Мемлекеттік тіл – менің тілім

Мемлекеттік тіл – менің тілім.

Қазақстан Республикасының мемлекеттік тілі – қазақ тілі. Мемлекеттік тілді меңгеру – Қазақстан Республикасының әрбір азаматының парызы.Қазақстан Республикасының «Тіл туралы» Заңына сәйкес қазақ тілі республикамыздағы негізгі тіл – мемлекеттік тіл болуына орай оның қолданылу аясы, бедел-мерейі мемлекет ішінде ғана емес, халықаралық қатынастар деңгейіне дейін артып келеді. Осыған байланысты қазақ тілін оқу мен оқытуды жан-жақты зерттеп, дамыту жауапкершілігін алға тартып отыр.Әрине, әр халықтың тілі өзіне ерекше құрметті. Тілдің байлығы, сөздік қорының өсуі халықтың өзіне байланысты.Халықтың тілін білсең, оның жанын сезінесің, тіл арқылы бүкіл адамзатқа тән гуманистік идеяларға қол жеткізуге болады.

Қазіргі таңда еліміз өз тәуелсіздігіне қол жеткізгеннен кейін мемлекеттік тіліміз – қазақ тілі болып бекітілді. Қазақстан Республикасының «Тіл туралы Заңы» күшіне енді. Болашағымызды баянды етер басты қаруымыз – тіліміз.«Адамға екі нәрсе тірек тегі,Бірі – тіл, бірі – ділің жүректегі», – деп Жүсіп Баласағұн бабамыз айтқандай кез-келген мемлекеттің, елдің ең негізгі рәмізі де, ұраны да, тірегі де сол елдің ана тілі болмақ.Біздің ана тіліміз – қазақ тілі. Біздің Отанымыз – Қазақстан. Қазақстан Республикасының өз елтаңбасы, әнұраны, туы бар. Сонымен қатар өз тілі бар.

Көп тіл білсең көкжиегің кең болар,

Құрметтейді кісі екен деп төрге озар.

Қай елде жүрсең де бұл дұрысы,

Мемлекеттік тілді үйренген жөн болар, – демекші, «Мемлекеттік тіл – менің тілім» атты сайысымызды бастауға рұқсат етіңіздер.

Қымбат маған ана тілім, бал тілім,

Қымбат маған дала тілім, ар тілім.

Ақ сүтімен бірге сіңген бойыма,

Ана тілім – ардақ тұтар алтыным.

1-жүргізуші: Ана тілін жырлап өткен талайлар,

Жырлап өткен Ыбырай мен Абайлар

Қасиетті менің ана тілімде,

Өшпес мәңгі алаулаған арай бар.

Егеменді елімнің.

Желбірейді көк туы,

Түсіндей боп көгімнің.

«Әдепті елдің баласы

Алыстан сәлем береді» – дейді данышпан халқымыз.

Әр топ өзінің мүшелерімен таныстырып, төс белгісін, шығарған қабырға газеттерін түсіндіріп, ұранын айту керек.

Сәлем берем халқыма,

Сәлем берем жалпыңа.

Сәлемдесу кіреді,

Ата-дәстүр салтына.

Өнерлі адамдарға  кім жеткен,

Әр салада небір өнер көрсеткен.

Екінші сайысты біз бастайық,

Өнерлінің әрқашан да өрісі кең. .       

Білекті – бірді жығады

Білімді – мыңды жығады – демекші, келесі сайысымыз,

«Кім көп біледі» деп аталады;

«Кім көп біледі»  сұрақ – жауап

1. Тіл заңы қай жылы қабылданды?    (1991ж)

2.  Қазақтың шешен сөзінің атасы       (Жиренше)

3.  Тіл білімін зерттейтін ғылым          (фонетика)

4.  Қазқтың үш биін ата                          (Төле би, Қазыбек би, Әйтеке би)

5.  Ертегілер  нешеге бөлінеді?             (3 – ке бөлінеді)

6.  Ән ұранның авторы кім?               (Назарбаев, Қалдаяқов, Нәжмеденов)

7.  «Кел,балалар оқылық»олеңінің авторы кім?    (М. Әуезов)

8.  Қазақтың үш бәйтерегін ата.            (Сәкен, Ілияс, Бейімбет)

9.  Дауысты дыбыстар қанша?              ( 12 )

10.Синонимдер дегеніміз не?       (Мағынасы бір – біріне жуық, өзара мәндес.

11.Халық ауыз әдебиетінің түрлері (мақал мәтелдер,аңыз жырлар,ертегілер,тұрмыс салт жырлары,жұмбақтар,шешендік сөздер,барырлар жыры,айтыс)

Мысалы:

• 
  Өнер алды – (қызыл тіл)
  
• 
  Тіл тас жарады, (тас жармаса бас жарады.)
  
• 
  Бас кеспек болса да, тіл кеспек жоқ.
  
• 
  Шебердің қолы ортақ, (шешеннің тілі ортақ)
  
• 
  Қотыр қолдан жұғады, (пәле тілден жұғады)
  
• 
  Білекті адам бірді жығады, (білімді адам мыңды жығады.)
  
• 
  Жеті жұрттың тілін біл, (Жеті түрлі білім біл).
  
• 
  Өнер алды – (қызыл тіл)
  
• 
  Көре-көре көсем боласын, (сөйлей –сөйлей шешен боласын).
  
