Білім беру бағдарламасы: «6B05102-Биотехнология»
Дәріс № 10. Тақырыбы: Дәрілік өсімдіктер мен ДӨШ қортануы
жүктеу/скачать 0,61 Mb.
|
«Фармакогнозия» пәні бойынша
| Дәріс № 10. Тақырыбы: Дәрілік өсімдіктер мен ДӨШ қортануы
Дәріс жоспары: 1. Дәрілік өсімдік шикізатының классификациясы 2. ДӨШ қорларын бағалау және ұқыпты пайдалану. 3. ДӨШ жинау талаптары. ДӨШ (ДӨШ – дәрілік өсімдіктен шикізаты) - бұл дәрілік заттарды (ДШ) алу үшін пайдаланылатын ДШ кептірілген немесе жаңадан жиналған бөліктері. ДШ, ДӨ, ДӨШ, ӨТП – (Өсімдік тектес препараттар немесе субстанциялар) және ДШ, ДӨШ, ДӨШ өсімдік тектес субстанциялар ДӨШ –ке ДӨ - тер бөліктері сияқты жаңа піскен шырындар, камедилар, майлар, эфир майлары, шайырлар және өсімдіктердің құрғақ ұнтақтары кіреді, олар кейде әр түрлі өңдеу тәсілдеріне ұшырауы мүмкін (кептіру, бумен өңдеу, мұздату, алкогольді немесе басқа заттармен араластыру). ДӨ – дің бастапқы өңдеу өнімдері деп олардан алынған эфир және басқа майлар, шайырлар, камеди аталады. Өсімдік тектес препараттар (ӨТП) дайын өнімді дайындау үшін негіз болып табылады және экстракциялау, фракцияларға бөлу, тазалау, қоюландыру жолымен және басқа да физикалық немесе биологиялық тәсілдермен дайындалған ДӨШ-нан алынған ұсақталған немесе ұнтақ тәрізді ДӨШ, экстракттар, тұнбалар, эфир және басқа майлар қамтылуы мүмкін. ӨТП - ға сондай-ақ ДӨШ-ның алкогольді ерітінділерде, сусындары да, балда немесе басқа да заттарда суландыру немесе қыздыру жолымен дайындалатын препараттар кіреді. Фармакогнозияда зерттелетін жануар тектес объектілер бірлі – жарым: бадяга губкалары, сүліктер, аралар, жыландар, бұғы мүйіздері және т.б. - олардың қайта өңделген өнімдері (тресканың бауыр майы, спермацет, ланолин, басқа да жануарлар майлары) немесе жануарлардың тіршілік ету өнімдері (мумие), жылан, аралар: мысалы, бал, у, балауыз. ДӨШ ХІ МФ − да ДӨШ – ның ботаникалық, морфологиялық класссификациясы қолданылған: Өсімдік бөліктерінің морфологиялық атаулары – 1. Жапырақтар (folia), шөптер (herba), екеуі бірге folia herba; 2. Гүлдері (flores); 3. Жемістер (fructus); 4. Тұқым, тұқымдар (semen, semina flores fructus semen semina); 5. Түбірі, тамырлар (radix, radices), тамыр (rhizomata), radices rhizomata тамыр және тамыр (rhizomata et radices), тамырымен бірге radices түбірі (rhizomata cum radicibus); 6. Қабығы, radicibus қабығы (cortix, cortices) құлпынай (bulbi), құлпынай (bulbocortices bulbi tubera), пияз (tubera) және т. б. tubera ДШ алу үшін қолданылатын өсімдіктер түысының (түрінің) атауымен орыс немесе латын тілінде толықтырылған. Сирек ДӨШ болып табылған, сондай-ақ бүршік тиісінше (gemmae), өркендер (cormi), бутондар (alabastra). gemmae cormi alabastro. ДӨШ ретінде жаңа жиналған (recens) және құрғақ кептірілген (siccum) ДӨ бөліктері болуы мүмкін. Ал олар бірге - recens siccum деп аталады. ҚР МФ қазіргі заманғы критерийлері бойынша ДӨШ өсімдіктің ботаникалық атауымен яғни туысы (түрінің) және оның қолданылатын бөлігін қосып атайды: Мысалы, листья вахты трехлистной (folia Menyanthidis trifoliatae), үш жапырақты вахта жапырағы, василька синего herba цветки (Centaureae ciani flores), аира болотного flores корневища (Acori сalami rhizomata), валерианы rhizomata корневища с корнями (Valerianae rhizomata cum radicibus). flores тамыр аирасы (Acori саламi rhizomata), шүйгіншөптер rhizomata тамырының тамыры (valerianae rhizomata cum radicibus), тамырының және тамырының (inulae radicibus helenii rhizomata et radices), тамырының қызғанышы (Rhei radices), қабықтың талдары (salicis Cortex), radices cortex құрғақ (Myrtilli fructus siccus), және т. б.. Бұдан басқа, ДӨШ кейде қайта өңдеу дәрежесі бойынша топтарға бөлінеді: 1) ұсақтау және тұтас, 2) ұсақталған тұтас ұсақталған (кесілген, ұсақталған), 3) Ұнтақ тәрізді, 4) Сығымдалған, кесілген, ұнтақталған, ұнтақ тәрізді престелген. ДӨШ фармакологиялық жіктелуі алайда кейбір авторлар (мысалы, кітапта: Сокольский И. Н. Фармакогнозия. И. Н. Сокольский, Самылина И. А., Н. В. Беспалов. – М., 2003). жіктеу кезінде көптеген фармакологиялық әсері ескерілмейді. Ал фармацевтикалық бейіндегі студенттер мен мамандарға химиялық классификация ыңғайлы, ол кезде ДӨШ мен ДӨ жіктеу кезінде олардың ішінде ең маңызды БАЗ топтастырады, мысалы,: Trease G. G. Pharmacognosy, 12 th edn. Trease, W. Evans. - L., 1983; Муравьева Д. А. Фармакогнозия. 4 басылым. Д. А. Муравьева және т. б. – М., 2002. жүктеу/скачать 0,61 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|