Абай Құнанбайұлы
(10.08.1845 – 06.07.1904)
Мықтымын деп мақтанба ақыл білсең, Мықты болсаң, өзіңнің нәпсіңді жең...
— Абай
.
Абайдың әкесі - Құнанбай Құнанбай Өскенбайұлы 1804 жылы өмірге келеді. Ол халық арасында өте беделді, абыройлы, әділ би болған. Ол 81 жыл ғұмыр кешкен. Құнанбай ел ішінде қажы атанған.
Абайдың әжесі - Зере Абайға халық қазынасынан нәр беріп, бойына ізгілік шуағын сепкен, білімге итермелеген ұлы ұстаз, тәлімгер, ана. Зере әже көңілі кең, жүрегі нәзік адам болған. Абай әжесін қатты жақсы көреді. Күндіз де, түнде де ертегі айтқызады.
Абай он екі жасында Семей қаласындағы Ахмет Риза қазіретінің медресесіне түседі. Онда 3 жыл оқиды. Медреседе оқып жүріп 3 айдай орыс мектебінен дәріс алады. Абай араб, түрік, парсы тілдерін үйренеді
Біржан сал, Ақан сері, Жаяу Мұса, Тәттімбет сияқты сазгердердің маржан мұраларынан сусындап, әншілік-күйшілік өнерді ерекше бағалаған. Әнге, өнерге жаны құмар болған.
Абай күйлері: Абай әндері: "Торы жорға", "Май түні", "Абай желдірмесі".
"Көзімнің қарасы", "Айттым, сәлем, Қаламқас", "Сегіз аяқ", "Қор болды жаным".
Жазушы ұлы ақынның өшпес мұрасын, тарихи тұлғасын өз халқының тыныс - тіршілігімен, бүкіл өмір жолымен бірлікте алып, «Абай жолы» эпопеясын жазды.
Мұхтар Әуезов Алихан Бөкейханов Александр Пушкин Абай Құнанбаев атымен тікелей байланысты тұлғалар «Абай – қазақтың өте күшті, терең ақыны, қазақтың бас ақыны» - деп баға берді.
Абайдың ең алғашқы өлеңдер жинағының басылып шығуына атсалыса, өмірі мен шығармашылығы жөнінде алғаш зерттеу мақаласын жазған.
Абай Пушкин өлеңдерін, поэмаларынан үзінді, мысалдарын қазақша сөйлетті.
Ақынның өз балалары
Ділдәдән Күлбадан Әйгерімнен Ақылбай, Әкімбай
Әбдірахман, Райхан
Мағауия
Тұрағүл, Мекайыл,
Ізкәйіл, Кенже
Абайдың қара сөздерін тақырып жағынан бірнеше топқа бөлуге болады:
Дүниенің тылсым сырларын тану
Қазақ халқының мінез-құлқы
Надандық, жалқаулық
т.б. сынау
Ғылым, білім, өнер
Ар-ұят, адамгершілік