2.1 БЕХС №27 «Шоғырландырылған (біріктірілген) және жеке қаржылық есептілік
Біріктірілген қаржылық есептілікті құру №27 «Шоғырландырылған
(біріктірілген) және жеке қаржылық есептілік» деп аталатын қаржылық
есетіліктің халықаралық стандартымен реттеледі.
Аталмыш стандартта төменде анықтамалар берілген:
Еншілес кәсіпорын –
басқа кәсіпорынның бақылауындағы компания.
Бас (аналық) кәсіпорын –
бір немесе бірнеше еншілес кәсіпорындары
бар компания.
Бақылау –
басқа кәсіпорыннның қызметінен пайда табу мақсатында
оның қаржы және шаруашылық саясатын айқындау мүмкіндігі.
Топ –
бұл бас кәсіпорын өзінің барлық еншілес кәсіпорындарымен бірге.
Аздардың үлесі –
бұл бас (аналық) кәсіпорын тікелей немесе еншілес
кәсіпорындары арқылы жанама түрде иелік ете алмайтын үлеске тең келетін
еншілес кәсіпорынның таза табысының және таза активтерінің бір бөлігі.
№27 «Шоғырландырылған (біріктірілген) және жеке қаржылық есептілік»
деп аталатын қаржылық есептіліктің халықаралық стандартына сәйкес,
біріктірілген (консолидацияланған) қаржылық есептілік дегеніміз – бір
шаруашылық серіктестіктің қорытынды есебі ретінде құрылған топтың жеке
қаржылық есептілігі.
Біріктірілген қаржылық есептіліктің негізгі мақсаты – негізгі және еншілес
компаниялардың шаруашылық қызметін бірегей шаруашылық субъектісінің
қызметі ретінде көрсету болып табылады. Біріктірілген қаржылық есептілікке
біріктірілген бухгалтерлік баланс, біріктірілген табыстар мен шығыстар
жөнінідегі есептілік, біріктірілген ақша қаражаттарының қозғалысы жөніндегі
есептілік, түсіндірме хат кіреді.
Біріктірілген бухгалтерлік баланста негізгі кәсіпорынның да барлық
еншілес кәсіпорындардың да материалдық (өндірістік) босалқылары бірге
көрсетіледі. Сондай-ақ Табыстар мен шығыстар жөніндегі есептіліктің
«Сатып - өткізуден түскен табыс» бабына негізгі кәсіпорынның да, еншілес
кәсіпорындардың да сатып - өткізу нәтижесі кіреді.
Біріктірілген қаржылық есептілік бірлескен кәсіпорындар туралы
ақпараттарды дайындау кезінде қолданылады.
Қаржылық есептілікті дайындап тапсырушы бас кәсіпорын оған
төмендегі жағдайлардан басқа өзінің жергілікті және шет елдік еншілес
компанияларын кіргізуге тиісті:
-
жақын болашақта сатып жіберу мақсатында сатып алынған еншілес
кәсіпорындар , оларға бақылау жасау уақытша болады;
-
еншілес кәсіпорындар олардың бас кәсіпорынға қаражат беру қабілетін
едәуір төмендететін қатаң әрі ұзақ мерзімі шектеулер жағдайында
әрекет етеді (жұмыс істейді).
18
Бас кәсіпорын тікелей немесе еншілес компаниялар арқылы жанама
түрде кәсіпорынның дауыс беруші акцияларының жартысынан көбіне
иелік ететін болса, онда ол бақылаудың бар екендігін көрсетеді.