Білімділік- оқушылардың шешендік сөздің түрлері, ерекшеліктері туралы білімдерін қорытындылау; Төле, Қазыбек, Әйтеке билердің ділмар шешендіктеріне байланысты әңгіме, аңыздарды талдата оқыту

• Шешендік сөздер.

• а) білімділік- Оқушылардың шешендік сөздің түрлері, ерекшеліктері туралы білімдерін қорытындылау; Төле, Қазыбек, Әйтеке билердің ділмар шешендіктеріне байланысты әңгіме, аңыздарды талдата оқыту.
• ә) дамытушылық - Оқушылардың шешендер сөздеріндегі оралымды өткір ойды танып, талдай білу дағдыларын жетілдіре отырып, шығармашылық ізденіске бағыттау, мәнерлеп оқу шеберлігін, сөйлеу мәдениетін қалыптастыру. б) тәрбиелік – Ел тұтастығын сақтауға зор мағына берген билер келбетін үлгі тұту, істерін өнеге ету, халықтық мұра - шешендік сөздерді және халықтық салт - дәстүрімізді сақтап, шешендік өнерді қадірлеуге, ұлттық құндылықтарды бағалауға тәрбиелеу. .

• 1

• «Мен қазақ ақынының суырып салма өнерін,
• асқақтата салған әнін тыңдап, ерекше әсерге бөлендім,
• бұдан бірнеше күн бұрын екі ел егесінде шаршы топтың
• алдында сөз сөйлеген шешендерді көрген едім, сонда мен
• тумысында Демосфен, Цицерондарды естіп, білмеген
• жандардың жезтаңдай ділмарлығына таң - тамаша болған
• едім. Ал бүгін менің алдымда не оқи, не жаза білмейтін
• ақындар бұлбұлдай сайрап отыр. Жаратқан иесі мұндай
• өнер берген халық мәдениет әлеміне өгей болуға
• тиіс емес...»

• (А. Янушкевич)

• 3

• Шешендік өнердің
• даму тарихын атап,
• сипатта.

• 3

• Шешендік өнердің
• даму тарихы

• ХІІ-ХІІІ ғ.
• Майқы би

• ХІV-ХV ғ.
• Жиренше шешен
• Асан қайғы

• ХV-ХVІІІ ғ.
• Бұқар жырау
• Дулат
• Төле би
• Қазыбек би
• Әйтеке т.б.

• 3

• 1

• 1

• Шешендік сөздер
• түрлері

• 3

• Шешендік сөздер
• түрлері

• Шешендік арнау –
• өмірде сан алуан
• оқиғаларға, белгілі
• бір адамдарға
• арналып айтылған

• Шешендік толғау –
• айтушының
• табиғат құбылыс-
• тары мен әлеу-
• меттік өзгерістер-
• ге өзіндік көзқа-
• расын көрсету

• Шешендік дау –
• жер дауы,
• жесір дауы,
• құн дауы,
• ар-намысқа
• байланысты
• тапқыр сөздер

• 3

• Бір үйдің баласы болма,
• Көп үйдің баласы бол.
• Бір елдің атасы болма,
• Бар елдің данасы бол.
• Өзіңе-өзің әміл болма,
• Халқыңа әділ бол.
• Жауыңа қатал болма,
• Досыңа адал бол.

• Алтын ұяң - әйелің қымбат,
• Құт-береке – атаң қымбат.
• Аймалайтын – анаң қымбат,
• Мейірімді – апаң қымбат.

• Арадан шыққан жау қиын,
• Таусылмайтын дау қиын.
• Шанышқыласа сөз қиын,
• Жазылмаса дерт қиын,
• Іске аспаса серт қиын.

• 7

• Кімнің сөздері?

• І топ

• ІІ топ

• ІІІ топ

• Бір үйдің баласы болма,
• Көп үйдің баласы бол.
• Бір елдің атасы болма,
• Бар елдің данасы бол.
• Өзіңе-өзің әміл болма,
• Халқыңа әділ бол.
• Жауыңа қатал болма,
• Досыңа адал бол.
• (Төле би)

• Алтын ұяң - әйелің қымбат,
• Құт-береке – атаң қымбат.
• Аймалайтын – анаң қымбат,
• Мейірімді – апаң қымбат.
• (Қазыбек би)

• Арадан шыққан жау қиын,
• Таусылмайтын дау қиын.
• Шанышқыласа сөз қиын,
• Жазылмаса дерт қиын,
• Іске аспаса серт қиын.
• (Әйтеке би)

• 7

• 5

• Қай жүздің билері?
• Би туралы толық мәлімет бер.

• ІІтоп

• І топ

• ІІІ топ

• Ұлы жүздің биі Орта жүздің биі Кіші жүздің биі
• Төле би Қазыбек би Әйтеке би
• 1663 – 1756 1667 – 1764 1644 - 1700

• 5

• Берілген тұрақты тіркестердің баламасын табыңдар

• Көсегесі көгеру
• Місе тұтпау
• От ауызды, орақ тілді

• Топтық жұмыс

• . Суретте өнердің қай түрі берілген? Шешендік өнерге қатысы бар ма ? Дәлелде.

• Қорытындылау. Рефлексия

• Не үйрендім, не білдім? Осы сабақтан
• «Жүрегіме не түйдім?»
• 5 жолды өлең жаз.

• «Шынайы шешен - жарқын тұлға демекші, билеріміздің қазақ елі төріндегі жарық жұлдыздардың бірегейлері екендігін таныдық деп ойлаймын. Жиренше шешен айтқан «жақсылар» біздің рухы күшті шешендеріміз екені даусыз. Ұрпағы - сендер ұмытпай, ұлағатты сөздерін жаттап, айтып жүрсеңдер, олардың аттарының көкейімізде мәңгі шырқап тұрғаны емес пе? Мына өздеріңе жақсы таныс ескерткіш - мүсіндегі қияға көз тіккен бабалардың отырысы ел іргесінің мығым екенін аңғартатындай. Осындай төл тілімізде сөз кестесін төгілтіп, әділдікке жүгінген азаматтар арман еткен Тәуелсіздігіміз баянды болғай.

Үй тапсырмасы: Ой толғау

• І топ. “Ей, перзентім, білгенің жөн адам үш түрлі болады.
• Адамның бірінші түрі - біледі және білген сайын білгісі келеді,бұлар ғалымдар тобына жатады. Бұлардың айтқанына риза болу керек.” Неге?
• ІІ топ. “Екінші түрі – біледі, біле тұра “білмеймін” дейді. Бұлар ұйқыдағы зұлымдар, олардан сақ болған жөн.” Неге?
• ІІІ топ. “Үшіншісі – білмейді және білгеннің тілін алмайды. Олар ессіз надандар. Бұлар аулақ жүру керек.” Неге?
• (Қайқауыс)