Бидай — бүкіл әлемде 148 елдің негізгі азық-түлігі болып табылады және көптеген елдердің экономикасында ерекше орын алады. Бүкіл дәнді дақылдар өнімінің 60% мөлшері бидайдан алынады. Мазмұны
Бидайдың морфологиясы және өнімділігі
жүктеу/скачать 38,91 Kb.
|
Бидай және оның жалпы сипаттамасы
- Бұл бет үшін навигация:
- Сабағы (сабаны).
| 2.1. Бидайдың морфологиясы және өнімділігі
Бидайдың морфологиялық белгілері систематиктер үшін түрлерді және әр түрдің ішіндегі түршелерді Тигдійнт туысының шегінде теңестіру құралы болып қызмет атқарады. Сонымен қатар кейбір морфологиялық белгілер селекционерлер үшін сұрыптау объектілері, ге-нетиктер үшін тұқым қуалау белгілерін бақылау мате-рмалы болып табылады және ең ақырында, олар имму-нологтар үшін де қажет болып саналады. Алайда түсімділік, технологиялық сапалар секілді аса маңызды белгілер зор шаруашылық маңызға ие бо-ла отырып , теңестіру мақсатына жарамайды, өйткені сыртқы орта жағдайлары оларға едәуір дәрежеде әсер етеді және сонымен қатар оларды оңай да тез әрі дәл-ме-дәл өлшеу мүмкін емес. Тамыры. Бидай өсімдігіиің тамыры екі түрлі болады. Түқым өніп шыққанда жас өсімдікте урық тамырлары түзіледі. Қосымша -іамырлар немесе буын тамырлары эдетте бесеу, колеоптильдік тамырлар біреу-екеу бола-ды, буын тамырларының саны ауа райына, топырақ жағдайларына қарай өте өзгеріп отырады. Үрық тамыр-лары әрқашан да жіңішке, дріаметрлері бірдей, бүйір тармақтары бар және олар бүкіл вегетациялық кезең боііы қызмет атқарады. Ұрық тамырының негізі дәнде астық тұқымдастар сүттеніп пісуінің бастапқы кезеңінде, бірінші жұбы —сүттеніп пісудің басы мен орта кезеңінде, екінші жұбы — сүттеніп пісудің соңы мен балауызданып пісу- дің бастапқы кезеңінде түзіледі. Балауызданып пісудің ортасы мен соцымда колеоптильдік тамырдың меристералық ошақтары оқшауланады. Буын тамырлары негізгі өркенде жаздық бидайдың 1—4-жапырақтары, күздік бидайдың 1—8-жапырақтары бекінетін жерден жоғарырақта түзіледі. Тамыр жүйесі жалпы алғанда жаздық бидайда түқым көктеп шыққаннан кейін 30—40 күн өткен соң, күздік бидайда 50—60 күн өткен соң толық қалыптасады. Сабағы (сабаны). Сабак догсніміз — бидайдың өні-м түзуге қатысатын мүшелерііт көтеріп тұратығі орталық өсі. Сабақ жапырақтардыц, масак өзегініц, жанама өр-кендерінің, қосалқы тамырдыц қалыптасуына тікелен қатысады. Сабақта мүшелерді бірыцғай жүйеге біріктіріп, заттар айналымын қамтамасыз етстін өткізгіш тканьдер орналасады. Дон байлау кезінде пайдаланы-лзтын қор заттары да сабакта жнналады. Ол сондай-ак ассимиляциялық қызмет атқарып, құрғақ заттардың түзілуіне қатысады. Бидайдың сабағы тік өседі, цилиндр пішінді келеді, ол буындар мен буып аралығынан түрады, одетте беті тегіс, калыпты өскен сабак буындар мен буын аралық-тарынан түрады. Бидаи сабағыныц әдстте жер бстіндс 5—б буыны болады: буын аралыгы сабактың төменгі жағында қьіска болады. Сабак. жср астындағы бірінші буыіг аралығыкан өсс бастаііды да, кепінғілеріпс тара-ла береді, мүнда екінші буын аралығы өсуі жөиінеи бі-рінші буып аралығын, үшіншісі — скіншісін басып оза-ды жәие т. с. с. Сонымеы, барлық астық түқымдастар секілді бидайдың өзіне тән ерекшеліғі — онда бірғіеше Өсу нүктелерінің болуы. Олар әрбір буын аралығының тубіндегі буын үстінде орналасқаы. Жоғарғы буын аралығы төменгі буын аралығынан 6—12 есе үзын болады. Бидайдың көптеғен сорттарының буын аралықтары қуыс болса, бунақтары бітеу, олардың шіі толы болады. Далады кейбір сорттарда буын аралықтарыыың да іші бітеу келеді. Өсімдіктің биіктігі (сабағының үзындығы) генетика- . лық пегізге байланысты, бірақ көп ретте сыртқы орта жағдапларына да тәуелді болады. Өсімдік биіктіғікің бидай өндірісінде өте зор маңызы бар, өйткеыі ол да-қылды жниау әдісі мен оныц ауыр-жеңілдіғі соған да байланысты болады, сонымен қатар оның дақылдың құлал жатып қалуына да қатысы бар. Жерғе күлап жатып қалмаптыи көптегеіі сорттардың аласа әрі мықты сабағы болады. жүктеу/скачать 38,91 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|