Биологиялық білім беру үдерісінде пәнаралық байланыста кіріктірілген сабақ тар

Пәнаралық интеграция түрлері төмендегі 5-суретте беріледі [55].

-неғұрлым ынта білдіргенде білімді жеке мәнді және саналы түрде қабылдауға;

-оқушыға бір мезгілде әрекетті орындауда барлық мақсат қоюдан нәтижеге дейінгі барлық процесіне бақылау жасауға мүмкіндік беретін жалпы білімдер көлемін ұлғайтуға. Білім берушілік, дамытушылық және танымдық үшбірлікті дидактикалық мақсатын жүзеге асыруға;

-сабақтың ақпараттық сыйымдылығын арттыруға;

-оқушылардың уәждемесін арттыруға, олардың оқу-танымдық әрекетін белсендіруге, шаршағандары мен қажуларын азайтуға;

-білім алушылардың шығармашылық ойлауын дамытуға, олардың алған білімдерін өмірде қолдана білулеріне көмектеседі.

Кіріктірілген сабақтарды түрліше ұйымдастыруға болады:

• 
  пәнаралық сабақтар;
  
• 
  пәнішілік толықтырушы сабақтары
  
• 
  рөлдік ойындар.
  

Негізгі тақырыпты және бағдарламалық бөлім құрылымын өзгертпейтін, салыстырмалы түрде бұл көлемі онша үлкен емес материалдар, сабақ тақырыбын дәйекті оқу материалдарымен толықтыратын, көрнекі иллюстрациясы жеткілікті сабақ.

Бұларда тұтас тақырыптар мен жеке сабақтарда оқып білген, қалыптастырылған және жинақталған нақты экологиялық-биологиялық проблемалар бойынша дәйекті материалдар толықтырылады. Толықтырылу ережеге сәйкес, бұрын алған білімдері мен біліктіліктері пайдаланылатын тақырыптары кешенділікті бейнелейтін сабақтарда болады. Оқуға арналған экологиялық тақырыптар түрлі көлемді қамитды: клеткалық, ұлпалық, мүшелік, организмдік, популяциялық, биоценоздық, биосфералық және т.б., бірақ бұл нұсқалардың кез келгені бағдарламалық материалмен байланысты болуы керек.

1. 
   Ботаникамен, зоологиямен, анатомиямен, генетикамен байланысты ушыққан экологиялық проблемаларды шешу бойынша шығармашылық сабақтар: бұл «дөңгелек стол», «миға шабул», пікір талас сабақтары. Мұндай сабақтардың нәтижесі ұсыныстар, мақала, презентация, жоба түрінде рәсімделеді.
   

Орын алған проблеманы шешу мақсатындағы топтық жұмыс – оқытудың өте ықпалды тәсілдерінің бірі. Білім алушылар ересек адамдарға тәуелді болмау үшін тапсырмаларды жоспарлайды және оларды орындауды ұйымдастырады. Бұл тәсіл білім алушыларға:

• уақытты ұтымды жоспарлауға;

• инновациялық көзқарастар мен идеяларды ұжыммен талқылауға;

• топтағы жұмысқа дейін қандай да бір жеке-дара қызмет немесе ойластыру қажет пе екендігін анықтауға;

• топ ішінде рөлдерді анықтауға (басшы, хатшы, тілші, бақылаушы және т.б.) немесе топ мүшелеріне тапсырмаларды бөліп тапсыруға;

• тапсырмаларды орындау барысында келісімге қол жеткізуге мүмкіндік береді.

Талқылауды қолдануды не үшін ұлғайту керек?

Егер топта жайлы өзара әрекеттестік орнап, білім алушылар сабаққа тартылса, талқы жүргізіп, әңгімелесу үшін мүмкіндіктер жасаудың маңызы

зор болмақ. Бір мақсатқа жету үшін жүргізілген талқылау – бұл топтағы барлық жұмыстардың сәтті болуының негізі. Талқылау білім алушыларға өз идеяларын зерделеп, өзара әрекеттестікті жақсартуға, топтық жұмыстың қарқынды өтуіне ықпал етіп, білім алушылардың оған белсенді қатысуына көмектеседі.

Белсенді талқылау қызметінің түрлері әртүрлі болып келеді. Алайда бұл жұмыс түрлерін 1-суретте көрсетілгендей кеңінен жіктеуге болады. Ауыспалы тәсілді қолданған әлдеқайда ұтымды болып табылады.

«Миға шабуыл» әдісінің міндетті түрде орындалуы керек ережесі:

• 
  сөз сөйлеу уақыты бойынша қысқа (1–2 минуттан аспауы керек) және озық идеясының болуы;
  
• 
  ой мен әрекеті тиімді соңғы нәтижені алуға бағытталуы қажет;
  
• 
  әрбір ой-пікір зейін қойып тыңдалып, талдануы қажет, бір-бірінің пікірін және көзқарасын сыйлауы керек, бір бірінің пікірін мақұлдау немесе теріске шығару сыпайы түрде болуы керек.
  

6. Рөлдік ойындар: телефонмен сөйлесу, сұхбат алу, пресс конференция, нақты биологиялық-экологиялық мәселе бойынша пікір талас және т.б. Бұл сабақтар берілген тақырыпқа, жағдайатқа байланысты еркін ой мен жүктелген іс әрекеттік рөлдерді меңгеру сабақтары

7. «Биологиялық жобалар жасау» типіндегі іскерлік ойындар. (География мен биология сабағының байланысында) Іскерлік ойын сабағы– бұл түрлі мәселелерді шешу үшін әртүрлі ақпараттар салынған конферттермен жүргізілетін өзіндік жұмыс. Оған мысал, «Қызылорда облысы территориясындағы денсаулыққа пайдалы өнімдерді өндіру және пайдалану жобасы»

Іскелік ойынның мақсаты – Қызылорда облысының физикалық географиялық ерекшеліктері жөнінде, осы аймаққатағы адамдардың денсаулығы, аймақтағы тамақ өндірісі, жалпы тағамдар жөнінде берілген ақпараттарды пайдалана отырып, оның жеке адамдардың денсаулғы үшін пайдалы, біршама тиімді тамақ өндірісін дамыту түрін анықтау.

Ойынға қатысушылардың әрекеті – ұсынылған алгоритм бойынша конферттегі ақпаратпен жұмыс жасау;

Биологияның жаратылыстану пәндерімен: физикамен, географиямен, химиямен біршама тығыз байланысы сабақат іске асырылады. Сонымен қатар тарихпен, әдебиетпен, көркем әдебиетпен, экономикамен және т.б. білім салаларымен де байлынысы зор.

Пәнаралық байланыстағы сабақтар мақсаты, міндеттері, мазмұны және құрылымы бойынша әртүрлі болуы мүмкін. Олардың ішінде төмендегі түрлерін ерекше атап айтауға болады:

1. Білім алушыларды қызықтыратын басқа пәндермен байланысатын геогрфиялық-экологиялық тақырыптағы проблемалар туралы еркін ойлар сабағы, мысалы ландшафтардың алуантүрлілігі мен биоалуантүрліліктері (география – биология); шу (немесе радиоактивті) ластану көзі (география және физика); қоршаған ауаның ластануы (география – химия) және т.б.