Жүгерініңтозаңдықаракүйесі

Қоздырғышы: Sorosporium reilianum (Kuhn) Mc. Alpine f. sp. zeae.

Гүлшоғырындажекелегенгүлдерзақымданады. Ауруөсімдіктердіңөсужағдайынашарлап, көпбұтақтаныпкетедіжәнеөнімбермейді. 

Телиоспораларорақкезіндедәнге, өсімдікқалдықтарынажәнетопыраққажұғады. Өскіндердізақымдайды. 

Ауруқоздырғышыныңдамуытемператураментікелейбайланысты.Саңырауқұлақтыңөсуімендамуынақолайлытемпература - 28-30⁰ Сшамасында.

 

Дәнді-дақылдардың қаракүйе аурулары мен күресу шаралары:

төзімдісорттардыөсіру; тұқымдығылыминегізделгенмөлшердежәнемерзімдесебу;тұқымдыжылыауаменжелдету; құрамындақаракүйеқапшықтары (қаттықара  күйе) жоқ  1 және 2 класстытұқымдыпайдалану; 3 класстытұқымдыпайдаланғандақара   күйеқапшықтарыныңқоспасы 0,02%-данаспауыкерек; тұқымдыдәрілеу. Тұқымдыдәрілеудіфитосараптама нәтижесібойыншажүргізгендұрыс. Дәндідақылдардыңтұқымдарысуменылғалдандырылып дәріленеді (10 л/т). Тұқымдыдәрілеу«…Тізім»регламентіндекөрсетілген дәрілерменжүргізіледі.

Тапсырма:

2. Бидай, арпа, сұлыдақылдарыныңқаттықаракүйесінің, жүгерініңтоларсаќқаракүйесініңбелгілеріментанысу.

3. Гербарлыќжадығаттардықарау, аурулардыанықтау, анықтаубарысынжазыпотыружәнеөсімдіктіңзақымданғанмүшелерінсуреттеу.

4. Қаракүйе хламидоспораларынмикроскопарқылыәртүрлімөлшердеүлкейтіпқарау.

5. Ішкіжәнесыртқықаракүйеауруыныңерекшеліктерінзерделеу.

6. 1 кестенітолтыру.

 

1 кесте -Дәндідақылдардыңқаракүйеаурулары

1. Дәндідақылдарқаракүйеніңқайтүрлерімензақымданады? Қаракүйеауруларыныңқоздырғыштарыныңжүйелікжағдайыната.

2. Қаракүйесаңырауқұлақтарыныңжіпшумағықандай?

3. Қаракүйесаңырауқұлағытудырғанаурудыңбелгісіқалайаталады?

4. Қаракүйеніңқайтүрлерініңқоздырғыштарыдәнніңбетіндесақталадыжәнеқыстапшығады?

5. Қаракүйеніңқайтүрлерініңқоздырғыштарытұқым ішіндедамиды, зақымданукезеңі?

6. Қаракүйеніңқайтүрлерініңқоздырғыштарыөсімдікқалдықтарында, топырақтасақталадыжәнеөсімдіктіқайуақыттазақымдайды?

7. Тұқымдыдәрілейтінулыдәрілердіңқайтүрлерінқаракүйеауруларыныңалдыналуүшінпайдаланғанжөн?

8. Дәндідақылдардыңқаракүйеауруларыменкүресушаралары.
Дәріс 13

Дәндідақылдардыңтатаурулары 

Түсініктеме

Дәндідақылдардыңтатауруларыасазияндыаурулардыңбірі. Эпифитотиякезіндекөптегенаудандардықамтып, егінтүсімінекөпшығынкелтіреді. Спораларыалысқашықтықтарғажелменұшыпбарыпаурудыңкенеттенпайдаболуынасебепкер болады. Татсаңырауқұлақтарыөсімдіктердегіассимилияциялықпроцестердібұзып, фотосинтездіазайтады, тынысалуменбуланудыжиілетеді. Мысалысабақтатыменқаттызақымданғандашығын 50%-данжоғарыболуымүмкін.

Қазақстанныңнегізгіастықөсіретінаймақтарындабидай, қарабидай, арпадасабақ (жолақты) таты, бидайменқарабидайдақоңыртат, сұлыныңтәждітаты, арпаныңқортықтатытаралған, албидайдың, қарабидайменарпаныңсарытатысиреккездеседі.

ДәндідақылдардыңтатауруларыныңқоздырғыштарыболыпUredinales ќатарыныњБазидиомицеттер (Basidiomycetes)класынажататынPuccinia spp. саңырауқұлағысаналады. Аурумензақымданғанмүшелердетүрлішамаменпішіндегік‰лдіреуктер (пустулалар)  пайдаболады.  Дамукезеңіндеспоратүзудіңбестүріболады: 0 –спермогонииспермацияларымен, I –эцииэциоспораларымен, II –урединиоспоралартүзу, II –телиоспоралартүзу, IV –базидии базидиоспораларымен. Жазғыспоралардепаталатынурединиоспораларжелменүлкенқашықтықтарғатаралады.

Саңырауқұлақтыңжекелегентүрлеріқысқажолмен (жартылайциклмен)дамиалады, яғниолардаспоратүзудіңбелгілібөлігіғанаболады. Татсаңырауқұлақтарыныңдаму кезеңібірнешеөсімдікте (көпқожалы) немесебірөсімдікте( біриелі) өтуімүмкін.

 

Дәндідақылдардыңсабақ (жолақ) таты. ЖолақтаттыңқоздырғышыPuccinia qraminis Pers.

Спораларауаағыныарқылыбасқааймақтарғатарайды. Дәндідақылдардыңсабақтарыауруғашалдыққанда, жапыраққынаптарыменмасаққабыршақтарысирекзақымданады. Өсімдіктіңдамукезеңініңекіншіжартысында, әсіресесоңынақарай, зақымданғанмүшелердеқатарорналасқан, әуелі татқаұқсасқоңырурединиялар,  кейінқарателиопустулаларпайдаболады. Саңырауқұлақтыңдамуына ауаныңжоғарыылғалдылығы (95 – 100%) жәнежылыауа-райықолайлы