Білім беру бағдарламасы тыңдаушыға арналған нұСҚаулық
Зорлық-зомбылық жағдайында психикалық емдеу
жүктеу/скачать 2,25 Mb. Pdf көрінісі
|
Тыңдаушыға арналған нұсқаулық 10.09.2019 каз
| Зорлық-зомбылық жағдайында психикалық емдеу.
Психотерапиялық көмек келесі жағдайлар негізінде құрылады: 1) баланың немесе жасөспірімнің жеке басы мен психикалық жай-күйі; 2) зорлық-зомбылықтың түрі және оның мәнін баланың тани білу қабілеті; 3) зорлық-зомбылық фактісін сезіну тереңдігі мен ауырлығы; 4) психологиялық зардаптар: • зорлық-зомбылық пен виктимизацияға бейімділікке жеке жауаптарды күшейту; • Тұрақты невротикалық күйлердің, депрессияның, психосоматикалық аурулардың, әлеуметтік бейімделудің бұзылуының, неке қиындығының және т.б. шешілмеген психо- зақымдық тәжірибе негізінде қалыптастыру; • бұрмаланған және қасақана мінез-құлық. Жоғарыда аталған жағдайларды ескере отырып, психотерапиялық көмек келесі бағыттар бойынша жүргізілуі мүмкін: • балалар мен жасөспірімдер – зорлық-зомбылықтың (жеке және топтық психотерапия) құрбандары; • зорлық-зомбылық құрбандарының отбасы және жақын ортасы (отбасылық және топтық психотерапия); • мектеп ұжымы және құрдастар тобы (топтық психотерапия); • педагогикалық ұжымдық, қоғамдық ұйымдар, құқық қорғау органдары (психопрофилактика). Жеке психотерапия дағдарыс жағдайындағы балаларға және жасөспірімдерге жүргізіледі. Оның негізгі міндеттері: бөлектенуден арылту, қабылдау, сенім, қауіпсіздік атмосферасын қалыптастыру арқылы, сондай-ақ, гипносуггестивті әдістерді пайдалану арқылы ресурстық жағдайларды тарту арқылы аффективтік күйді бейтараптандыру. Бірінші кезеңде ұтымды психотерапия, эриксондық гипноз әдісі, гештальт терапиясы және нейролингвистикалық бағдарламалау қолданылуы мүмкін. Сенімділікті орнатқаннан кейін, маңызды жеке ресурсты жаңартып, екінші кезеңге көшуге болады. Оның міндеті – негізгі психологиялық қақтығысты анықтау және жарақаттану күйзелісіне жауап қайтару. Мәселені ұғыну арқылы жауап қайтару – сана сезімі мен рефлексия деңгейі жоғары жасөспірімдерде кездеседі. Балалар үшін көбінесе арт-терапия, денеге бағытталған техника, ойын-сауық терапиясы арқылы жарақат жағдайын психодрамалық ойнау жиі қолданылуы мүмкін. Ішкі дауы жоғары шиеленісіне ұшыраған жасөспірімдер үшін бұл гипно-талдау жолымен немесе терапевтикалық транс жағдайындағы жарақаттың тәжірибесімен байланысу мүмкін. Бұл әрдайым өте нәзік және жауапты терапия болып саналады, себебі жарақаттану жағдайының реакциясы жеткілікті жеке ресурстар болған кезде ғана пайда болуы мүмкін. Әйтпесе, оқиғаларды бастан кешіруді қайталау тек психотроптық жағдайды күшейтеді. Жеткілікті жеке ресурсы жоқ жасөспірім, проблеманы ақыл-ой деңгейіне жеткізеді және психологтің көмегі арқылы дағдарыс тәжірибесінен жағымды бағыттарға бағыттайды. Зақымданудан тәжірибеге жауап қайтарғаннан кейін немесе негізгі проблеманы оң бағдарландырғаннан кейін, клиент өзін-өзі құрметтеуді арттыруға, өзіне сенім артуға, сенімділікті арттыруға және қақтығыстармен күресудің жаңа әдістерін құруға, зұлымдыққа 102 қарсы күресте белсенділікті дамытуға бағытталған жеткілікті күштерді босатады. Күшті дағдарыс күйі бір-екі айға созылуы мүмкін. Осы кезеңде зорлық-зомбылық құрбандары әсіресе психотерапиялық көмекке мұқтаж болады. Топтық нысандарда бұл қолдау – кейінгі кезеңдерде қажет. Үшінші кезеңде шығармашылық өзін-өзі көрсету терапиясы, ертегі терапиясы, рольдік ойындар, транзакциялық талдау және топтық психотерапия қолданылады. Балалар мен жасөспірімдерді топтық психоемдеу – байланыс орнатылып, жәбірленуші оған қызығушылық тудыратын тақырыптар туралы сөйлесуге болатын жағдайларда көрсетіледі. Бұл аффективті күшті симптомдар жойылған кезде «сенім телефоны» немесе жеке психотерапиядан кейін пайда болуы мүмкін. Әдетте бұл топ ұқсас проблемалары бар жасөспірімдерден құралады. Дәл осындай топта олар түсінетін әрі қарапайым болады, өзін өз ортасында сезінеді, өз күйзелістері туралы айта алады, басқалардың тәжірибесін естиді, айыптаудан қорықпай жаңа мінезді қалыптастыруға тырысады. Топта бейімделу, өзін-өзі реттеу және өзін-өзі бақылаудың жаңа жолдары дамыталады, жаңа қатынастар пайда болады. Топ психологиялық қолдауды қамтамасыз етеді және өзін-өзі бағалаудың өзгеруіне серпін беріп, өзіне деген сенімін арттырады. Топ тұрақты әсер етуші, ашық немесе жабық болуы мүмкін. Құрамы бойынша ол: • психодинамикалық топ, оның мақсаты – қолдау мен сенімділік атмосферасын қалыптастыру, жасөспірімдерді зорлықтың құрбаны ететін өз проблемаларын түсіну және жауап беру; зорлық-зомбылық жағдайында өзін ұстаудың жаңа жолдарын қалыптастыру; зұлымдыққа қарсы тұру; өзін-өзі бағалау мен шығармашылық потенциалды көтеру; • ересектермен және құрдастармен қарым-қатынаста рольдік жағдайларды қолдануға, өз рольін (жәбірленушінің) өзгерутуге болатынын түсінуге бағытталған рольдік тренинг тобы; • конструктивті қарым-қатынас жасауға, өмірлік жағдайларды шешудің әріптестік жолдарына, әртүрлі жағдайларда әлеуметтік және психологиялық бейімделу жолдарын қалыптастыруға бағытталған байланыс тренингтерінің тобы; • дене қысқыштарын алып тастауға және дене арқылы жарақаттық тәжірибеге жауап беру мақсатына ие денеге бағытталған терапия тобы; • шығармашылық арқылы ішкі потенциалды ашуға және жарақаттану тәжірибесіне жауап беруге бағытталған шығармашылық түрде өзін-өзі көрсету (сурет салу, сомдау, би) терапиясының тобы; • балалар өздерінің күрделі мәселелерін шеше алатын және аффективті күйлерді жеңе алатын ойын психотерапия топтары. Кейбір әдістердің элементтерін қосу немесе психотерапиялық жұмыста бір стратегияны қолдану арқылы топтық жұмысты әртүрлі жақтарының түрлі комбинациясы болады. Психотерапияның маңызды нәтижесі – баланың өз бетінше өмір сүру қабілеті және ықтимал зорлық-зомбылық жағдайларында белсенді түрде әрекет ету. Егер жақын орта зорлық-зомбылықтың көзі болып табылатын болса, онда отбасылық психотерапия дағдарыстық жағдайды жеңуде отбасына көмектесу кезінде немесе отбасылық қарым-қатынастарды түзету кезінде көрсетіледі. Отбасы көмекшісінің рольін атқаратын психолог өзінің бұл жағдайға араласу жауапкершілігінің дәрежесін білуі тиіс және агрессия шабылуына, деструктивтіліктің стереотиптері бұзылуына дайын болу керек. Тәрбиелеуге қатысатын отбасының барлық мүшелері психотерапиядан өтеді. Психотерапия процесінде отбасы мүшелерінің жеке мәселелері және отбасылық білім беру проблемалары шешілуі керек. Отбасылық психотерапияның мақсаты балаға әсер ететін зорлық-зомбылық әдістерін тануға және өзара әрекеттесудің басқа, анағұрлым сындарлы жолдарын қалыптастыруға көмектесу. Ата-аналарды бала қандай болмыста болмасын сол күйінде солай жақсы көруге үйрету керек. Кез-келген жағдайда отбасылық терапия баланың қатысуымен іске асырылады. жүктеу/скачать 2,25 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|