Қатыгездік қарым-қатынас жасаудың диагностикалық белгілері

96 
Бала мінез-құлқының ерекшеліктері 
Ересек мінез-құлқының ерекшеліктері 
Психикалық (эмоционалды) зорлық: 
Балаға көнбеу 
Дене мен ақыл-ой дамуының кешігуі 
Баланы қорлау, балағаттау, айыптау, кемсіту 
Жүйкенің еріксіз тартылуы, шыжың 
Балаға сыни көзқарас 
Өкінішті рең, жабыраңқы көңіл 
Баланың жағымсыз сипаттамалары 
Түрлі психосоматикалық аурулар 
Баланы жек көретін адамдармен 
сәйкестендіру 
Мазасыздық және алаңдаушылық, 
агрессивтілік 
Балаға жауапкершілікті аудару 
Ұйқының, тәбеттің бұзылуы 
Балаға жақсы көрмеу, жек көруін ашық 
көрсету 
Адамдармен тіл табыса алмау, оқудағы 
үлгермешіліктер 
Ата-аналардың психикалық ауруы
Жалғыздыққа және өзіне қол жұмсауға 
бейімділік 
Критикалық шарттар 
Өзін-өзі төмен бағалау 
Ақыл-ой кемтарлығы 
Баланың қажеттіліктерін елемеу 
Ата-ана отбасындағы қатыгездік пен зорлық-
зомбылықтың болуы
Шаршау, ұйқылы түр, ісінген қабақтар 
Өзін-өзі қадағалаудың жеткіліксіздігі, 
дүрбелеңділік және агрессивтілік 
Санитарлық-гигиеналық ескермеу 
Қажетсіз бала
Дене салмағының азаюы, өсуінің және 
дене дамуының тоқтауы 
Толық дамымаған бала 
Кез-келген құндылыққа назар аудару 
ниеті. 
«Қиын» бала 
Көптеген госпитализация 
Жақсы көрмейтін туысқандарға ұқсату 
Қайталанатын жарақаттар 
Баланың мінез-құлқының өзгерісі 
Азық-түлік ұрлау, құқық бұзушылық 
Отбасының әлеуметтік-экономикалық 
проблемалары
Байланыс жасауды таңдай алмау 
Отбасылық қақтығыстар 
Мастурбация 
Регрессивті мінез 
Қарым-қатынас пен оқдағы қиындықтар 
Агрессиялық және албырттық 
Ғасырдың 80-жылдарының соңына қарай, психологиялық зақымдану синдром (ПЗС) 
үйдегі зорлық-зомбылық құрбандары мен соғыс ардагерлерінде бірдей пайда болады. 
Сонымен қатар, барлық зорлық-зомбылық құрбандары азап пен өлімнен қорқады, өміріне 
қауіп төнуден, сондай-ақ ұйқысыздықтан, түнгі сезімнен, дене ұйығандығынан және т.б. 
қорқады екен. 
ПЗС-ны төрт кезеңге бөлуге болады. 
Біріншісі 
шұғыл шок немесе психологиялық тұрақсыздықпен сипатталады, егер адам 
өзіне не болғанын білмей тұрса, ол сыртқы тежеуді көрсетеді. 
Екінші кезең
– 
бұл бас тарту. Жәбірленуші өзіне не болғаны туралы барлық нәрсені 
есінен шығаруға тырысады. Ол ешкімнен көмек сұрамайды, басқалармен бірге қайғылы 

97 
оқиғаны талқыламайды. 
Үшінші кезең
– 
өткір стресстің кезеңі, терең дағдарыс жағдайы. Әдетте, осы кезеңде 
адамдар терең депрессияға ұшырайды, өмірдің мағынасын көрмейді, олар өздерінің 
қуаныштарына лайықсыз болып көрінуі мүмкін. 
Төртінші кезең
– 
зорлық-зомбылықтан туындаған ішкі қақтығысты функционалды 
шешу, психо-жарақаттық тәжірибені қабылдау, оны пайдалану мүмкіндігі. Егер соңғы кезең 
болмаса, симптомдар созылмалы болып, адамның әлемге деген көзқарасын өзгертеді 
(когнитивті диссонанс). 
Балалық және жасөспірім шақта зорлық-зомбылық көру психологиялық тұрақтылық пен 
жалпы даму үшін тойтарылмас нәтижеге ие. Зорлық-зомбылық салдарының көріністері, 
балалар мен жасөспірімдердің денсаулығын бұзса да, ауытқулардың түпкі себебін анықтауға 
болатын анық симптомдары мен белгілері болмайды. Салдардың ауырлық дәрежелері 
зорлық-зомбылықтың ауырлығына байланысты. Зорлық-зомбылық құрбандары үнемі 
қауіптену жағдайында өмір сүреді және оның қайталануынан немесе ол туралы бәрі біліп 
қоюынан қорқады. 
Зорлық-зомбылыққа ұшыраған балалар мен жасөспірімдер көбінесе өздерін қылмыскер 
немесе кінәлі деп сезінеді. Эмоциялық бұзылулар байқалады: көңіл-күйдің, 
алаңдаушылықтың, депрессияның негізсіз өзгеруі, ол өзіне-өзі қол жұмсау әрекеттерімен 
бірге болуы мүмкін. Жиі ұйқы, қабылдау мен сезіну бұзылады, өзінің денесін қабылдамау 
пайда болады. Невроттық симптомдар басқа адамдармен қарым-қатынастың бұзылуымен 
бірге жүреді. Әлемге деген сенімсіздіктің арқасында оқшаулану мен жалғыздық сезімдері 
пайда болады. Зорлық-зомбылықтың алыс зардаптары арасында алкоголизм, кіріптарлық 
және қылмыстық әрекеттер, сондай-ақ өзін-өзі өлтіру әрекеттері жатады. 
Балалар мен жасөспірімдердегі зорлық-зомбылықтың әртүрлі нысандарына психикалық 
реакцияның кең таралған түрлеріне: ақыл-ойдың артта қалуы, регрессивті симптомдар, 
невротикалық реакциялар, психогендік депрессия және жеке бастың бұзылуы жатады. Бұл 
жағдайлар жиі психосоматикалық бұзылулар мен мінез-құлық бұзылулары арқылы 
«жасырылынады». 

жүктеу/скачать 2,25 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: