Білім беру бағдарламасы: 6В03111-«Әлеуметтік саладағы психология»
Адамға зерттеу жүргізудің этикалық принциптері
жүктеу/скачать 132,25 Kb.
|
Орг и план НИР Лекция
6 tazhiribe, 555
| 3.Адамға зерттеу жүргізудің этикалық принциптері.
Біз білетіндей, психология ғалымдардың эксперименттік зерттеулер жүргізуіне, содан кейін олардың нәтижелері бойынша адам психикасының жұмысы туралы қорытынды жасауына байланысты дамиды. Алайда, психологияның зерттеу жүргізуге ерекше талаптары бар. Бұл талаптар, атап айтқанда, психологиядағы зерттеудің "объектісі" адамдарға байланысты. Адамдарды зерттеу физикалық әлемнің объектілерін зерттеуден түбегейлі ерекшеленеді, бірақ тек ХХ ғасырдың соңында психологтар өздерінің эксперименттеріне қатысатын адамдарға құрметпен қарауды бастады, яғни психологтар сақтауға тиісті этикалық нормалар туралы ойлана бастады. Этикалық нормалар мен стандарттарды әзірлеуді әр түрлі елдердің психологтарын біріктіретін кәсіби қоғамдық ұйымдар жүзеге асырады. Алғашқылардың бірі психологтардың этикалық стандарттары 1963 жылы американдық психологиялық қауымдастық (American Psychological Association) жариялады. Содан кейін бұл құжатқа бірнеше рет түзетулер енгізілді. 1990 жылы жарияланған Британдық психологтар қоғамының Этикалық кодексінің негізгі ережелері осы стандарттарға сәйкес келеді, онда зерттеушілер үшін келесі этикалық қағидаларды анықтады. 1. Зерттеушілер әрдайым зерттеуге қатысушылардың этикалық және психологиялық салдарын ескеруі керек. 2. Зерттеушілер экспериментке қатысушыларды зерттеу мақсаттары туралы хабардар етуге және олардың толық ақпарат негізінде берген келісімін алуға міндетті. 3. Ақпаратты жасыруға немесе зерттеуге қатысушыларды адастыруға жол берілмейді. Қасақана алдаудан аулақ болу керек. 4. Зерттеулер аяқталғаннан кейін олардың қатысушыларымен атқарылған жұмыстың мәнін толық түсіну үшін әңгімелесу керек. 5. Зерттеушілер экспериментке қатысушылардың назарын кез-келген уақытта одан әрі жұмыстан бас тартуға құқылы екендігіне аударуы керек. 6. Егер алдын ала уағдаластық керісінше белгілемесе, алынған барлық деректер құпия деп есептелуге тиіс. 7. Зерттеушілер зерттеуге қатысушыларды зерттеу кезінде де, олардың нәтижесінде де физикалық және психологиялық зияннан қорғауға міндетті. 8. Бақылауларға негізделген зерттеулер зерттеу объектісі болып табылатын адамдардың жеке өмірі мен психологиялық әл-ауқатын құрметтеуі керек. 9. Зерттеушілер сақ болу керек. 10. Зерттеушілер этикалық аспектілер үшін жауапкершілікті бөліседі және қажет болған жағдайда басқалардың көзқарасын өзгертуге ықпал етуі керек. жүктеу/скачать 132,25 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|