Ш. Жумадилла Түркістан 2022
жүктеу/скачать 163,37 Kb.
|
Ш. Жумадилла Түркістан 2022-emirsaba.org
- Бұл бет үшін навигация:
- Түркістан - 2022 БӨЖ тапсырмалары (2 аралық бақылау) 1.
- Қазақстанда көппартиялық жүйе құрылды деп айта аласыз ба Осы ойыңызды дәлелдеңіз
|
Ш. Жумадилла Түркістан 2022 БӨЖ (Білімгердің өзіндік жұмысы) Тобы: ТТА-111Орындаған: Д.С. Мирзагелдиева Тексерген: маг.оқытушы Ш.Жумадилла Түркістан - 2022 БӨЖ тапсырмалары (2 аралық бақылау) 1. Қазақстанда көппартиялық жүйе құрылды деп айта аласыз ба? Осы ойыңызды дәлелдеңіз. 2.Қазақстандағы идеологиялық жағдайды сипаттаңыз. 3.Саяси бейімделуге байланысты қандай көзқарастарды білесіздер. Шолу жасаңыз. 4.Қазіргі әлемдік геосаяси жағдайында халықаралық қатынастар дамуы қандай болады деп ойлайсыз. Қазақстанда көппартиялық жүйе құрылды деп айта аласыз ба? Осы ойыңызды дәлелдеңіз: ХХ ғасырдың басында Қазақстанның экономикалық , саяси және әлеуметтік жағдайы ауырлап кетті. Ресейдің отаршылдық езгісі күшее берді, одан қоныс аударған қоныс аударушылар қазақтың шұрайлы жерлерін тартып алуын көбейті, халықтың жағдайы төмендей түсті. Сондықтан қазақтың зиялылары тығырықтан шығудың жолын іздеді. Алғашында олар үміттерін Ресейдің кадет партиясына артты. 1905 жылдың желтоқсанында Орал қаласында А. Бөкейхановтың бастауымен Қазақстанның бес облысының «делегаттар съезі» шақырылды. Онда кадет партиясының бөлімі құрылып, сол партияның бағдарламасын қабылдады. Бірақ кадеттер болсын, Уақытша үкімет болсын 1917 жылдың ақпан революциясынан кейін де біздің өңіріміздегі ұлттық, агрорлық және т.б. мәселелерді шешуге тырыспады. Ал қазақтардың өзін-өзі билеуі немесе автономиясы туралы сөз де қозғалмады. Осының бәрі А.Бөкейхановты кадет партиясынан шығып, жаңа «Алаш» партиясын құруға мәжбүр етті. Ол туралы «Қазақ» газентінің 1917 жылғы 256 – санында арнайы мақала шықты. Бірінші бүкілқазақтық съезд Орынборда 1917 жылы шілденің 21-26 арасында өтті. Күн тәртібінде 14 мәселе қаралды. Бірақ делегаттар басты назарды ұлттық автономия, жер, Құрылтай жиналысын дайындау жіне қазақтың саяси партиясын құру мәселелеріне аударды. 1917 жылы 21 қазанда «Қазақ» газетінде «Алаш» партиясы бағдарламасынның жобасы басылып шықты. Оның ең маңызды баптарына мыналар жатады: Ресей демократиялық федеративтік республика, ал оған кіретін мемлекеттер тәуелсіз болуы керек; Ресей республикасында дініне, шыққан тегіне, жынысына қарамай бәрі де тең; онда теңдік, жеке адамның дербес құқылығы, сөз, баспа сөз, одақтар еркіндігі қолданылады; дін месмлекетен бөлінеді, барлық діңдер тең, қазақтардың өзіндік муфтияты болуы керек; билік пен сот әр халықтың ерекшелігіне сай құрылуы, би мен қазы жергілікті халықтың тілін білуітиіс, барлық оқй орындарында ақысыз білім және ол барлық адамдардың игілігі болуы керек және басқалары. 1917 жылы желтоқсан айының бас кезінде Орынборда екінші жалпы қазақтың съезі шақырылды. Онда Алаш орда үкіметі құрылды. Басшысы болып А. Бөкейханов сайланды. Бірақ ол үкіметтің өмірі қысқа болады да, мақсатына жете алмады. 1918 жылы қарашада Алаш орда үкіметі кеңестік әскерледің күшімен талқандалды, «Алаш» партиясының басшылары мен мүшелері репресияға ұшырады. «Алаш» партиясы жөнінде ғалымдар арасында екі түрлі көз қарас бар. Біреулері (В.Григорьев, П. Пахмурный, А. Сармурзин) бұрынғы камунистік идеалогияның тұрғысынан оны «буржуалиялық — ұлтшыл» партия ретінде қарайды. Екіншілері (М.Қозыбаев, М.Қойгелдиев) оны ұлттық – демократиялықпартия деп санайды. Шынында да, Алаштықтар капитализмді құру немесе тек таза ұлттық мемлекетті орнатуды өздеріне бағдарламалық мұрат етіп қойған жоқ.. олар саяси еркіндікті аңсады, өркениеті адамгершілікті қоғам құрғылары келді. Бұл буржуазиялық – ұлтшүылдық емес, жалпы демократиялық мақсатқа жатады. «Алаш» теориясы сияқты 1917 жылдың күзінде Қазақстанда «Үш жүз» деген партия құрылды. Оның басшысы Қ. Тоғызов деген болатын. Ол большевиктерге бағдар ұстап «Алаш» партиясының басты оппоненті болды. 1918 жылы 1 қаңтарда Семейде большевиктердің ұйымы құрылды. Ал кеңес өкімет кезінде, көпшілікке белгілі жалғыз басқарушы партия СОКП болды. Қазақстан тарихында шұғыл бет бұрысболып, өшпес іс қалдырған Алматыдағы 1986 жылғы желтоқсан оқиғасы. Ол жалғыз біздің елді ғана емес, бұрыңғы Кеңес Одағына кірген елдердің барлығын дүр сілкіндірді. Қазақ жастары бірінші болып «орталықтың» отаршыл саясыты мен әкімшіл — әміршіл жүйесіне ашық қарсылық білдіріп, тайсалмастан, батыл шегуге шықты. Бұл көтеріліс азатық жолындағы күреске, жаңа саяси ұйымдар мен қозғалыстардың пайда болуына түрткі болды. 1987 жылы шілдеде СОКП Орталық Комитетінің қазақ халқын ұлтшыл деп кінәлаған қаулысы жағдайды одан әрі асқындырып жіберді. Қазақтың ұлттық санасын дамыту, өзінің шыққан тегіне бет бұру, тілін, дінін, ұлттық мәдениетіндамыту керектігін дәлелдеп, алға тартып бастамашы топтар пайда бола бастады. Осы мәселелерді бірінші болып көтерген «Желтоқсан» қозғалысы дүниеге келді, ейін (1990ж. мамырда) счоның негізінде осы аттас партия құрылды. Республиканың саяси өмірінде «Қазақ ССР-індегі қоғамдық бірлестіктер туралы» заңы айтарлықтай рқл атқарды. Ол азаматарға қоғасдық ұйымдар құру еркіндігіне кепілдік берді. Бейресми саяси партиялар мен бірлестіктер заңды жұмыс істеуіне мәіртебе алды. Олар тіркеуден өткеннен кейін халық депутаттығына талапкерлерді ұсынуға құқылы. Республикадағы алғашқы қоғамдық-саяси құрылымдар Коммунистік партияға оппозиция ретінде пайда болды. Кейінірек, тәуелсіздікті алып, жаңа конституцияға дайындыққа байланысты саяси күроестің басты мәселелері болып азаматтық, мемлекеттік тіл, жердің жеке меншңкке сатылуы және т.б. қойылды. Егер Республика аумағында белді рқл атқарған белді рөл атқарған (көбі әлі де атқарып жүрген) бірнеше партиялардың бағыт-бағдарламарына, іс-әрекеттеріне тоқталсақ, олар мыналар: жүктеу/скачать 163,37 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|