Билет №1 Экономикалық теория пәні, әдісі мен зерттеу мақсаттары
жүктеу/скачать 262,98 Kb.
|
Билет №1 Экономикалық теория пәні, әдісі мен зерттеу мақсаттары-emirsaba.org
| Шешуі:
16-билет 1.Ақшаның шығуы, мәні және функциялары. Ақша формаларының эволюциясы. ҚР ұлттық валютасының қалыптасуы. Жауап: Ақша ежелгі заманда пайда болды. Монеталардың пайда болуы – ақшаның құрылуындағы соңғы кезең болып табылады. Ақша тауар өндірісінің дамуындағы бірден – бір шарт және өнім болып табылады. Ақша құн өлшемі қызметін идеалды, оймен ойлау арқылы орындайды. Яғни, тауардың құнын өлшеу ақшаға айырбасталғанына дейін орындалады, сонымен құнның тауар формасынан ақша формасына айналуы үшін тауардың бағасын белгілесек жеткілікті.Тауар бағасын өлшеу үшін қолма-қол ақшаның болуы қажет емес, себебі еңбек өнімін теңестіру ойша орындалады. Тауарларды ақшаның көмегімен өлшеуге болады, өйткені олар адам еңбегінің өнімі. Ақша төлем құралы тауар айналысы ақша қозғалысымен байланысты. Бірақ ақша қозғалысы міндетті түрде тауар қозғалысымен бір уақытта тоғысуы тиіс емес. Ақша құнның еркін формасында көрінеді. Олар өткізу процесін еркін аяқтайды. Ақшаның қозғалысы тауар қозғалысынан ерте немесе кеш жүруі мүмкін. Ақшалар төлем құралы ретінде тек қана тауар айналысына ғана емес, сонымен қатар қаржы – несие қатынастарына да қызмет етеді. Қағаз ақшалардың өздерінің меншікті құны болмағандықтан да, олар айналыс саласындағы ақшаның қызметтерін толық құнды ақшалардың қызметтері арқылы атқарады. Ақша формаларының эволюциясы: тауарлық-ақша, металл, қағаз, несиелік, «электрондық» ақшалар 2.Экономикалық өсудің экстенсивті және интенсивті тұрпаты. Экономикалық өсудің модельдері. Жауап: Экономикалық өсу қоғамдық еңбек нәтижесін, оның өнегелік, рухани сипаттамаларын көрсетеді. Ол — экономикалық динамиканың көрсеткіші және қайнар көзі. Бұл экономикалық теорияның предметі мәселелерінің екінші жүйесі.1. Интенсивті типі - техника мен технологияның жетілдірілуі арқылы ұлттық өнімнің өсуі. Тиімді экономика экономикалық өсудің интенсивті типін қолдануға тырысады. Экономикалық өсудің интенсивтік факторлары: қолданылатын ресурстар сапасының өсуі (жұмыс күшінің сапасын өсіру және заттық капиталдың сапасын жақсарту); ресурстарды пайдалану әдістерін жақсарту (технологияны жетілдіру, өндірісті және өткізуді ұйымдастыру мен басқаруды жетілдіру).2. Экстенсивті типі – қосымша өндіріс факторларын тарту арқылы ұлттық өнімінің өсуі. Экономикалық өсудің экстенсивтік факторлары: жұмыс күшінің санының өсуі; капиталдың көлемі өсуі. 3. Үш инвестициялық жоба бар: А: Шығындар - $150 тең. Болашақ пайда жылына - $10 тең. Б: Шығындар - $150 тең. Болашақ пайда жылына $15 тең. В: Шығындар - $1000 тең. Болашақ пайда жылына $75 тең. а) Осы жобаның табыстылық нормасын есептеңіз (A, B, C). Шешуі: А жобасы үшін пайда нормасы = 10*100/150=6,7 % Б жобасы үшін пайда нормасы = 15*100/150=10 % В жобасы үшін пайда нормасы = 75*100/1000=7,5 %. б) Егер кредитке алынған капитал үшін процент деңгейі 5, 7, 11% - ға тең болса, онда осы проценттік ставкалардың қандай деңгейінде А, Б, В жобаларын іске асыру кәсіпкер үшін тиімді (В) немесе тиімсіз (Н) болады:
17-билет 1.Ақша-несие жүйесі және оның элементтері. Ақша массасы және ақша агрегаттары Жауап:Ақша айналысының негізгі сандық көрсеткіштерінің біріне ақша массасы мен ақша базасы жатады.Ақша массасы — жеке тұлғаларға, кәсіпорындарға және мемлекетке тиісті және шаруашылық айналымына қызмет ететін сатып алу және төлем құралдарының жиынтығы.Ақша базасы — бұл міндеттемелерге жататын резервтік және бастапқы ақшаларды білдіреді.Ақша-несие жүйесі - бұл айналыстағы ақша массасын, несие көлемін, сыйақы (мүдделендіру) мөлшерлемесін өзгертуге, жалпы банк жүйесінің қызметін реттеуге бағытталған шаралар жиынтығы. 2.Экономикалық даму циклдығы. Экономикалық цикл фазаларының сипаттамасы. Циклдықты түсіндірудің әртүрлі тәсілдемелері. Жауап:Экономикалық цикл – нарықтық экономиканың бір дағдарыстан екінші дағдарысқа жылжу кезеңі; ол іскерлік белсенділіктің (өндіріс көлемінің, табыс және жұмыспен қамтылу деңгейінінің, қаржы және сауда қызметінің) ауытқуымен сипатталады.Кезеңділік нарықтық экономиканың өзін-өзі реттеу тетігі болып табылады.Экономикалық цикл – бұл дағдарыстар арасындағы мерзім және осы кезде оның төрт фазасы ауысады. Дағдарыс тауарлардың артық өндірілуі, несиенің азаюы және процентінің жоғарылауы арқылы көрінеді. Бұл жағдай пайданы азайтады және өндірісті төмендетеді. Кәсіпорындардың банкрот болуына әкеледі. Қысқаша айтқанда дағдарыстың сипаттамасы келесідей: 1. Артық өндіріс себебінен өндірістің көлемі қысқарады, банктер мен кәсіпорындар банкротқа ұшырайды. 2. Жалақы төмендейді, жұмыссыздық өседі. 3. Бағалы қағаздар нарығы құлдырайды, акция курстары төмендейді. 4. Ақшаға сұраныс өседі, пайыз мөлшерлі жалақысы өседі. Дағдарыс тоқыраумен алмасады. Бұл сатыда өндіріс төмендеуін қояды, бірақ өспейді де. 3.Тауарға сұраныс келесі функциямен бейнеленелді: Qd=200-2P, ал ұсыныс төмендегідей: Qs=130+5Pмұндағы, Qd және Qs– сәйкесінше сұраныс жіне ұсыныс көлемі, Р – қарастырып отырған заттың бағасы. Осы деректерді пайдаланып, тепе-теңдік баға (Pв) мен тепе-теңдік өнім көлемін Qв анықтаңдар. 18-билет 1.Нарық мәні. Қоғамдық өндірістегі нарықтың функциясы және рөлі. Нарықтың артықшылықтары мен кемшіліктері. Жауап:Нарық — тауар өндірісі мен айналымы заңдары бойынша ұйымдастырылатын айырбасты сипаттайтын тауар қатынастарының жиынтығын білдіреді. Басқаша айтқанда, нарық — нақты тауар сатушылар мен оны сатып алушылардың басын қосатын кез келген институт немесе механизм. Нарық, айырбас айналыс-бұл категориябар өзара тығыз байлансты және тұрмыстық деңгейде жай теңестіріледі. Нарыққа бір ғана анықтама беру жеткіләксіз. Нарық – бұл экономикалық проблемаларды тиімді шешуді қамтамасыз ететін тауарларды өндіру мен оларды ақша көмегімен айырбастау процесінде туындайтын экономикалық қарым-қатынастардың жиынтығы, шаруашылықты ұйымдастыру формасы. Нарық- қоғамдық еңбек бөлінісімен келісілген және шаруашылық субъектілерімен шеттелген тауарлы өндіріс дамуының табиғи- тарихи процесі нәтижесі.Тауар өндірісінің дамуымен қатар рынок та дамиды және күрделене түседі және оны экономистердің талдауы да тереңдейді. Рынок (нарық) – бұл ұдайы өндірістің барлық буынында: өндіріс, бөлу, айырбас, тұтыну және сатумен сатып алу арқылы жүзеге асырлатын ұйымдық- экономикалық қатыстардың жүйесі. 2.Фирма немесе кәсіпорын: мәні және теориялық бағыттары.Кәсіпкерлікті ұйымдастырудың негізгі формалары. Жауап:Кәсіпорын — жеке тәуекел мүлікті пайдаланудан түскен пайданы тұрақты жоюға бағытталған тәуелсіз жұмысын жүзеге бизнес операция түрі, өнімнің іске асыру, заттарды немесе ұсыныс ұсыныстар істеп, және ол заңнамаға сәйкес, бұл сыйымдылығы тіркелгенЭкономикалық теория мен тәжірибеде «фирма» ұғымы коммерциялық қызметпен айналысатын шаруашылық құрылымдар-дың атауын белгілеу үшін қолданылады. Фирма деп өзінің мүліктік жауапкершілігімен коммерциялық іс-әрекетті жүзеге асыруына мүмкіндік беретін белгілі бір мүлкі мен бекітілген құқықтары бар шаруашылық бірлікті айтады. Экономикалық теорияда фирманың бірнеше теориялық бағыттары бар.Фирманың неоклассикалық теориясы. Бұл теория бойынша фирма өз пайдасын максималдауды көздейтін және қызметі өндірістік функциямен анықталатын технологиялық бірлік ретінде қарастыры-лады. Фирманың басты міндеті болып өндіріс шығындарын минималды деңгейге жеткізетін өндірісі ауқымы мен ресурстардың оңтайлы үйлесімділігін таба білу және өндірістің тиімділігін анықтау табылады. Фирманың неоклассикалық тұжырымдамасы нарықтың тиімділігін, ондағы ақпараттың толықтылығын, бағаның автоматты реттеушілік рөлін, экономикалық субъектілердің ұтымды тәртіптерін фирмалар көлемі мен шығындар деңгейінің бірдей болуын есепке алады 3.Оқушы журналдарды оқиды, кассетаға жазылған музыканы тыңдайды. Егер журналдың бағасы $1,5, ал кассетаның бағасы $7,5 болса, кестедегі бос орындарды толтырыңыз. Қай тауарлар комбинациясында пайдалылықты арттырады?
Сатып алудың пайдалылығы 5 журнал мен 3 кассетаны таңдағанда максималды болады. 19-билет 1.Нарық құрылымы, нарық түрлері және олардың экономикалық белгілеуі, тауарлық топтары, кеңістік белгілері, бәсекелестікті шектеу деңгейі бойынша классификациясы. Жауап:Нарықтың құрылымы өте күрделі болады және ол экономиканың барлық сферасында әсерін жүргізеді. Нарықтың экономикалық құрылымы мынадай жағдайлармен белгіленеді:меншік формаларымен (мемлекеттік, жеке, ұжымдық, аралас);шаруашылық субъектілерінің әр түрлі формаларының экономикадағы үлес салмағымен белгіленетін, тауар өндірушілердің құрылымымен (мемлекеттік, арендалық, кооперативтік, жеке меншік кәсіпорындары, т.б.);тауар айналымы сферасының ерекшеліктерімен;шаруашылықтың құрылымдық бөлімдерінің мемлекет иелігінен алыну және жекешелендіру дәрежесіменсы елде пайдаланатын сауданың түрлеріменауар белгісі заңмен қорғалады және оны тауар үшін тауар белгісі ретінде тіркелген бүкіл тауарға немесе оның бір бөлігіне қатысты жасалған шарт бойынша басқа бір заңды және жеке тұлғаларға беруге болады. Сонымен бірге Тауар белгісінің иесі (лицензиар) тауар белгісін пайдалану құқығын лиценз. келісім бойынша басқа тұлғаға (лицензиатқа) беруі мүмкін. Тауар белгісімен қатар белгілі бір фирманың бір тауарын емес, барлық тауарларын таңбалау үшін символ-белгі түріндегі сауда таңбасы (кейде оны фирмалық белгі деп те атайды) мен шығарылатын өнімге емес, шығарушы фирмаға тиесілі сауда атауы да пайдаланылады. 2.Кәсіпкерлік капитал. Толық айналым және ауыспалы айналым. Инвестициялар. Қазақстандағы кәсіпкерліктің дамуы. Жауап: Капитал (ағылшынша-бас мүлік, бас сома, латынша-ең басты)-экономикалық ғылымның ең маңызды категорияларының бірі, нарықтық шаруашылықтың қажетті элементі.Тауар өндірісі пайда болып қалыптасқаннан бері, капитал мынадай тарихи формалар алған: сауда капиталы (көпес капиталы түрінде),-тарихи капиталдың ең көне еркін формасы, өсімқорлық, осыдан кейін-өнеркәсіптік.