• 
  Шебердің бізі ортақ (Шешеннің тілі ортақ)
  
• 
  Отан- елдің анасы (Ел – ердің анасы)
  
• 
  Досы жоқ адам-(тұзы жоқ тағам)
  
• 
  Өнер алды бірлік (ырыс алды тірлік)
  
• 
  Бірлігі жоқ ел тозады (Бірлігі күшті ел озады)
  
• 
  Отан үшін күрес-(ерге тиген үлес)
  
• 
  Қасықтап жинаған абыройды – (шелектеп тө
  
• 
  Көп сөз – күміс  – (аз сөз – алтын)
  
• 
  Тіл адам ойының – (айнасы)
  
• 
  Бал тамған тілден – (у тамар)
  
• 
  Айтылған сөз – (атылған оқпен тең)
  
• 
  Аңдамай сөйлеген – (ауырмай өледі)
  
• 
  
  

Туған тілім – тірлігімнің айғағы,

Тілім барда айтылар сыр ойдағы.

Өссе тілім мен де бірге өсемін,

Өшсе тілім мен де бірге өшемін.

«Қырандар» тобы:

Сүйемін туған тілді – анам тілін,

Бесікте жатқанымда-ақ берген білім.

Шыр етіп жерге түскен сәттерімнен

Құлағыма сіңірген таныс үнім.

«Білімділер» тобы:

Ана тілі – асыл күні бабамның,

Қуатымсың ақ сүтіндей анамның.

Сәби шақтан бесігіме жыр тыңдап,

Туған тілді жаттап өскен баламын.

«Оң жол ізде өмірде көп ойланып,

Алдыңнан атар таңың арайлап.

Азаматы бар ел деп – бұл қазақтың,

Талай жұрт құрметтесін қарай қалып».

«Қырандар» тобы:

Ана тілің – арың бұл

Ұятың боп тұр бете

Өзге тілдің бәрін біл

Өз тіліңді құрметте.

Жүргізуші: «Анамыздың ақ сүтінен бойымызға дарыған тілімізді ұмыту – бүкіл ата-бабамызды, тарихымызды ұмыту» деген Б.Момышұлы. Ана тілімізді құрметтеп, сүйе білейік. Мемлекеттік тілде көп оқып, бір-бірімізбен қазақша сөйлесейік. Бүгінгі ұрпақ ана тіліне жетік, білімді, мәдениетті болуы шарт.

«Атамекен» әні орындалады
Әділқазылар сайыс қорытындысын айтады.

Тіл маржанын теремін

Қымбат маған дана тілім, ар тілім

Ақ сүтімен бірге сіңген бойыма,

Ана тілім – ардақ тұтар алтыным – деп ақындарымыз

жырлағандай бүгінгі « Тіл маржанын теремін»атты жыр мүшайрасын бастаймыз.

ІІ – жүргізуші. «Тіл маржанын теремін» жыр мүшайрасына қатысатын тыңдаушыларымызды  ортаға шақырамыз.

І – жүргізуші. жыр мүшайрамыз үш  бөлімнен тұрады.

I -  бөлім. «Жырдан шашу шашамын» \ өз шығармаларын оқу\

II -  бөлім. «Мақал – сөздің мәйегі» \ мақал-мәтелдер жарысы\

III – бөлім. «Кім көп біледі?» \ сұрақ-жауап\

Жырлап өткен Ыбырай мен Абайлар

Қасиетті менің ана тілімде,

Өшпес мәңгі алаулаған арай бар-деп, ақындарымыз

жырлағандай, менде өз тілімде жырлағым келеді.

І–жүргізуші.   Олай болса, «Тіл  маржанын теремін» атты І-бөлімізді бастаймыз.

ІI-жүргізуші. Ортаға өз шығармаларын жатқа оқитын тыңдаушыларымызды  шақырамыз.

(I- бөлім бойынша тыңдаушылар  өз шығармаларын оқыды)

Ол- атадан балаға мирас болып қалған баға жетпес мұра.

Сайысымыздың  II-бөлімі «Мақал-сөздің мәйегі» деп аталады.Мен мақалдың жартысын айтамын сіздер аяқтайсыздар.

Жеті жұрттың тілін біл, (Жеті түрлі білім біл).

Өнер алды – (қызыл тіл)

Көре-көре көсем боласын, (сөйлей –сөйлей шешен боласын).

Шебердің бізі ортақ (Шешеннің тілі ортақ)

Отан- елдің анасы (Ел – ердің анасы)

Досы жоқ адам-(тұзы жоқ тағам)

Өнер алды бірлік (ырыс алды тірлік)

Бірлігі жоқ ел тозады (Бірлігі күшті ел озады)

Отан үшін күрес-(ерге тиген үлес)

Қасықтап жинаған абыройды – (шелектеп тө

Көп сөз – күміс  – (аз сөз – алтын)

Тіл адам ойының – (айнасы)

Бал тамған тілден – (у тамар)

Айтылған сөз – (атылған оқпен тең)

Аңдамай сөйлеген – (ауырмай өледі)

Білімді – мыңды жығады – демекші, келесі сайысымыз,

1. Тіл заңы қай жылы қабылданды?    (1991ж)

2.  Қазақтың шешен сөзінің атасы       (Жиренше)

3.  Тіл білімін зерттейтін ғылым          (фонетика)

4.  Қазқтың үш биін ата                          (Төле би, Қазыбек би, Әйтеке би)

5.  Ертегілер  нешеге бөлінеді?             (3 – ке бөлінеді)

6.  Ән ұранның авторы кім?               (Назарбаев, Қалдаяқов, Нәжмеденов)

7.  «Әжемнің әңгімесі» авторы кім?    (М. Әуезов)

8.  Қазақтың үш бәйтерегін ата.            (Сәкен, Ілияс, Бейімбет)

9.  Дауысты дыбыстар қанша?              ( 12 )