Қазақстан Республикасының жалпы білім беретін мектептерінде балаларға қосымша білім берудің ерекшеліктері Республиканың жалпы білім беретін мектептерінде балаларға қосымша білім берудің ерекшеліктері 2020-2021 оқу жылында жалпы орта және қосымша білім берудің неғұрлым тығыз интеграциясы қажеттігінен туындап отыр.
Қосымша білім беру жүйесі, яғни үйірмелер, секциялар және басқа да сыныптан тыс шаралар нақты білім беру ұйымының материалдық базасында қалыптасады. Қолданыстағы кабинеттер, мүкәммал, әдебиет пайдаланылады. Бірақ барлық мектептер сыныптан тыс сабақтарды ұйымдастыру және пәндерді тереңдетіп оқыту үшін жеткілікті ресурстарға ие емес. Егер мектеп ӛз бюджетімен қосымша білім беруді қамтамасыз ете алмаса, ақылы секциялар мен үйірмелер енгізіледі.
Сондай – ақ мектептен тыс ұйымдардың ресурстарын-сарайлар, үйлер, орталықтар, кешендер, балалар мен жасӛспірімдер шығармашылығының студиялары, жас техниктердің, туристердің, натуралистердің станциялары мен базалары, балалардың музыкалық, кӛркемӛнер мектептері, ӛнер мектептері, қызығушылықтары бойынша клубтар, спорттық, сауықтыру, туристік лагерлер және т. б. пайдалануға болады.
Әскери-патриоттық клубтар бірқатар міндеттерді шешуге мҥмкіндік береді: бұл жасӛспірімдердің бос уақытта жұмыспен қамтылуы; патриоттық тәрбие; оқушылардың ой-ӛрісін кеңейту; салауатты ӛмір салтын қалыптастыру; ҚР Қарулы Күштері қатарында қызметке оң кӛзқарас қалыптастыру.
Клуб – бұл таңдау еркіндігін кӛздейтін қоғамдық ұйым, әлеуметтік пайдалы қызметтің түрлі түрлеріне қосылуға, ӛз күшін тексеруге, ӛзін-ӛзі растауға мүмкіндік береді. Бұл жерде тұлғаның маңызды моральдық қасиеттері қалыптасады: барлық ұжымға жауап беруге, ӛзінің ӛмірлік позициясын жасауға әзірлігі.
Білім беру мен демалысты, балаларды сауықтыруды ұйымдастыру үшін кадрлар даярлау жүйесін жетілдіру факторларының бірі педагогикалық отрядтардың қызметі болып табылады, оларды құру кезінде «командалық» тәсіл қолданылады.
Тәжірибе кӛрсетіп отырғандай, командалық жұмыс принциптерін пайдаланатын педагогикалық жасақтар педагогикалық бағдарламаларды іске асырудың жоғары сапасын қамтамасыз етеді; жаңа технологияларды белсенді әзірлейді, апробациялайды және енгізеді, ӛзекті мәселелерді шешудің стандартты емес жолдарын іздейді.
Сондықтан «Тәлімгерлер мектебі» ретінде мектеп базасында педагогикалық отрядтар құру қажет, олар балалармен балалардың қызығушылықтары бойынша әртүрлі іс-шаралар ӛткізеді.
Балалар мен жастарды ұлттық ӛнер мен ұлттық спортқа тарту мақсатында «ALTYN URPAQ» жобасы ұсынылады.
Жоба ӛскелең ұрпақты отансүйгіштікке тәрбиелеуге, ақыл-ой қабілеттерін дамытуға, ұлттық спорт түрлеріне (асық ату, тоғызқұмалақ, қазақ күресі және т.б.), ұлттық ӛнер (домбыра, қобыз, жетіген, Қазақ биі, Қазақ әндері және т.б.) үйрету арқылы ұлттық рухты кӛтеруге бағытталған.
Жоба бастауыш мектепте (1-4 сыныптар): «Домбыра», «Қазақ биі», «Асық ату», «Тоғызқұмалақ», орта мектепте (5-7 сыныптар): «Қазақша күрес», «Қазақ әндері» білім алушылардың жас ерекшеліктерін ескере отырып жүзеге асырылады.