Капиталдың ауыспалы айналымы[1] – ақшалай қаражаттың өндіріс пен айналыс аясындағы қозғалысы‚ бұл қозғалыс барысында ол толық айналым жасайды.Капиталдың ауыспалы айналымы дүркін-дүркін жаңарып отыратын процесс ретінде қаралады‚ оның дәйекті түрде авансылануын (өндіріс құрал-жабдығын сатып алуға‚ еңбекақы төлеуге аванс берілуін)‚ өндірістік тауардың өткізілуін‚ бастапқы нысанға қайтып оралуын қамтиды, яки капитал үш сатыдан өтеді: • бірінші сатыда ақшалай нысаннан өндіріс құрал-жабдығы мен жұмыс күші нысанына ауысады; • екінші сатыда тікелей өндіріс процесі жүзеге асырылып‚ тауар жасалады; • үшінші сатысында тауар сатылады (ол аяқталған бойда капитал қайтадан ақша нысанына ие болады). Инвестиция (латынша іnvestіre – киіндіру) – табыс алу, меншікті капиталын молайту, елдің материалдық байлығы мен материалдық емес сипаттағы қоғамдық құндылықтарын еселей түсу үшін шаруашылық жүргізуші субъектілер салатын инвестициялық қаражат. 3.Оңтайлы өнім шығару кезінде фирманың шекті құны 20 доллар, ал жалпы табыс 100 доллар. Ресурстарды барынша тиімді пайдалана отырып, қоғамдық қажеттілікті қанағаттандыру үшін фирма қанша өнім шығаруы керек? Шешуі: Қоғамның ресурстары жетілген бәсекеге қабілетті нарықтық құрылымда барынша тиімді пайдаланылады. Сонымен бірге фирманың экономикалық тепе-теңдік нүктесінде MC=MR=P=$ 20. Егер TR=PQ=$100, онда Q = 100/20=5 өндіріс бірліктері. Ресурстарды барынша тиімді пайдалана отырып, қоғамдық қажеттілікті қанағаттандыру үшін кәсіпорын 5 бірлік өнім шығаруы керек. 20-билет 1.Бәсекелестік: түсінігі және түрлері. Салаішілік және салааралық бәсекелестік. Жауап: Бәсеке (лат. concurrere) — бір жағынан, іс-қимыл жасайтын салада ұнамды нәтижеге жету үшін жүріп отыратын экономикалық жарыс, шаруашылық жүргізудің қолайлы жағдайына ие болу үшін, пайданы мол алу үшін тауар өндірушілердің бір-бірімен күресі. Екінші жағынан, ол нарық субъектілерінің өнімді өндіру мен оны өткізудегі және капиталды қолдану сферасындағы ара қатынастары. Форма жағынан бәсеке ұйымдастырудың нормалары мен ережелерінің, мемлекеттік және жеке құрылымдардың директивалары мен іс-қимыл әдістерінің жүйесі.Бәсекелестіктүрлері: Жетілгенбәсеке,Монополистік, жетілмегенбәсеке.Бәсеке өз кезегіндесалаішілік, салааралық және халықаралықбәсекеболыпбөлінеді. Салаішілік бәсеке тауарлардың нарықтық бағаласын қалыптастырады.Салааралық бәсеке әр түрлі рынокта қызмет етуші шаруашылық салалардың арасында туындайды. Яғни, сырттан келетін инвестицияларды өз саласына тартуға, осы саланы жетекші сала ретінде алып шығыу үшін бақталас болып табылады. 2.Инфляция, оның түрлері. Инфляция себептері. Инфляция деңгейі. Инфляцияны есептеу әдістері. Инфляцияның әлеуметтік-экономикалық салдары. Инфляцияға қарсы саясат. Жауап: Инфляция (лат. inflatio – «қабыну», «ісіну») — бұл бағаның өсуінен, тауарлар тапшылығынан және тауарлар мен қызметтер сапасының төмендеуінен туындайтын ақшаның құнсыздануы, сондай-ақ оның сатып алу қабілетінің төмендеуі.Түрлері: Инфляциялық үдерістің сипатына қарай:ашық инфляция, жабық инфляция, инфляциялық шок.Таралу орнына қарай: локальдық инфляция,дүниежүзілік инфляция.Бағаның өсу қарқынына қарай:баяу инфляция,орташа,ұшқыр.