Бөлімі: Тіл дамыту. Тақырыбы: Сөйлем түрлері (хабарлы,лепті,сұраулы) Мақсаты

Қазір біз оларды қарап қандай сөйлемдер екенін қарап айтайын.Балалар, біз бір-бірімізді түсіну үшін не істейміз?

Біріншісі-хабарлы сөйлем. Бір нәрсені хабарлап айтады. Сөйлем соңынан нүкте қойылады. Мысалы кітапта былай делінген.

Далада қар жауып тұр.
Нүкте деген білгенге.

Жай ғана бір ноқат па?

Жоқ өлең де, жоқ хат та!..

Жазып жатқан кездерде

Асықпай ол күтеді,

Асқан дана сөздер де,

Сол нүктемен бітеді.

(Қ.Мырза Әли)

-Сөйлем соңына не қойылады?

Адамның түрі көңіл күйін- қуану, ренжу, өкіну, таңдану т.б. білдіреді.

Мысалы: Алақай! Қар жауды! Лепті сөйлем ерекше сезіммен айтылады.

Ал енді сендер мысал келтіріңдер.

Соңынан сұрақ белгісі қойылды.

Мысалы: Сен тамақ іштің бе? Үйде кім бар? Ал енді сендер сұраулы сөйлемге мысал келтіріңдер.
-Балалар, сендерге өлең жолдарын оқимын. Өлең жолдары арасынан сөйлемнің қандай түрін естігендеріңді табуларың керек.
Шанамен зырлап желетін,

Шаңғы, коньки тебетін.

Аққала жасап ойнайтын

Қай мезгіл деп ойлайсың?

(А.Меңжанова)
Билингвальды компонент: Сөз-слово-words,

Сөйлем-предложение- listings, аққала-снеговик, далада қар жауып тұр – на улице идет снег.

Аппақ қып өңірді,

Қар жауды!

Қар жауды!

Көп бала көңілді

Қызығып таңғалдық.

(Т.Шопашев)

Аққала

Соқтық келіп аққала.

Мұрны сәбіз, үп – үшкір,

Көзі көмір қап- қара.

Көне шелек басында,

Сыпырғышы қолында

Мұзайдынды аршуға,

Келгендей-ақ ол мұнда.

«Қысқы ойындар» тақырыбына сурет бойынша әңгіме құрастыру.

Ойнап жүрген балаларға ат қою.

Олардың көңіл күйіне назар аудару, іс-әрекеттері туралы айту.

-Иә,балалар, сендердің ұүраған әңгімелерің маған ұнады.

Ойын шарты: берілген сутеттердің мағанасына байланысты құрастырылған сөйлемдердің тыныс белгілерін қою.

Жеке жұмыс жүргізеді.

Балалар айтқанымды мұқият тыңдайды.

Балалар нүкте туралы өлеңнің мағынасын түсініп тыңдады.
-Аялдамада адам аз екен.

-Нүкте қойылады.

-Қап! Бекер келдім!

-Келді! Келді!

Атам келді!

-Қыздар қайда?

-Атыңыз кім?

-Досың бар ма?

Өлеңді қайталайды.

-Бұл айтылған өлең

жолдарынан сұраулы

сөйлемді естіп тұрамыз

Қайталайды.
-Бұл өлеңдегі «Қар жауды! Қар жауды!»- лепті сөйлем, өйткені көтеріңкі көңіл күймен айтылып тұр.

Қатты көңіл күймен айтады.

Балалар өлең мазмұнына байланысты іс- қимылдар жасайды.

Балалар сурет бойынша әңгіме құрастырады.

-Таза ауада демалған қандай тамаша.

Арман шанамен сырғанап келеді.

Балжан, Даулет екеуі аққала жасап жатыр.

Шаңғышылар шаңғы тебуде. Конькиді Нұрлан жақсы тебеді.

-Қандай тақырып бойынша әңгіме құрадыңдар?

-Қысқы ойындар.