Мектепішілік, аудандық (қалалық) және облыстық деңгейлерде конкурстар мен жарыстарды ұйымдастыру және ӛткізу ұсынылады:
1) Алғыс кҥніне арналған «Ризашылық-қайырымдылық бҧлағы» жалпы ҧлттық мәдени – білім беру жобасы шеңберінде:
– жетім балалар мен ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балаларға арналған ұйымдардың тәрбиеленушілері арасындағы «Қазақстан – менің алтын бесігім» балалар фестивалі номинациясы бойынша: «Татулықтың тұтқасы – бірліктің бесігі» халық билері байқауы; «Жүрек жылуы» байқауы; «Ризамын халқыма!» вокалистер байқауы;
жалпы білім беретін мектеп оқушыларының арасында «Ұшқыр ой алаңы» атты пікір-сайыс турнирі. Турнир дебаттық қозғалыс мүмкіндіктерін кеңейту арқылы білім алушылардың әлеуметтенуі мен ӛзін-ӛзі дамыту міндеттерін шешуге бағытталған;
ерекше білім беру қажеттіліктері бар балалар арасындағы «Шексіз шығармашылық» байқауы;
«Драмалық спектакль; «Музыкалық спектакль» (опера, оперетта, мюзкл, балет, данс-спектакль және т. б.); «Әәдеби-музыкалық композиция»;
«Қуыршақ спектаклі»;
жас ӛлкетанушылар, экологтар мен натуралистер форумы «Табиғатты аяла» номинациялары бойынша: «Туған ӛлкені зерттейміз», «Жасыл экономика», «Денсаулық және қоршаған орта» зерттеу жобаларының конкурсы; «Экоәлем» Экологиялық жұмыс туралы бейнеролик; «Жасыл оазистер» экодизайнерлер байқауы;
«Алтын қазына» кӛркем және сәндік-қолданбалы балалар шығармашылығының кӛрме-конкурсы номинациялар бойынша:
тоқыма бұйымдарын дайындау: гобелен, кесте, батик, киіз басу, құрақ пластика;
ағашты, сүйекті, былғарыны кӛркем ӛңдеу: кӛлемді және тегіс ою, ағашқа сурет салу, қабықтан жасалған бұйымдар; инкрустация (сүйек, металл, ағаш);
шыны кӛркем ӛңдеу: витраж;
металды кӛркем ӛңдеу: зергерлік бұйымдар, шағын формадағы мүсін, нақыштау, соғу;
ұлттық ою-ӛрнек элементтерімен халықтық киім үлгісін жасау;
қағаздан бұйымдар жасау: оригами, аппликация, квиллинг, папье-маше;
5) «Ұлы ӛнертабысқа алғашқы қадам» атты инновациялық идеялар конкурсы номинациялар бойынша:
автокӛліктің қолданыстағы модельдерін әзірлеу саласында техникалық құрастыру (автобустар, жеңіл кӛлік, жүк кӛлігі, арнайы техника, жол талғамайтын жерлер және эксперименталды модельдер);
ӛнеркәсіп саласындағы техникалық құрастыру (станокты жабдықтар, техникалық ойыншықтарды қоса алғанда, түрлі техникалық объектілердің модельдері, оның ішінде дәстүрлі емес материалдардан (қағаз пластика және т.б.) және эксперименттік үлгілер);
ауыл шаруашылығы техникасы мен жабдықтары саласында техникалық құрастыру (тракторлар, комбайндар, тұқым сепкіштер, тиегіштер, іріктегіштер, копнительдер, ауыл шаруашылығы кешендерінің модельдері, эксперименталды модельдер және т. б.);
әскери техника саласында техникалық құрастыру (танктер, зеңбіректер, бронетранспортерлер, әуе шабуылына қарсы қорғаныс құралдары модельдері, тапаншалардан, автоматтардан, руждардан және т.б. басқа эксперименталды модельдер);
су кӛлігі саласында техникалық құрастыру (әуе жастығындағы кемелер, кемелер, яхт, гидробландар, катерлер, қайықтар үлгілері, эксперименталды
үлгілер және т.б.);
құрылыс саласындағы жобалар (тұрғын үйлердің, әкімшілік ғимараттардың, коттедждердің, кешендердің, спорт ғимараттарының, вокзалдардың, порттардың, аэродромдардың, сауда орталықтарының және т. б. макеттері);
жылу энергетикасын, электр энергетикасын, баламалы энергетиканы (ядролық энергетика және жылуфизика; баламалы және кӛміртекті емес энергетика) әзірлеу саласындағы жобалар;
энергия үнемдеу технологиялары; отынды ӛндіру және қайта ӛңдеу; радиоактивті қалдықтарды кәдеге жарату және кӛму технологиясы және т. б.);
авиация саласындағы жобалар: авиациялық техниканы әзірлеу саласындағы жобалар мен үлгілер (ұшақтар, тікұшақтар, ұшқышсыз ұшу аппараттары, экрандар, гидроұшақтар, амфибиялар және т.б.);
ғарыш және аэроғарыштық техника саласындағы жобалар: ғарыш техникасын (зымыран жүйелері, ғарыш станциялары, жерсеріктер, аппараттар және т.б.), зымыран жасау (ғарыш кемелері, зымырандар және ілеспе техника) саласындағы жобалар мен үлгілер);
«Ақ шағала» хореографиялық фестиваль-конкурсы номинациялар бойынша: халық биі және халық биі (әлем халықтарының биі; қазақ биі);
Заманауи би (эстрадалық би, микс-би);
«Қазақстан балалары әлемде шексіз!» номинациялар бойынша: деректі (ойын емес) кино – нақты оқиғалардың, адамдардың, жағдайлардың тҥсірілімдері негіз болатын туынды; ойын кино – сюжеті (ойдан шығарылған немесе нақты) актерлік ойынның, операторлық және режиссерлік ӛнердің кӛмегімен жасалатын туынды; STOP-MOTION - STOP – MOTION технологиясында жасалған бейне-сюжеттік туынды. Ролик фотокамераға тҥсірілген немесе бейнеден таңдалған кадрлар тізбектерінен қҧрастырылады.