Инфляцияның себептері айналыс және өндіріс саласында орын алады. Ақша айналысының факторларына: бюджет тапшылығын жабуға пайдаланылған, шексіз көп ақшаның эмиссиялануы есебінен айналыс аясының артық ақша массасына толып кетуі; халық шаруашылығының артық несиеге толуы.Ақшалай емес факторларға: қоғамдык өндірістегі теңсіздікке, шарушылықтың шығындық тетігіне, мемлекеттің экономикалық саясаты, оның ішінде салық саясаты, баға саясаты, сыртқы экономикалық саясатына байланысты факторлар жатады.Инфляция қарқыны статистикалық көрсеткіш — тұтыну бағаларының индексі көмегімен анықталады.Тұтыну бағаларының индексі тауарлар мен қызметтердің түрлерін қамтитын тұтыну қоржыны негізінде анықталады.Тұтыну бағаларының индексін (ТБИ) есептеуде мынадай формула қолданыладыТБИ = (Ағымдағы жылдағы тұтыну қоржынының бағасы) / (Базалық жылдағы тұтыну қоржынының бағасы) x 100Тұтыну бағаларының индексінің үш сандық мәні болуы мүмкін:баға индексі 100%-ға тең болады, яғни баға өзгермеген болып табылады;баға индексі 100%-дан жоғары, мысалға 140%-ға тең. Демек, ағымдағы жылдағы бағаны базалықпен салыстырғанда 1,4 есе өскен, яғни ақша инфляциялық құнсызданды;баға индексі 100%-дан төмен, айталық 80%-ға тең, яғни ағымдағы жылдағы бағаны базалыққа қарағанда 20%-ға төмендеген. Бұл дегеніміз дефляцияның болғанын, яғни баға деңгейінің төмендеуін білдіреді.Инфляцияның тигізетін әлеуметтік-экономикалық салдарларын мынадан көруге болады:халық топтары, өндіріс аясы, аймақтар, шаруашылық құрылымдары, мемлекет, фирмалар арасында, дебиторлар мен кредиторлар арасында табыстардың қайта бөлінуі;халықтың, шаруашылық субъектілерінің ақшалай жинақтарының және мемлекеттік бюджет қаражаттарының құнсыздануы;бағаның әркелкі өсуі нәтижесінде өнеркәсіп салаларындағы пайда нормасының теңсіздігінің артуы және ұдайы өндіріс үдерісіндегі теңсіздіктің орын алуы;жұмыссыздықтың өсуі;халық шаруашылығына деген инвестицияның қысқаруы;амортизациялық қорлардың құнсыздануы;бағадағы, валютадағы және пайыздағы алып-сатарлық ойындардың ұлғаюы;көлеңкелі экономиканың белсенді түрде дамуы;ұлттық валютаның сатып алу қабілетінің төмендеуі;қоғамның әлеуметтік топтарға белінуі. 3.Эмпирикалық зерттеулерге сәйкес келесі тауарлар мен қызметтерге сұраныстың баға икемділігі келесідей болады:: а) 0,6 – медициналық техникаға сұраныстың икемділігі; б) 4,0 – шетелге саяхатқа сұраныстың икемділігі; в) 1,2 – теледидарларға сұраныстың икемділігі. Баға 2% өскен кезде сұраныс қаншаға өзгеретінін есептеңіз. Аталған жағдайлардың әрқайсысында сатушыға осы тауарлар мен қызметтердің бағасын көтеру тиімді ме? Шешуі: E = өсім Q/ өсім P (%). а) 0,6 = өсім Q/ 2, демек, өсім Q = 1,2. Медициналық жабдықтардың бағасы бойынша сұраныстың икемділігі 0,6-ға тең, бағаның өсуі сұраныстың төмендеуіне әкеледі, сондықтан сатудан түскен кіріс артып, бағаның өсуі тиімді болады. б) 4,0 = өсім Q/ 2, демек, өсім Q = 8. Шетелдік сапарларға сұраныстың икемділігі 4-ке тең, бағаның өсуі сұраныстың төмендеуіне әкеледі, жалпы кіріс азаяды, сондықтан бағаның өсуі тиімді емес. в) 1,2 = өсім Q/ 2, демек, өсім Q = 2,4. Шетелдік сапарларға сұраныстың икемділігі 1,2-ге тең, сондықтан бағаның өсуі сұраныстың төмендеуіне әкеледі, кіріс азаяды, сондықтан бағаның өсуі тиімді емес. 21-билет 1.