«Биология» мамандығы үшін Құрастырғандар
Лекция №10 Тақырыбы: Эволюцияның элементарлы факторлары
жүктеу/скачать 0,83 Mb.
|
759cd937-3317-11e3-9d7d-f6d299da70eeЭволюционное учение УМКД
| Лекция №10
Тақырыбы: Эволюцияның элементарлы факторлары Мақсаты: эволюцияның элементарлы факторлары, генофонл туралы мәлімет беру. Лекцияның жоспары және қысқаша мазмұны: Популяцияның генофондына ықпал жасайтын факторлар- мутациялар, орын ауыстыру, гендер ағымының ауытқуы, табиғи сұрыптау. Оқшауланудың популяциялар өзгешеленген үдететін факторы ретіндегі рөлі. Оқшаулану типтері, олардың сипаттамсы және маңызы. Популяция толқынының типтері және олардың эволюциядағы рөлі. Популяция- (латын тілінде populus — халық, тұрғын халық) — белгілі бір кеңістікте генетикалық жүйе түзетін, бір түрге жататын және көбею арқылы өзін-өзі жаңғыртып отыратын организмдер тобы. Популяция- эволюцияның өзіндік төменгі құрылымы түр, түрасты, бірнеше жақын популяциялық топтарда өзіндік эволюциялық тағдырға ие, бірақ олар тіршіліктің элементарлы бірлігі емес. Популяция- экологиялық, морфологиялық және генетикалық бірлік болып табылады. Популяция- өзіндік эволюцияға бейім, типтердің ішіндегі ең кішісі. Популяцияда дарақ- эволюцияның негізгі факторының қызмет көзі- сұрыптау, ал түр эволюциялық процесстің сапалы кезеңі. Осы топтың популяция болып есептелуі үшін: тарихи қалыптасқан ареалы және үздіксіз өзгеріп тұратын сыртқы орта жағдайында өзінің саны мен құрылымын сақтауға қабілетті болуы; сол түрдің өзге топтарынан қандай да бір табиғи кедергілермен ажыратылып тұруы; бір немесе бірнеше экожүйенің құрамына кіріп, олардағы зат алмасу, энергия тасымалдау процестеріне қатысуы тиіс. Әр популяция өзіне ғана тән статиктикалық сипаттамалары (саны, тығыздығы, ареалы, орналасуы, жас ерекшелігі, жыныстық құрамы) және динамикалық сипаттамалары (саны мен тығыздығының уақытқа қатысты өзгеруі) бойынша ерекшеленеді. Популяцияның статиктикалық сипаттамалары популяцияның белгілі бір сәттегі күйін көрсетіп, өлшеу, санау арқылы қысқа мерзімде анықталады. Популяцияның динамикалық сипатамаларын анықтау ұзақ мерзімді (бір ұрпақ жаңаратындай) қажет етеді. Популяция санының динамикасы белгілі бір уақыт аралығындағы тірі организмдердің өмірге келуі мен өлімі көрсеткіштерінің ара салмағы бойынша анықталады. Сондай-ақ, популяция санының өзгеруіне иммиграция және эмиграция процестері де әсер етеді. Популяция саны өсуінің біртіндеп тежелуі логистикалық теңдеу арқылы өрнектеледі. Әдетте, жануарлар мен өсімдіктер популяциясының саны біршама тұрақты болғанымен, олар әлсін-әлсін күрт өзгеріп отырады (мысалы, тоқалтіс тышқандар, леммингтер, т.б.). Кейбір жануарлардың (шегіртке, бөкендер, т.б.) санының немесе тығыздығының қауырт өсуі олардың қоныс аударуына әкеледі. Жануарлар популяцияларының саны мен тығыздығы күрделі мінез-құлықтық (аумағын белгілеу, қору, көші-қон), физиологиялық механизмдер арқылы (гормондар қызметі, стресс) және лементарлы эволюциялық құбылыс- ұзақ, қайтымсыз және бағытталған популяцияларның генофондының өзгерісі. Бұндай генофондық өзгеріс эволюциялық мағызы аз болып табылады. Сондықтан, элементарлы эволюциялық құбылыс. Элементарлы эволюциялық құбылыс- эволюциялық әлі процесс емес. Популяцияның генотиптерінің құрамының тұрақты өзгерісі тек табиғи сұрыптау жұмысыпопуляцияның генетикалық құрылымының өзгеруі арқылы реттеліп отырады. Эның нәтижесінде- жалғыз белгілі эволюциялық бағыттаушы факторға беглілі. Табиғатта тіршілік ететін популяция экологиялық- морфофизиологиялық, генетикалық қасиеттері эволюция процесінің элементарлы бірлігі болып табылады. Бұл оның генетикалық бірлігімен және шектелмеген ұзақ тіршілік етуімен байланысты. Элементарлы эволюцияның бірліктерін бөлу- элементарлы эволюция құбылыстарын түсіндіруге жағдай жасайды- популяцияның генотипінің құрамынының тұрақты өзгерісі және элементарлы эволюциялық факторлар қызметтерін мазмұндау және шекаралау. жүктеу/скачать 0,83 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|