MUALLIM | УЧИТЕЛЬ | TEACHER №4 | 2021 91
xususiyatlarini, ta’lim va tarbiyasidagi nuqsonlarning sababini aniqlashga mo’ljallangandir.
Diagnostik ishlar guruhiy yoki yakka tartibda (individual tarzda) o’tkaziladi.
Bunday tadbirlar quyidagilarda o’z aksini topadi:
— Yosh davr taraqqiyotining muayyan me’zonlariga muvofiqligini aniqlash maqsadida psixolog
bolalar, o’quvchilarni, psixologik tekshiruvlardan o’tkazadi, kamolot darajalarini belgilaydi;
— o’rta umumta’lim va yangi tipdagi (invastion) maxsus maktablar, o’quvchilarini mazkur muhitga
moslashish hususiyatlarini o’rganish.
o
Bolalarni birinchi bosqich ta’limiga qabul qilishda qatnashish, ularni maktab ta’limiga
psixologik tayyorgarlik darajasini aniqlash;
o
O’quvchilarni ta’limning bir bosqichidan ikkinchisiga o’tkazishning kompleks psixologik-
pedagogik tadqiqotida bevosita qatnashish;
— Voyaga etmagan o’smirlarning o’z tengqurlari bilan muomalasi xususiyatini tekshirish, ularning
etnoqyofasi va etnomadaniyati xususiyatini inobatga olgan holda psixofiziologik metodikalarni
muayyan sharoitga moslashtirish va tadqiqot ishlarini olib borish;
— Deviant (qonunbuzarlik) aksil ijtimoiy xulq — atvor sabablari va ularning shakllarini aniqlash;
— Giyohvandlik, taksikomanlik, alkogolizm, o’o‘irlik, daydilikning ijtimoiy psixologik ildizlarini
tekshirish, ularning omillarini tahlil qilish;
— An’anaviy ta’lim-tarbiya metodlarining yutuo‘i hamda kamchiliklarini tadqiqot qilish,
innovastion, faol uslublar samaradorligini amaliyotda sinab ko’rish, o’quvchilarning ularga nisbatan
munosabatini aniqlash va ana shularga asosan o’qitishni individuallashtirish, tabaqalashtirish
bo’yicha o’quv-uslubiy ko’rsatmalar tavsiyalar ishlab chiqish;
— Iqtidorli o’quvchilarni tanlashda ishtirok qilish, hamda psixologik tavsiyalar ishlab chiqish;
Umumiy o’rta ta’lim maktablari amliyotchi psixologlari o’qituvchilar bilan hamkorlikda
psixoprofilaktika yo’nalishidagi ishlari mazmuni quyidagilarda ko’rinadi.
Psixologik profilaktika — pedagog va ota-onalarda bolalarning har bir yosh davridagi psixik
taraqqiyoti haqidagi psixologik bilimlarni egallash ehtiyojlarini tarkib toptirish bilan bola shaxsi va
aqliy taraqqiyotida sodir bo’lishi mumkin bo’lgan har qanday salbiy oo‘ishlarning o’z vaqtida
oldini olishga qaratilgan psixologik tadbirlardan iboratdir.
Jumladan:
-o’quvchining muayyan sharoitga moslashishi (ko’nikishi)ga oid (adaptastion) ishlarni olib borish;
— Maktabgacha yoshdagi bolalarning boo‘cha sharoitiga moslashishi buning uchun ijtimoiy
moslashish bilan bog‘liq bo’lgan maxsus guruhlar tuzish, nevrotik holatlarni bartaraf qilish,
tarbiyasi qiyin bolalar bilan va ularning ota-onalari, tarbiyachilari bilan alohida ishlashni tashkil
qilish;
— Ota-onalarga farzandlarining bilimlaridagi uzilishlarni kamaytirish uchun maxsus uslubiy yo’l-
yo’riq berish;
-o’quvchining qobilyati, mayli, moyilligi, iqtidori, psixologik fazilatlari va xususiyatlarini to’laqonli
darajada nomoyon bo’lishini ta’minlash maqsadida ularning aqliy taraqqiyotini aniqlash uchun
psixologik konsiliumlar tashkil qilish;
-o’quvchilar bilan o’qituvchilar muomala jarayonini yaxshilashga yordam berish;
— o’quvchilar o’rtasida aysh- ishratga, giyohvandlikka, engil turmush kechirishga, kino‘ir yo’l
bilan boyishga ( chayqovchilik, qizlar orasidagi engil oyoqlikka) ruju qiluvchi shaxslar bilan yakka
tartibda ishlashni yo’lga qo’yish;