Биология сабағында пәнаралық байланыс негізінде құзыреттілікті

38 
· оқу үрдісінде жаңа программалық жабдықтарды пайдалану; 
· ғылыми және оқу ақпараттарын алу көздерін барынша кеңейту. 
Осы мақсатта келесі әдістерді қолдану шарт: 
· өз мамандығы бойынша жоғары деңгейде теориялық және практикалық 
білім алу; 
· ақпараттық коммуникациялық технологияны теориялық және практикалық 
меңгеру; 
· түрлі бағыттағы программалық жабдықтарды меңгеру; 
· оқу процесінде ақпараттық-коммуникациялық технологияны пайдаланудың 
тиімділігін игерту, оны өз тәжірибесінде қолдану; 
· ақпараттық коммуникациялық технологияның жаңа мүмкіндіктерін ескере 
отырып, оқыту әдіснамасын өзгерту, ақпараттық коммуникациялық 
технологияны сабақтарда, ғылыми-зерттеулерде, оқушылардың өзіндік 
жұмыстарында қолдану; 
· оқу және зерттеу әрекеттерінде локальді және әлемдік ақпараттық 
желілердің телекоммуникациялары мен ресурстарын құру және пайдалану; 
· коммуникативті әрекетті теориялық және практикалық игеру; 
· тереңдетілген тілдік дайындық; 
· ұжымдық әрекеттерді модельдеуде ақпараттық коммуникациялық 
технологияны, жаңа құралдарды пайдалану, т.с.с. 
Болашақ маманның кәсіби құзыреттілігін қалыптастыруда пәнаралық 
байланыстың маңызы зор.Білім берудің дәстүрлі моделі қазіргі уақыттың 
жаңа талаптарын қанағаттандыра алмауда: бұл модель жеке ойлауға, 
механикалыққа, сызықтылыққа бағытталған, нақты өмірдің құбылыстары 
мен пәндер арасындағы табиғи байланыс бұзылған.Ал оқушыларда әлемнің 
біртұтас ғылыми көрінісін, ол туралы толық түсінік, гумандық дүниетаным 
және диалектикалық ойлау қалыптастыру өзекті болып табылады. 
Оқушыларды өмірдің жеке, оқшауланған құбылыстарына емес, әлемді кең 
көлемдегі бірлікте, өзара байланысты көпқырлы етіп қарауға үйрету керек. 
Осыған байланысты пәнаралық байланыс мәселесі туындайды. 
Сабақ өткізу барысында оқушыларға сапалы білім, саналы тәрбие беру үшін 
сабақ беру әдісінің тиімді түрлерін, озық технологияларды кеңінен пайдалану 
қажет. Оқушылардың сабаққа қызығушылығын арттыру, өткенді бекіту, 
оларды тапқырлыққа баулып, зейінін, байқампаздығын, ойлау қабілетін 
дамыту, дүниетанымын кеңейту мақсатында пәнаралық байланыс қолдану 
арқылы білімнің жинақтаушы, қорытындылаушы және үйлестіруші қызметін 
атқаруға болады. 
Пәнаралық байланыс – оқу жұмысының әдіс-тәсілдерін, ұйымдастыру 
формаларына қосымша талаптарды енгізу керектігін, қоршаған орта, 
табиғаттағы құбылыстарды бақылауда мұқият мән беруді, сонымен бірге 
оқытудың аналитикалық деңгейін көтеруді, себеп-салдарлы функциональдық 
байланыстарды орнатуда үлкен назар аударуды, оқыту, тәрбиелеу процесінде 