Сұраныс нарықтың ажырамас элементі ретінде. Сұраныс заңы, сұраныс қисығы. Сұранысқа әсер ететін факторлар. Жауап:Сұраныс заңы бойынша тауардың бағасы неғұрлым төмендеген сайын тұтынушының сатып алатын тауарларының саны көбейеді немесе керісінше. Бұл заң нақты ақиқаттармен дәлелденген гипотеза болып табылады.Cұраныс кестесі графикалық түрде қисық ретінде бейнеленеді. Ол сатып алушылардың әр түрлі бағамен сатып алуға дайын тауарлардың сомасын білдіреді. Сұраныс кестесінде сұраныстың барлық детерминанттары, тауардың бағасынан басқа, өзгеріссіз қалуы қажет. Сұраныстың өзгеріссіз болатын детерминанттары: кіріс, талғамдар және преференциялар, алмастыратын тауарлардың бағасы, және толықтыратын тауарлардың бағасы. Сұраныстың Заңы бойынша сұраныс қисығы төмен қарай жантайма ретінде ұсынылады,яғни әрдайым дерлік бағасы төмендегенмен, тұтынушылар тауарды көбірек сатып алады. Ұсыныс қисықтары шекті шығындар қисықтарды көрсетедіндей сияқты, сұраныс қисықтары шекті пайдалық қисықтары арқылы анықталады.Сұранысқа әсер ететін факторлар:1.Тұтынушылардың табысы. Табыс өскен сайын тұтынушылардың сұранысы да өседі.2. Тұтынушылардың саны. Тұтынушылар саны молайған сайын сұраныс та өседі.3. Тұтынушылардың талғамы (ұнатуы, ұнатпауы, жаңа үлгідегі тауарлар) 4.Бірін бірі алмастыратын және бірін- бірі толықтыратын тауарлардың бағаларының өзгеруі. 2.Жұмыссыздық: мәні, себептері, түрлері және салдары. А.Оукен заңының мәні. Филлипс қисығы. Жауап: Жұмыссыздық – елдегі еңбекке қабілетті тұрғындардың бір бөлігі өзіне пайдалы еңбекпен айналысатын кәсіп таба алмай дағдаратын әлеуметтік-экономикалық құбылыс.Түрлері: Уақытша жұмыссыздық. Құрылымдық жұмыссыздық. Маусымдық жұмыссыздық. Циклдік жұмыссыздықЖұмыссыздықтың салдарыгер адам жұмысынан айырылса, сөйтіп жалақысыз қалса ол қалайда күнкөріс көзін іздейді.Бұл жағдайда мемлекет жұмыссызға жағдай жасауды өз моынына алады. Алайда жқмыссыздығы үшін берілетін жәрдемақы тауар шығарғаны, қызмет көрсеткені үшін берілген сыйақы бола алмайды, себебі жұмыссыз адам ешнәрсе шығармайды, демек елдің әл-ауқаты да жоғарыламайды.• Жұмыссыздар санының көбеюі тауар мен қызметке сұранымды азайтады. Халықтың табысының азаюы сұраныстың азаюының бір себебі екендігін ілгеріде көрдік. Тауаоға сұраныстың азаюы өз кезегінде өндірістің кемуіне және жұмыссыздықтың одан әріөршуіне жол ашады, себебі өндірістің кемуі жұмыс орындарының қысқарып, жалақының кемуіне әкелетін жолдың басы.Сөйтіп қоғам өзі құрған тұзаққа өзі түседі. Елде жұмыссыздықты саясижағдайдың шиленісуі өршітіп жібере алады, себебі әбден ашынған халық жұмыстың, ақшаның жоқтығы діңкелеткен адамдар үкімет өзгерсе жағдайымыз жақсара ма деген үмітпен қандай да бір ереуілге, шеруге, төңкеріске қатысуға даяр тұрады.Филлипс қисық сызығы экономикадағы жұмыссыздық пен инфляция деңгейінің өзара өзгеруін көрсетеді. Халықтың жұмысбастылығы қаншалықты жоғары болса, соншалықты олардың табысы жоғары болатындықтан жұмыссыздықтың азаюы құнсызданудың өсуіне әкеліп соғады. 3.Өнімнің он бірлігінің шекті құны - $ 9, шекті кіріс - $ 18. Егер әрбір келесі өнім бірлігін шығарғаннан кейін шекті шығындар $ 1-ге артып, шекті кіріс $ 2-ге төмендесе, компания өз пайдасын барынша арттыратын қанша өнім шығарады? Шешуі: MR=MC болғанда фирма өзінің пайдасын барынша арттырады.
Табысты арттыратын фирма 13 өнім бірлігін шығарады.
