Bulletin «Педагогика ғылымдары» сериясы
жүктеу/скачать 6,57 Mb. Pdf көрінісі
|
Майлыбаева Вестник
| ВЕСТНИК КазНПУ им. Абая, серия «Педагогические науки», №1(57), 2018
264 Тҽрбиешінің негізгі мақсаты – сендіру жҥйесі арқылы тҧлғалық кҿзқарастың қалыптасуына ықпал ету жҽне ол білім беруден бҿлек жҥруі тиіс; қоршаған ортаның объекттеріне белгілі бір қарым- қатынас жасау, ал, тҧтастай алғанда жалпы оқу ҥрдісіне соған сҽйкес бала бақша ҧйымдастырған барлық ҽр ықпалдарға жағымды қарым-қатынас жасау; ҿзін-ҿзі шынайыландыру ҥшін ҿзінің қҧрал- дарын ҿзі таңдауы. Артистшіл тҽрбиешілердің сабақтарының негізгі жанры – ҿзіндік импровизация, ҽрбір берілген тақырып бойынша жҽне бірге жасалатын ансамбльдік жҧмыстың толық шығармашылық еркіндігі. Сабақ «нота» бойынша жҥргізілмейді, оның партитурасы ҽр кезде қайтадан басталады. Осыдан ба- рып импровизация туындайды. Ал, онда барлығы қатысатын болғандықтан, ол ҿзіндік импровизация болып табылады. Артистшіл тҽрбиешілердің еңбектері басты нҽтижесі ҥнемі «лабораторияда» жҥру болып табы- лады, ондағы шығармашылық ҥрдісі ағып, ондағы қатысушылардың белсенділігі шығармашылық тҧлға болып қалыптасуына ықпалы тигізіп, олардың ашылып, ҿз жан дҥниесімен басқалармен бҿліс- кісі келуі, білімді жеке тҧлғалық жоспарға ауыстырып, оның мҽнін кҿруі болып табылады. Ҿз оқушыларына Ш.Амонашвили: «Тіл, қанат тҽріздес, қымбатты достар!» - деп айтады екен. – Сабақ – Кҥн!» Ал, балалар оған: «Сабақ білім мен мейірімділіктің кҥні. Ал, біз Кҥннің балалары- мыз» деп жауап беріпті. Егер тҽрбиешінің («Бақшаға ҿзің ойлап тапқан велосипедпен бар», «Жақсы сабақта ҽркім жақсы») сабақ барысында ҽртҥрлі афоризмдері пайда болса, онда балалар да жарқын бейнелерді тудыруға тырысады. Біреулері ертегі немесе қысқаша ҽңгімелер ойлап тапса, кейбіреу- лері ҿзінің ішкі жан дҥниесі кҿрінетіндей сурет салады. Ал, олардың барлығының туындауына себепші шабыт, қызығушылық, қҧмарлық [5]. Педагогикалық артистизм – бҧл бір сҽтте басқа жаңа жағдайға тез ауысуға қабілеттілікті болу, жаңа бейне ҥлгісіне бірден ену, сабақта балалар ҧсынған идеялармен ҿмір сҥру біліктілігі жҽне оны шынайылықпен жҥргізу. Бҧл қасиет тҽрбиешінің ішкі жан-дҥниесінің байлығы туралы мағҧлмат береді. Тҽрбиешінің сҿзбен, мінез-қҧлқымен, жарқын бейнесімен балаға ҽртҥрлі мҽдениет тҥрлерін ҧсына білуге, оларды ҿзара салыстырып, баланы ҿз бетінше ойлауға ҥйретуге, белсенділігін арттыру, эмоцияның жиілігі жҽне ҿнімді қиялдың болуына бағыттайды. Бҧл қазіргі кезде ҿте маңызды, себебі ҿзін-ҿзі дамыту дағдысынсыз, эмоциялық икемділіктің жоқтығынан бала кҥнде ҿзгеріп жатқан ҿмір- ге бейімделе алмайды, сондықтан тҽрбиешінің бойында басқа адамның пікіріне, сеніміне, мҽдениеті- не шыдамдылық таныту қасиетінің болуы бҥгінгі кҥнде ҿте маңызды жҽне оны ҿсіп келе жатқан ҧрпақтың бойына сіңіре білу оның негізгі міндеттерінің бірі. Тҽрбиешіге артисттік қабілеттерін дамыту керек, олардың қалыптасуы оған кҿпшіліктің алдында ҿзін еркін сезінуіне келтіретін кедергілерді игеруге, ҿзіндік шығармашылық сезім, артисттік мҽнер- лік, импровизация жҽне тағы басқа ҿзінің педагогикалық шығармашылық іс-ҽрекетінің маңызды аспекттерін басқаруға мҥмкіндік береді. Жас тҽрбиешілер сезінген қиындықтарын талқылау, олар- дың шығармашылық табиғатын жетілдіруге қажеттіліктің бар екенін кҿрсетеді. Мҽселен, кҿптеген тҽрбиешілерде жҥйкелік-психикалық ҧйымдастырушылық, сҿйлеу жҽне тыныс алу аппараты жеткілікті дамымаған. Жас тҽрбиеші материалды қаншалықты тҥрде жақсы біледі, оған баяндаудың мен оқытудың ҽдісі белгілі, ол жаман емес психолог бірақ, оның барлығын тікелей қарым-қатынас жҥйесі арқылы іске асыру ҥшін ол ҿз еркімен болатын психофизикалық аппараты ҽрқашан бола бермейді. Педагогикалық ҿнер басқа кез келген сала сияқты талантты, шабытты, шеберлікті жҽне фили- гранды техниканы талап етеді. Тҽрбиешінің экспрессивті – шығармашылық табиғатын дамыту мен жетілдіру ҥшін 1. Паралингвистикалық қҧралдар: мҽдениет, дауыс, тембр, регистр, интонация, ыр- ғақ, ритмика, ҽуен. 2. Экстралингвистикалық қҧралдар: кҥлкі, дем шығару, сипау, тҽрбиеші имиджі, оның мінез-қҧлық кҿріністерінің мҽнерлігі мен сҧлулығы. 3. Кинестикалық қҧралдар: ым-ишара, мимика, пантомимика, қалыптар, дене қалпы, дене ҽрекеті, визуальді байланыс. 4. Проксемикалық қҧралдар: кеңістіктегі қимыл-қозғалыс жҽне кеңістікке орналасу, байланысушылардың арасындағы арақашықтық [6, 54 б.]. Бҧл қҧралдардың барлығы қарым-қатынас кезінде ҥлкен рҿл атқарады. Олар: сҿйлеуді де айқындауы мҥмкін; айтылатын нҽрсені алдын ала мҽлімдеу; айтылатын нҽрседен озып шығу; айтылатын пікірдің мазмҧнында бар қарым-қатынастың мҽніне қарсы сҿздер айту; сҿзді Абай атындағы ҚазҰПУ-ң ХАБАРШЫСЫ «Педагогика ғылымдары» сериясы, №1(57), 2018 265 немесе сҿз орамын орнын басу; аудиторияның назарын қарату жҽне ҧзақ уақыт ҧстау; ҥндеместікті жою жеке тҧлғалық байланысты сақтауға ықпал ету. Жоғарыда айтылғандардан кҿріп отырғанымыздай, педагогикалық артистизм білім беру ҥрдісінің басталуының эмоционалды-бейнелі кезеңге ауысуы, ол танымдық сабақтардың жанды кҥйге айна- луына мҥмкінді береді, оның қҧрғақ ҽрі қатыгездік болуына жол бермейді екен. Ендеше педагоги- калық қабілеттің осы бір компонентін болашақ тҽрбиешілердің бойында қалыптастыру ҥшін не істеу керек деген сҧрақ туындайды. Бҧл педагогикалық артистизм қабілетін дамыту ҥшін ең алдымен театрланған педагогика пҽнінен дҽрістер курсын жҥйелі тҥрде жҥргізу керек, оларға жҥргізілетін дҽрістердің мазмҧны міндетті тҥрде актерлік шеберлік жҽне психологиялық трениг жҧмыстарымен толықтырылуы тиіс деп есептейміз. Актердің іс-ҽрекеті тҽріздес тҽрбиешінің де жҧмысы одан жоғары дене, психикалық, ҽлеуметтік мҽдениетінің деңгейінің жоғары болуын талап етеді, сол ҥшін де ол ҥздіксіз жаттығуларды жасап, шынығып жҽне тҽрбиеші ҿзін-ҿзі ҥнемі тҽрбиелеуі тиіс. Яғни, тҧлғаның эмоциональді мҽдениетін тҽрбиелей отырып, болашақ тҽрбиешілердің педагогикалық артистизмін дамыта отырып, біз сту- денттің ішкі жан еркіндігін тҽрбиелейміз, ҿзін кеңістікте сезінуге жҽне ҿзі мен оқушылардың кеңіс- тіке тҧруын ҥйретеміз. Соңғы нҽтижесінде артистизм қабілеті жақсы дамыған студенттер мектепке дейінгі білім беру мекемелерінде жҽне мектептің педагогикалық практикасында жҽне кҽсіби маман- дығымен ҿз бетінше жҧмыс жасағанда ҿте жоғары жетістіктерге жетеді. Жан-жақты дамыған тҽрбие- ші тҽрбиеленушілердің тарапынан қызығушылық пен мақтаныш сезімін шақырады. Олар тҽрбие- шісіне ҧқсағысы келеді, кҿп нҽрсе ҥйренуге талпынады. Ал, бҧл адамның қоғамдағы сҽтті ҽлеумет- тенуінің ең басты анықтаушысы деп есептейміз. Пайдаланылған әдебиеттер тізімі: 1. Орысша-қазақша сӛздік. – А.: «Дайк-Пресс», 2005. 2. Словарь современного русского языка. – М., 1991. 3. Білім және Ғылым энциклопедиялық сӛздік. – А., 2005 4. Мұханбетжанова Ә.М., Мұқанбетова Ш.Т. Педагогикалық шеберлік. – Орал, 2009. 5. О.С.Булатова. Педагогический артистизм. М., 2001. 6. Павлова О.В., Подчалимова Н.А. Артистизм учителя как основополагающий фактор успешной педагогической деятельности. Актуальные проблемы гуманитарных и естественных наук. – М., №1-4, 2016. жүктеу/скачать 6,57 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|