39 
пәнаралық байланыстың тәсілдерін кеңейтуді талап етеді және де жалпы 
білім сапасын көтеруде алатын орны маңызды. 
Қазіргі таңда пәнаралық байланыстың теориясы мен практикасы үздіксіз 
дамуда, пәнаралық байланыстың негізгі дидактикалық функциялары, сабақта 
оларды жүзеге асыру тәсілдері, сабақтың түрлері қарастырылған. 
Пәнаралық байланыс құрамындағы маңызды болып табылатын мазмұндық 
және шығармашылық негіздерін бөліп қарастыруға болады. Мазмұндық 
негізін жалпы ғылыми фактілер, түсініктер, заңдар және теориялар құрайды. 
Мысалы, жаратылыстану-ғылыми циклдегі пәндер үшін жалпы түсініктер 
болып материяның (зат және өріс) құрылымдық формалары, денелердің 
қасиеттерін сипаттайтын, құбылыстарды және бақылауларды сипаттайтын 
шамалар болып табылады. Теорияларға химия, физика және биология 
ғылымдарында қолданылатын, тірі және тірі емес табиғаттың көптеген 
құбылыстарын түсіндіретін зат құрылысының молекула-кинетикалық 
теориясын, зат құрылысының электронды теориясын, квантты-өрісті 
теорияны және т.б. айтуға болады. 
Жаратылыстану ғылымдарының шығармашылық негізі –есептеу, өлшеу, 
графиктеу, бақылай білу, өздігінше тәжірибе жасау және құралдармен жұмыс 
жасау болып табылады. 
Жаратылыстану ғылымдарының тағы бір жалпы құраушысы –ғылыми таным 
әдістері, яғни: бақылау, эксперимент, ойша модельдеу, теориялық анализ 
және жалпылау болып табылады. С.А.Суровикина пәнаралық байланысты 
жүзеге асыруда мұғалім шығармашылығының маңызды ұстанымдарын келесі 
түрде көрсетеді: 
1. Оқу пәндерінің координациясы, яғни оларды оқыту кезінде бір пән басқа 
пәндерді оқытуда көмекші құрал болатындай уақыт бойынша сәйкестелуі 
керек. 
2. Жалпы түсініктерді қалыптастыруда, заңдар және теорияларды оқытудағы 
қабылдағыштық. 
3. Түсініктер, заңдар, теориялар интерпретациясындағы бірлік және оларды 
меңгеру міндеттері. 
4. Оқудағы білім, білік, дағды қалыптастырудың жалпы тәсілдері. 
5. Жаратылыстану пәндерінен алған білімдерін тереңдету және жан-жақты 
қолдану үшін қолайлы жағдай тудыру. 
6. Әр түрлі ғылымдар қарастыратын түрлі табиғат құбылыстарының 
арасындағы өзара байланыстарын ашу. 
7. Әр түрлі ғылымдарда пайдаланылатын зерттеу әдістерінің жалпылығын 
көрсету. 
8.Әр түрлі пәндерден алған білімдерін кешенді түрде қолданатын жаттығулар 
жүйесін шығару және олардың орындалуын ұйымдастыру. 
Пәнаралық байланыстың басқа да құраушыларын және маңыздылығын 
былайша көрсетуге болады: 

40 
Пәнаралық байланыс негізінде кәсіби құзыреттілікті қалыптастыруда 
оқушыларға бірнеше пән бойынша өз білімін көрсетуді талап ететін 
сабақтарды, яғни бірнеше әртүрлі пәндерді біріктіретін біріктірілген 
сабақтарды өткізу қажеттілігі арта түсуде. 
Біріктірілген сабақтар, әсіресе егер ол биология пәнімен біріктірілген болса, 
білім берудің қазіргі деңгейлері мен технологияларына толықтай сәйкес 
келеді. Осындай сабақтарда ғана оқушылардың түрлі пәндерден ақпарат алу 
арқылы құбылыстар мен оқиғаларды жаңаша түсіне отырып, терең әрі берік 
білім алуға мүмкіндігі болады. Біріктірілген сабақта білімді синтездеу, 
дағдыны қалыптастыру және пайдалану үшін үлкен мүмкіндік бар. Бұл өз 
кезегінде оқушыны ынталандырады, таным объектісіне жүйелік түрде 
қажеттілікті дамытады, объективті шындықтың күрделі процестері мен 
құбылыстарын салыстыру, талдау дағдыларын қалыптастырады. Осының 
нәтижесінде тұтас дүниетанымның қажетті алғышарты ретінде нақты өмірді 
біртұтас қабылдау жүзеге асады. Біріктірілген сабақта дағды қалыптасады, 
ойлау, еске сақтау, қиялдау дамиды, әлеуметтік нормаларды мағыналы игеру 
жүзеге асады. Мұндай сабақтарға үлкен білімділік және тәрбиелік потенциал 
тән. Біріктірілген сабақты жоспарлау барысында оқытушы оның мақсатын, 
материал мазмұнын, сабақтың әдістерін, оқытудың құралдары мен 
формаларын 
анықтауы 
керек, 
нәтижені 
болжауы 
қажет. 
Түрлі 
технологияларды біріктірілген сабақтарда қолдана отырып, оқытушы 
процесті әлдеқайда қызықты етеді. 
Пәнаралық байланысты пайдаланып сабақ өткізу оқушылардың табиғат 
құбылыстарын түсінуде көзқарасын қалыптастырады және де әртүрлі 
пәндердің арасында нақты шекара жоқ екендігін көрсетеді, әр ғылым өз 
әдістерімен материалдық әлемді зерттейді де олардың нәтижелерінің 
жиынтығы оқушыларға әлем туралы жалпы көзқарас береді. Осылайша, 
қазіргі заманғы ғылыми әлем бейнесін қалыптастырады. 

жүктеу/скачать 1 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: