазагыма зэбiр керсетедЬ>, дейд1. Демек, Абылайды туе i ну уппн 
цужатта келт1р1лген. -rimi кепе-кершеу бурмаланган шындыцты 
терещрек зерделеу цажет болды. Екшпп, Абылай заманын жацсы 
бшмешнше, бугшнщ тсрсзссшсн царап, бага беруге де болмайды. 
Осыныц oopi 3. Тайшыбайдыц гылымдагы тыцгылыцты ецбеп.


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   299   300   301   302   303   304   305   306   307




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет