Өзінің саяси сенімі бойынша Ы.Алтынсарин демократ болды, ол халықтың қоғамның саяси өміріне белсене араласуы, мемлекеттік органдардың барлық лауазымды адамдарының сайлануы үшін күресті. Бірақ надан халық өзінің саяси-құқықтық мүдделерін өз бетінше, дұрыс түсіне алмайды деп есептеп, білім таратуға үміт артқан. Ол оқу-ағарту қоғамдық өмірді шынайы демократияландырудың ең шынайы құралдарының бірі екендігіне нық сеніммен қарап, халық ағарту ісінің игі ісіне бар жігерін адал жұмсады. Бәлкім, ол қоғамдық тәртіпті демократияландырудың басқа да тиімді құралдары болуы мүмкін екенін түсінген шығар. Бірақ ол өз заманының ерекшеліктерін, қалыптасқан жағдайлардың берілгендігін, бұл халықтың қоршаған ортаға әсер етудің бұдан да радикалды шараларына үміттенуге мүмкіндік бермеді.
Өзінің саяси сенімі бойынша Ы.Алтынсарин демократ болды, ол халықтың қоғамның саяси өміріне белсене араласуы, мемлекеттік органдардың барлық лауазымды адамдарының сайлануы үшін күресті. Бірақ надан халық өзінің саяси-құқықтық мүдделерін өз бетінше, дұрыс түсіне алмайды деп есептеп, білім таратуға үміт артқан. Ол оқу-ағарту қоғамдық өмірді шынайы демократияландырудың ең шынайы құралдарының бірі екендігіне нық сеніммен қарап, халық ағарту ісінің игі ісіне бар жігерін адал жұмсады. Бәлкім, ол қоғамдық тәртіпті демократияландырудың басқа да тиімді құралдары болуы мүмкін екенін түсінген шығар. Бірақ ол өз заманының ерекшеліктерін, қалыптасқан жағдайлардың берілгендігін, бұл халықтың қоршаған ортаға әсер етудің бұдан да радикалды шараларына үміттенуге мүмкіндік бермеді.
Қорытынды:
1879 жылы Алтынсарин Торғай облысы мектептерінің инспекторы болып тағайындалды. Осы қызметте өмірінің соңына дейін еңбек етті.
1883 жылы Алтынсарин Николаевск (Қостанай) округіне көшті. Қостанай қаласынан үш шақырым жердегі Арақарағай болысындағы туған жерінде, Тобыл өзенінің иілісі бойында, кейіннен «Ревизор» деген атқа ие болған шағын көл болатын аралға үй тігіпті. өлгенше өмір сүріп, еңбек етті.
І.Алтынсарин 1889 жылы 17 шілдеде қайтыс болып, қазақ әдет-ғұрпы бойынша үйінен алыс емес жерде, Тобылдың жағасында, әкесінің бейітінің жанына қалың жұрт жиналып жерленген. Өлер алдында Алтынсаринге мемлекеттік кеңесші атағы берілді, ол сол кездегі жаяу әскер генерал-майорына сәйкес келеді.
Алтынсариннің көрнекті тарихи еңбегі оның бастамасымен оның тікелей қатысуымен Қазақстанда мемлекеттік зайырлы мектептер желісінің құрылуында жатыр. Көзі тірісінде төрт екі кластық орталық орыс-қырғыз мектебін, бір кәсіптік-техникалық училищесін, бір әйелдер училищесін, бес болыс мектебін, орыс ауылдарының балалары үшін екі мектеп ашуға қол жеткізді.
Әдебиеттер тізімі:
1 Алтынсарин. I. coll. оп. үш томдық, Алматы, 1978, 2 т., 141 б
2 СәдуақасыСмағұлҮштомдықшығамшылықжынасы. Т.3, Астана қ.Нұра-Астана, 2001, 277-278 б
