Биосфера экологиялық жүйе ретінде. Биосфера шекаралары
Гидросфераға антропогендік әсерлер
жүктеу/скачать 102,22 Kb.
|
Биосфера экологиялық жүйе ретінде. Биосфера шекаралары.
- Бұл бет үшін навигация:
- Литосфераға антропогендік әсерлер
- Биотаға антропогендік әсер ету
| Гидросфераға антропогендік әсерлер
Жердің суқоймаларының жалпы саны құрлық территориясынан 3 есеге артық болса да, су шектеуші фактор болып саналады. Тұщы су құрамы оның жалпы санының 2,6%- ын құрайды, оның 70%-ы мұздық жамылғысында болады. Қолдануға болатын су мөлшерінің азаюы оның қолайлы қорларының тез сарқылуына алып келеді. Табиғи сулардың ластануының негізгі компоненттері топырақ эрозиясы салдарынан суқоймаларға келіп түсетін қатты бөлшектер саналады, сонымен катар шаруашылық қалдыктар пестициттер, гербициттер, өзге биологиялық белсенді қосылыстар есептеледі. Биогендер суқоймаларына қалалық ағынды сулармен, егістіктен ағып келген тыңайтқыштар қалдықтарымен келіп түседі. Биогендердің көп түсуі фитопланктондардың жаппай көбеюіне және бентосты өсімдіктердің азаюына алып келеді. Бұл процесс эвтрофикация деген атқа ие болды, қысқа уақыт тіршілік ету нәтижесінде планктон тіршілігін жояды. Анаэробты процестер салдарынан көмірсутек, метан және т.б. бөлінуі мүмкін. Қазіргі уақытта қала және өндірістік қалдық сулардың жартысы ғана тазалауға ұшырайды. Бұл су биоценоздарының жойылуына алып келеді. Теңіздерден ең ластары Жерорта және Балтық жағалауларында ірі өндірістік ошақтар орналасқан. Мысалы, Жерорта теңізі қалдық сулардың келіп түсуі салдарынан ондағы балықтардың 80%-ы қырылды. Литосфераға антропогендік әсерлер Көп мөлшерде антропогендік әсерге топырақ ұшырайды. Ол жерді үнемі пайдалану, ормандар кесу салдарынан қалпына келместей өзгереді. Топырақтың құнарсыздану және ластану процестері артып келеді. Токсиндік заттардың топырақта жинақталуы оның құрамынның өзгеруіне алып келеді. Геохимиялық бірлікті және тірі организмдерді бұзады. Өркениеттің пайда болу дәуірінен адамзат шамамен 2 млрд құнарлы жерден айырылды. Бұл көлемнің жартысынан көбі соңғы бірнеше онжылдықтарда жойылып кетті. Биотаға антропогендік әсер ету Кез келген экожүйе тұрақтылығына оның құрамына кіретін көптеген тірі организмдердің тұрақтылығын сақтау да жеткілікті. Адамдардың қайта құру әрекеті нәтижесінде бұл алуантүрлілік үнемі төмендейді. XVI ғасырдың соңынан XX ғасырдың 70-жылдарына дейін Жер бетінен құстардың 109 түрі, сүткоректілердің — 64, бауырымен жорғалаушылардың 20 және қосмекенділердің 20 түрі жойылып кеткен. Қазіргі уақытта құстардың 1000 түрі мен сүтқоректілердің 100-ден астам түріне қауіп төніп түр. Табиғатта тіршілік ететін организмдерге орманды жою, батпақтарды құрғату арқылы олардың тіршілік ететін ортасына қауіп төнуде. Нәтижесінде, ормандар көлемі қыскарып, биомассасы жоғары тропиктік ормандар тез қарқынмен жойылып кетуде. Биоценоздар үшін үлкен кауіпті ортаның ауыр металдармен ластануы болып отыр. Синтетикалық органикалық қосылыстар адам және жануарлар организмінде аккумуляциялау мүмкіндігіне орай, қоршаған ортада аз мөлшерде концентрациясының өзі күрделі улануларды тудырта алады. Осы не өзге токсинді радиоактивті заттардың жинақталуы салдарынан әр қоректік тізбекте заттардың концентрациясы арта береді. Нәтижесінде, адам немесе жануарлар организмінде токсинді немесе радиоактивті заттар концентрациясының мөлшері олардың қоршаған ортадағы мөлшерінен бірнеше жүзге дейін артуы мүмкін. жүктеу/скачать 102,22 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|