1.Ұсыныс – нарық элементі. Ұсыныс заңы. Ұсыныс қисығы. Ұсынысқа әсер ететін факторлар. Жауап: Ұсыныс- өндірушінің нарықта сататын тауарларының саны. Баға жоғарлаған сайын өндірушілердің нарықта сатқысы келетін тауарларының саны артады және керісінше. Баға және ұсынылатын тауарлар саны арасындағы тура байланыс ұсыныс заңы деп аталынады. Бүл байланысты графикте үсыныс қисығы түрінде беруге болады. Графиктегі S қисығы ұсыныс қисығы, Р –баға, Q- сүраныс көлемі. S қисығы оңға жоғары орналасқан, себебі бағамен сұраныс арасындағы байланыс тура. Ұсыныс көлемінің графикалық өзгеруі ұсыныс қисығының бойымен жылжуды білдіреді. Сұраныс қисығының бойымен жылжуы, баға өзгеруінің салдарынын тауарды ұсыну көлемі өзгергенде бақалады. Сонымен қоса егер бұрыңғы шығындар көлемінде ұсынылатын тауарлар саны артса, ұсыныс қисығы оңға ығысады, ал тауарлар саны азайса, солға ығысады. Ұсыныс қисығының ығысуы бағалық емес факторлер әсерінен болады, ол факторлер: ресуртар бағасының өзгерісі; технология; салық және дотациялар; басқа тауарлардың бағасы.Ұсыныс қисығы дегеніміз – нақты уақыт кезінде әртүрлі бағада өндірушілердің сатуға дайын экономикалық игіліктерінің санын көрсететін қисық. 2.Экономиканы мемлекеттік реттеу: мәні, мақсаттары. ЭМР құралдары. Үкіметтің негізгі экономикалық функциялары. Жауап:Экономиканы мемлекеттік реттеу - мемлекет әлеуметтік-экономикалық жүйеге ықпал ету мақсатымен өзінің түрлі деңгейдегі институттары арқылы жүзеге асыратын заңнамалық, әкімшілік және экономикалық сипаттағы шаралар жүйесі.ЭМР-дің құралдары. Экономикалық қызметтерді жүзеге асыру үдерісінің мемлекет алдында тұрған міндеттерді шешу үшін мемлекет өкімінде бірнеше құралдар болады. Олардың ішіндегі маңыздыларына — қазыналық және қаржылық саясат, әлеуметтік саясат пен табыстарды реттеу саясаты; сыртқы экономикалық саясат және т.б. жатады.ЭМР-дің мақсаттары. ЭМР-дің ең басты мақсаты – экономикалық және әлеуметтік тұрақтылық, шетелде және елдің ішінде қоғамдық құрылымды нығайту. Осы басты мақсаттан иерархиялық тәуелділікте болатын көптеген нақты жағдайлар пайда болады.Мемлекеттік реттеудің экономикалық құралдары ақша — кредит қаржылары мен бюджеттік саясатқа бөлінеді.Негізгі экономикалық құралдар:— есепке алу мөлшерін реттеу (Орталық банкпен жүргізілетін,дисконттық саясат);— елдің қаржылық институттары орталық банкте сақтауғаміндетті, ең аз резервтер мөлшерін белгілеу мен өзгерістері; Шешімі: 21 3.Экономикада келесі мәліметтер берілген (млрд. теңге) Трансферттік төлемдер 6,0 Жалпы ішкі инвестициялар 18,4 Бизнеске салынатын жанама салық 9,0 Таза экспорт 2,2 Корпорацияның бөлінбеген пайдасы 4,9 Амортизация 8,9 Жеке түтыну шығындары 88,2 Корпорацияньщ пайдасына салынатын салық 2,6 Әлеуметтік сақтандыру салымдары 0,5 Қызметтер мен тауарларды мемлекеттік сатып алу 9,8 Жеке табыс салығы 4,8 ЖҰӨ көрсеткіштерін және жеке қолда бар табыстың көрсеткіштерін есептеңдер. Шешімі: а) Есепте берілген мөліметтер мен шығын бойынша ЖҰӨ-ді есептеуге болады (басқа әдістермен есептеу үшін мәлімет жетіспейді). Y = C + I + G + Nn Түтыну шығындарының (88,2), жалпы ішкі инвестицияның (18,4), мемлекеттік шығындардың (9,8) және таза экспорт (2,2) көрсеткіштерін қосамыз. Осыдан ЖҰӨ = 118,6. Қолда бар жеке табыстың көлемін есептеу үшін, біз алдымен таза ұлттық өнімді (ТҰӨ), содан кейін үлттық табысты (ҰТ) және жеке табысты (ЖТ) табуымыз керек. ТҰӨ = ЖҰӨ — амортизация ТҰӨ= 118,6 — 8,9 = 109,7 ҰТ = ТҰӨ — бизнеске салынатын жанама салық ҰТ = 109,7 - 9,0 = 100,7 ЖТ = ҮТ — әлеуметтік сақтандыру салымдары — - корпорацияныңбөлінбеген пайдасы —корпорацияньщ пайдасына салынатын салық + трансферттік төлемдер. ЖТ = 100,7 - 0,5 - 4,9 - 2,6 + 6,0 = 98,7 Қолда бар табыс жеке табыстан жеке табысқа салынатын салықты алганға тең: ҚТ = 98,7 ~ 4,8 = 93,9 23-билет 1.