Кадрларда адамдар мен заттар ҥздіксіз қозғалыс иллюзиясын жасай отырып, шағын қадаммен қозғалады; әлеуметтік жарнама, әлеуметтік ролик – кӛрермендердің назарын қоғам проблемаларына аудару ҥшін қысқа жарнамалық хабарлама; анимация – кез келген мультипликациялық техникада – қозғалатын бейнелердің иллюзиясын жасайтын компьютерлік немесе пәндік техникамен орындалған шығарма; кӛркем авторлық концепциядан тҧратын және оны кӛрсету ҥшін бейнетехниканың және компьютерлік ӛңдеудің жаңа қҧралдарын пайдаланатын бейне-арт – бейнеролик; музыкалық клип -; киножурнал-елдің ӛмірі, ішкі және халықаралық саяси оқиғалар және т.б. туралы қысқа ақпаратты қамтитын кинохроника тҥрі; «Ералаш» - әзіл-оспақ бейнеролик; «Менің отаным – Қазақстан» туристік экспедициялық отрядтарының мына номинациялар бойынша конкурсы: «Туған ӛлке соқпақтары» іздестірузерттеу жобасы; экологиялық экспедицияның есебі; экологиялық соқпақ – қатысушылар экологиялық карта жасайды; «Құрамдастырылған туризм» – қатысушылар кросс-жорық жасайды, оған туристік техника мен тактика, бағдарлау, топография, алғашқы медициналық кӛмек кӛрсету, жартасқа ӛрмелеу және құтқару жұмыстары элементтері кіреді;
модельдер сыныптары бойынша техникалық шығармашылық және ӛнертапқыштық жарыстар (авиа, зымыран, авто және кемемоделдеу): радиобасқаратын автомодельдер, автотрассалық модельдер, авиамоделдер, кемемоделдер, ракетомоделдер;
«Шеберлер қаласы: бабалар мұрасын сақтаймыз және кӛбейтеміз» атты ӛлкетану сәндік-қолданбалы шығармашылық кӛрмесі номинациялар бойынша:
«Тастанды материалдан жасалған бұйымдар»;
«Табиғи материалдан жасалған бұйымдар»;
«Тұрмыс үшін креативті дана»;
«Ұлттық бояуы бар интерьердің ерекше дизайны-жобасы: үйлер, бӛлмелер, саяжайлар, ландшафт және т.б.»;
«Матаны қолданып жасалған бұйым (құрақ техникасы, жұмсақ ойыншық
жән«Аймақтың кӛркем және халықтық кәсіпшілігі».
БАҒАЛАУ ЖҮЙЕСІ
Білім алушылардың жетістіктерін бағалаудың критериалды жҥйесі
2020-2021 оқу жылында критериалды бағалау жүйесі 2-11 сыныптарда жүзеге асырылады.
Критериалды бағалау білім алушылардың ӛз оқу іс-әрекетін бақылауға және кең ауқымдағы дағдыларды қалыптастыру бойынша оқыту процесінде туындайтын қиындықтардың себептерін белгілеуге және жоюға мүмкіндік береді.
