Болатын теориялық және методологиялық мәселелер қарастырылды
Жалдау шартын кестеде көрсетуге болады. Ең төменгi жалдық төлемдi есептеу
жүктеу/скачать 1,12 Mb. Pdf көрінісі
|
Karzhylyk-esep-2-Baiboltaeva
|
Жалдау шартын кестеде көрсетуге болады. Ең төменгi жалдық төлемдi есептеу Кезең Жабылмаған жалдық мiндеттемелер Ең төменгi жалдық төлемдер Қарастырылған пайыздық ставка бойынша сый- ақы – 12,5 Жалдық мiндеттемелердi жою үшiн жасалынған төлемдер (бағана 3- бағана -4) 1 2 3 4 5 1- шi жыл 2- шi жыл 3- шi жыл 4- шi жыл 5- шi жыл х 100000 75000 59375 41797 22022 х 25000 25000 25000 25000 25000 125000 0 9375 7422 5225 2978 25000 25000 15625 17578 19775 22022 100000 Келтiрiлген мысалға сәйкес жалға алынған мүлiк үшiн жалға алушы 125000 теңге мөлшерiнде ең төменгi жалдық төлемдi жыл сайын 25000 теңгеден төлеп отыруға кепiлдiк берген. Сый ақыларды төлеу бойынша шығыстар қарастырылған немесе әрбiр есептi кезеңнiң жойылмаған жалдық мiндеттемелерiнiң құндарына қолданылатын өспелi пайыздық ставка негiзiнде (жалдау келiсiм – шартын жасаған кезде қайсысының пайдаланылғандығына байланысты )анықталады. Мысалы: жоғарыдағы кестеде келтiрiлген мәлiметтер бойынша (төртiншi бағана) қарастырылған пайыздық ставка негiзiнде төлем мерзiмдерi бойынша сый-ақы төлеу былайша есептелiнедi: 2- шi жылда – 9375 теңге (75000*12,5):100 3- шi жылда – 7422теңге (59375*12,5): 100 4- шi жылда – 52225 (41797*12,5): 100 5- шi жылда – 2978 (22022*12,5)=2978 42 Жалдау кезiнде қарастырылған пайыздық ставка – ең төменгi жалдық төлемдi айқындау үшiн жалдаудың бас кезiнде мүлiктiң дисконтталған құнын сонымен бiрге жалдаудың бас кезiнде ағымдағы құны бойынша кепiлдендiрiлген қалдық құнды анықтаушы дисконт ставкасы. Егер қарастырылған пайыздық ставканы анықтау мүмкiн болмаса, жалдаушы қарызға алған капиталға өспелi пайыздық ставка пайдаланылады. Жалдаушының қарызға алған капиталына өспелi пайыздық ставка осы сияқты жалдау үшiн жалдаушы төлеуге тиiстi пайыздық ставка алу кезеңiнде несиенi пайдаланғаны үшiн жалдаудың бас кезiнде жалға алушы қабылдайтын ставка. Мысалы, жалға алушы мүлiктi өз меншiгiне ағымдағы құны бойынша – 100000 теңгеге сатып алу үшiн банктен 10 пайыздық жылдық төлеммен несие алды. Жалдау келiсiм – шартын жасау кезiнде ең төменгi жалдық төлемдердi анықтау үшiн қарастырылған пайыздық ставканы айқындау мүмкiн болмады. Сондықтан жалдау келiсiм-шартында 10 пайыз мөлшерiнде жалға алушының қарызға алған капиталына өспелi пайыздық ставканы пайдалануға болады. Жалдық мiндеттемелердi жою (жабу) үшiн жасалынатын төлем ең төменгi жалдық төлемдер мен сый-ақы төлеу бойынша шығыстардың арасындағы айырма ретiнде анықталады. Мысалы, жоғарыдағы «Ең төменгi жалдық төлемдi есептеу» кестесiндегi 5-шi бағананың мәлiметтерi бойынша тиiстi кезеңдердегi жалдық мiндеттемелердi жою үшін мынадай төлемдер жасалынды: 2- шi жылда – 15625 теңге (25000-9375) 3- шi жылда – 17578теңге (25000-7422) 4- шi жылда – 19775теңге (25000-5225) 5- шi жылда – 22022теңге (25000-2978) Жалға алынған активтер бойынша тозуды есептеудi жалға алушы жүзеге асырады. Амортизация және сый – ақы төлеу бойынша шығыстар жалдаудың бүкiл мерзiмiндегi әрбiр кезеңде есепке алынады. Егер жалдау мерзiмiнiң аяғында меншiк құқығы жалға алушыға ауысатындығына жеткiлiктi сенiм болмаса, онда активтi жалдау немесе оның тиiмдi пайдалану мерзiмдерiнiң ең қысқасының iшiнде актив бойынша тозудың барлық сомасы есептелуге тиiстi. Мысалы, «Мерей» ЖШС-гi « Арай» акционерлiк қоғамының жабдығын 5 жыл мерзiмге жалға алды. Келiсiм-шарттары бойынша жалдау қаржыландырылған жалдау ретiнде танылады. Жабдықтың тиiмдi пайдалану мерзiмi 8жыл. Келiсiм – шартта меншiк құқығы жалға алушыға ауысатындығы қарастырылмаған сондықтан тозу жалдау мерзiмi ішінде жабдықтың баланста есепке алынған құнына (100000теңге) және жалдау мерзiмiне бiрқалыпты есептеу тәсiлi бойынша жылына 20 пайызбен есептеледi. Жалға алушыда