Сұраныс пен ұсыныстың өзара қатынасы. Нарықтық тепе-теңдік. Тауардың артықшылығы және тапшылығы нарықтың тепе-теңдігін бұзуы ретінде. Жауап: Нарық процесінде баға белгілеуді сұраныс пен ұсыныс заңы басқарады. Нарықтағы сұраныс пен ұсыныстың қиылысуы олардың тепе-теңдігін көрсетеді. Тепе-теңдік нарықтық баға дегеніміз - нарықта ұсынылған тауарлардың артықшылығы да, кемшілігі де болмайтын баға. Сұраныс пен ұсыныс қисықтарының қиылысу нүктесіндегі баға – рыноктық клиринг немесе тепе-теңдік баға деп аталады.Тепе – теңдік баға тұтынушыны да, өндірушіні де қанағаттандырады.Нарықтық баға сұраныс пен ұсыныстың қиылысу нүктесінде белгіленеді.Сұраныс пен ұсыныс қисықтарының қиылысу нүктесі Е- тепе-теңдік нүктесі болып табылады.Тепе-теңдік нүктесінде сұраныс пен ұсыныс көлемдері тең болады.Нарықтағы сұраныстың ұсынысқа тең болатын жағдайы нарықтық тепе-теңдікті көрсетеді.Егер де нарықтық баға тепе-теңдік бағаға тең болмаса, онда артық сұраныс немесе артық ұсыныс орын алады, ал осы уақыттағы сатушылар мен сатып алушылардың іс-әрекеті нарықтық бағаны тепе-теңдік бағаға қарай қозғайды.Егер де сұраныс көлемі ұсыныс көлемінен жоғары болатын болса, онда тауар тапшылығы қалыптасады. Керісінше сұраныс көлемі ұсыныс көлемінен төмен болатын болса, онда тауар артықшылығы қалыптасады.Егер рынокта ұсыныс төмендеп, сұраныс көбейетін болса, онда тауар бағасы көтеріледі. 2.Ақша-несиелік жүйе. Ақша жүйесінің типтері. Несиенің мәні, функциялары мен формалары. Жауабы:Ақша-несие саясаты - бұл айналыстағы ақша массасын, несие көлемін, сыйақы (мүдделендіру) мөлшерлемесін өзгертуге, жалпы банк жүйесінің қызметін реттеуге бағытталған шаралар жиынтығы. Ақша жүйесі дегеніміз жеке элементтері белгілі бірлікте болатын жүйе болып табылады. Ақша жүйесінің негізгі элементтері мыналар:ақша бірлігі мен баға масштабының атаулары;қша белгілерінің түрлері, оларды шығару тәртібі және қамтамасыз ету сипаты; нақтылы акша тшемейтін төлем айналымын ұйымдастыру;ұлттық валютаның курсы, оны шетел валютасына айырбастау тәртібі. Несие — бұл пайыз төлеу және қайтару шартында уақытша пайдалануға (қарызға) берілетін ссудалық капитал қозғалысы. Несиенің экономикадағы орыны мен рөлі, оның атқаратын қызметтерімен сипатталады. Жалпы несие экономикалық категория ретінде төмендегідей қызметтерді атқарады:қайта бөлу;айналыс шығындарын үнемдеу;айналыстағы нақты ақшалардың орнын уақытша алмастыру;капиталдың шоғырлануын жеделдету;ғылыми-техникалық прогресті жеделдету. 3.Мемлекеттік сатып алу 500, салық функциясы Т = 0,4Ү, трансферт функциясы F = 0,2Ү, баға деңгейі: Р = 1. Пайыз мөлшерлемесі R = 0,1 болғандағы қарыз D = 1000. Нақтыөндіріс көлемі 2000, ал әлуетті өндіріс көлемі 2500-ге тең. Мемлекеттік бюджет сальдосы оң мән бе, әлде теріс мән бе? Шешімі: Мемлекеттік бюджет сальдосын шығындар мен кірістерді сәйкестеу негізінде табуға болады. Мемлекеттік шығындар = мемлекеттік сатып алу (G) + трансферттер (F) + мемлекеттік қарызды өтеуге бағытталган шығындар (D х R) = 500 + 0,2 х х 2000 + 0,1 х 1000 = 1000. Мемлекеттік кіріс-салық түсімдері (Т) = 0,4 х 2000 = 800. Мемлекеттік бюджет тапшылығы = 1000 — 800 = 200. 24-билет 1.Икемділік түсінігі. Икемділік коэффициенті. Баға бойынша және табыс бойынша икемділік. Тоғыспалы икемділік. жүктеу/скачать 262,98 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|