Әрбір сабақта білім алушыларды уақтылы қолдау, оқудағы ілгерілеу мақсатында бағалау элементтерін пайдалану, ата-аналарды оқыту нәтижелері бойынша хабардар ету ұсынылады. Бағалау балаларды оқуға ынталандыруға, білімдегі олқылықтарды анықтауға және олардың оқу жетістіктерін кӛрсетуге бағытталған.
Критериалды бағалау білім алушылардың дадысының даму деңгейін бағалауға мүмкіндік береді. Әрбір сабақ оқу мақсатын және оларға қол жеткізу критерийлерін айтып/кӛрсетуден басталуы тиіс. Білім алушы қойылған оқу мақсатын ұғынуы керек және оған қалай жетуге болатынын түсінуі керек.
Критериалды бағалау технологиясы білім алушылардың жетістіктерін нақты анықталған, алдын ала белгілі ӛлшемдермен салыстыруға негізделген, оқу материалының қаншалықты табысты игерілгендігін, практикалық дағды қалыптасқанын анықтауға мүмкіндік береді.
Педагог, ата-аналар және білім алушыларға кӛмек ретінде әзірленген нормативтік құқықтық актілерге және әдістемелік материалдарға сәйкес бағалауды жүргізуі тиіс:
«Білім алушылардың үлгерімін ағымдағы бақылау, аралық және қорытынды мемлекеттік аттестаттау жүргізудің үлгі ережесін бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2008 жылғы 18 наурыздағы № 125 бұйрығы (2020 жылғы 28 тамыздағы ӛзгерістер мен толықтыруларға сәйкес);
Білім беру мазмұнын жаңарту аясында орта мектеп үшін критериалды бағалау және құжаттау процедуралары бойынша нұсқаулық;
Бастауыш мектеп мұғалімдері үшін критериалды бағалау бойынша басшылық;
Негізгі және жалпы орта мектеп мұғалімдеріне арналған критериалды бағалау бойынша басшылық: оқу-әдістемелік құрал;
сыныптар, пәндер және тілдер бойынша формативті бағалау бойынша тапсырмалар жинағы;
сыныптар, пәндер және тілдер бойынша жиынтық бағалау бойынша тапсырмалар жинағы;
сыныптар, пәндер және тілдер бойынша формативті бағалау бойынша тапсырмалар жинағы;
Әдістемелік әзірлемелерді мына сайттардан табуға болады: nao.kz, smk.edu.kz Білім алушылардың жетістігін бақылау электрондық журналда жүргізілдеді. Электрондық журнал болмаған жағдайда – қағаз журналда.
«Білім алушылардың үлгерімін, аралық және қорытынды аттестаттаудың үлгілік ережелерін бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2008 жылғы 18 наурыздағы № 125 бұйрығына сәйкес бағалау ӛткізіледі. Бірінші тоқсанда педагогтер 2-11 сыныптарда бӛлімге (бұдан әрі –
БЖБ) 1 жиынтық жұмыс және тоқсанға (бұдан әрі – ТЖБ) 1 жиынтық жұмыс ӛткізеді.
БЖБ 2-11сыныптарда 2020 жылдың 5-15 қазан аралығында ТЖБ 2-11 сыныптарда 2020 жылдың 28 қазаннан бастап ӛткізу ұсынылады.
БЖБ және ТЖБ ӛткізілетін пәндер мектептің жұмыс оқу жоспарына сәйкес анықталады. Әдістемелік ұсыныстарда 2-11 сыныптарда БЖБ және ТЖБ ӛткізілетін пәндердің саны мен атауларын кӛрсететін кестелер бар (8 қосымша) 1-сныпты бағалау жүргізілмейді.
Tабиғи және техногендік, әлеуметтік, карантин сипаттағы тӛтенше жағдайлар жағдайында формативті бағалау үшін орташа балл есепке алынады, ол журналдың жеке бағанында қойылады. Формативті бағалау үшін ең жоғары балл 2-11 сыныптарда 10 балдан аспауы тиіс. Кері байланыс беру үшін электронды журналдың рубрикаторларын пайдаланады.
Мұғалімге қалыптастырушы бағалауды әр сабақта ӛткізу міндетті емес. Мұғалім орындалған жұмыс кӛлемін, оқу тапсырмаларын ескере отырып, білім алушылардың оқу жетістіктері үшін балл қою кезеңділігін дербес анықтайды.
Электрондық журнал форматының қорытынды бағасын шығару кезінде балл саны мынадай арақатынаста есептеледі: 1 БЖБ – 25%, ФБ - 25%, ТЖБ – 50 %.