қаржыландырылған жалдауға алынған активтер 2410 «Негізгі құралдар» шоттының (аралық шоттарды көрсете отырып) дебетiнде және 4150 «Жалдау бойынша ұзақ мерзімді борыштар» шотының кредитiнде көрсетiледi. Жалға алынған активтер үшiн төленуге тиiстi сый-ақы (пайыз) 43 сомасына 7320 «Қаржыландырылған жалдау ройынша пайыздарды төлеу шығыстары» шоты дебеттелініп 4160 «Төленуге тиісті ұзақ мерзімді сыйақылар» шоты кредиттелiнедi Тиiстi қаражат сомасы әрбiр есептi кезеңде жалға берушiге аударылған кезде 4150 шоты – жалға алынған мүлiктiң құнын өтеуге қатысты сомаға, 4160 шоты – сый ақы төлеу бойынша шығыстар сомасына дебеттелiнедi және «Ақша қаражаттары» бөлiмшесінiң шоттары кредиттелiнедi. Қаржыландырылған жалдау шарты бойынша жалдаушы жалға алынған активтiң тозуын есептеудi жүзеге асырады. Жалға алынған активтiң кәсiпорынның шаруашылық қызметiнiң қай салада пайдаланылатындығына байланысты есептелген тозу сомасына мына шоттар дебеттелiнедi: 8410– егер негiзгi құралдар өндiрiс саласында пайдаланылатын болса, 7110- егер негiзгi құралдар сатып-өткiзу процессiне пайдаланылатын болса, 7210- егер негiзгi құралдар жалпы шаруашылық және әкiмшiлiк басқару мақсаттарына пайдаланылатын болса және 2420 «Негізгі құралдардың амортизациясы» шотының тиiстi аралық шоттары кредиттелiнедi. Қаржыландырылған жалдау операцияларының есебін төмендегi мысал арқылы қарастырып көрейiк. Шаруашылық жүргiзушi субъектiлердiң арасында құрал – жабдықты жалдау бойынша төмендегi келiсiм-шарт жасалынды: Құрал жабдық 5 жыл мерзiмге жалға алынды; жалдық төлем бойынша есептеулер әрбiр жылдың аяғында жүзеге асырылады; жалдаудың бас кезiнде жабдықтың ағымдағы құны – 220000 теңгенi, бастапқы құны – 230000теңгенi, жинақталған амортизация сомасы-10000теңгенi құады; жалдаушы қарастырылған проценттiк ставка 8 пайызды құрайды; жалдау мерзiмiнiң аяғында жабдықтың дисконтталған құны – 250000 теңгеге тең болады; жалдау мерзiмiнiң басында анықталған жабдықтың кепiлдiк берiлген қалдық құны 20000 теңгенi құрайды; жалдау мерзiмiнiң соңында жабдықтың жалға берушiге қайтарылуы көзделедi; жалға алушының есеп саясатында тозуды бiрқалыпты әдiс бойынша есептеу қарастырылған. Төмендегi кестеде екi жақты келiсiм шарт қарастырылған. Шарттар бойынша жалдық төлемдердiң және сый-ақылардың сомасын анықтаймыз: Кезең Жабылмаған жалдық мiндеттеме- лер Ең төменгi жалдық төлемдер Қарастырыл- ған пайыздық ставка бойын- ша сый-ақы – 8% Жалдық мiндет- темелердi жою үшiн жасалынған төлемдер (бағана3-бағана4) Есептелген амортизация сомасы 1- шi жылы 2- шi жылы 3- шiжылы 4- шi жылы 5- шi жылы 200000 166000 129280 89622 46792 50000 50000 50000 50000 50000 16000 13280 10342 7170 3208 34000 36720 39658 42830 46792 40000 40000 40000 40000 40000 Барлығы: 250000 50000 200000 200000 44 Келiсiм шартқа сәйкес жалға алынған мүлiк үшiн жалдаушы кепiлдендiрген 250000 теңге ең төменгi жалдық төлем сомасы жыл сайын 50000теңге мөлшерде төленедi. Бұл операциялар бойынша жалға алушының бухгалтерлiк есебiнде төмендегi бухгалтерлiк жазулар орындалады: Реттiк номерi Шаруашылық операцияларының мазмұны Сомасы теңге Шоттар кореспонденциясы ДТ КТ 1 2 3 4 5 1. Бес жыл мерзiмге жалға алынған құрал жабдық қабылданды: - құрал-жабдықтың келiсiм бағасына 220000 2410 жалға алынған негізгі құрал- жабдық аралық шоты 4150 2. Жалдау келiсiм-шарты бойынша сый-ақы (процент) есептеледi: 5000 7320 4160 3. Жалға берушiге жалдық төлем сомасы аударылды 200000 4150 1030 4. Жалға алынған құрал-жабдық үшiн сый-ақы (жалдық процент) сомасы жалға берушiге аударылды: 50000 4160 1030 5. Жалға алынған құрал-жабдық бойынша жалдаудың барлық кезеңiне амортизация есептелдi 200000 8410 2420 6. Жалға алынған құрал-жабдық жалға берушiге қайтарылды: - есептелiнген амортизация сомасына - кепiлдендiрiлмеген қалдық құн сомасына 200000 20000 2420 4150 2410 2410 жүктеу/скачать 1,12 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|