Чилдибаева асел жумагуловна
Итмұрын өскен топырақтың химиялық құрамы мен ылғалдылығы
жүктеу/скачать 5,89 Mb. Pdf көрінісі
|
Диссертация Чилдебаева А.Ж.
|
Итмұрын өскен топырақтың химиялық құрамы мен ылғалдылығы Кес інді № Тереңдігі, с м Гу му сы, % Жеңіл ги дро - лиз денетін азот, мг/кг Жыл жымал ы фо сфо р, мг/к г Жыл жымал ы калий, мг/кг СО 2 карбо нат рН Далалық ылғалды лығ ы, % Р-1 0-12 4,07 28,0 36 480 4,52 8,03 28,39 12-40 0,77 25,2 8 100 5,51 8,83 25,77 40-70 22,4 8 50 4,49 8,55 24,21 70-100 10,67 Р-2 0-9 0,31 19,6 15 200 5,03 8,40 7,41 9-27 0,73 19,6 10 60 5,16 8,47 7,24 27-63 28,0 8 130 5,54 9,11 10,05 63-110 25,46 Р-3 0-8 0,73 25,2 10 340 3,56 9,06 1,50 8-25 0,49 14,0 9 150 3,34 9,89 1,54 25-53 16,8 3 50 2,68 9,63 1,57 53-100 1,97 Сіңірілген негіздердің мөлшері аз - құмды топырақтар үшін 100 г топыраққа 5-7 мг-экв тән. Сіңірілген катиондардың ішінде магний (56-79%), содан кейін кальций (37,3-41,9%) басым, сіңірілген натрий (0,25-1,5 %) және калий (0,25-0,80%) шамалы (36 кесте). Кесте 36 - Сіңірілген негіздердің құрамы мен нәтижелері Кесінді Тереңдігі, см 100 г топырақтағы катиондар мг/экв %-дық мөлшері Ca Mg Na K cумма Са Mg Na K Р-1 0-12 22,34 7,84 2,04 0,01 32,23 69,31 24,32 6,33 0,03 12-40 3,43 4,90 0,01 0,02 8,36 41,03 58,61 0,12 0,24 40-70 3,43 1,96 0,12 0,01 5,52 62,14 35,50 2,17 0,18 Р-2 0-9 1,96 1,96 0,11 0,01 4,04 48,51 48,51 2,72 0,26 9-27 2,94 3,43 0,02 0,01 6,40 45,94 53,59 0,31 0,16 27-63 0,98 4,90 0,01 0,04 5,93 16,53 82,63 0,17 0,67 Р-3 0-8 2,94 3,92 0,11 0,04 7,01 41,94 55,92 1,57 0,57 8-25 0,98 3,92 0,01 0,04 4,95 19,80 79,20 0,20 0,80 25-53 1,47 2,45 0,01 0,01 3,94 37,31 62,19 0,25 0,25 136 Жаздың ортасында жүргізілген топырақтың ылғалдылығын бақылау бұл уақытта қатты құрғағанын көрсетті – барлық профильдегі ылғалдылық 1,5-2,0% аралығында болды, бұл гигроскопиялық ылғалдылыққа жақын. Өсімдіктер солмайды, өйткені ұсақ тамыр түктері топырақ ылғалына жетіп, ылғалмен қамтамасыз етеді (37 кесте). Өсімдік жамылғысы қоңырбасты-жыңғылды-итмұрынды ассоциациядан (асс. Rosa iliensis, R. beggeriana-Tamarix ramosissima-Bromus tectorum, B. oxyodon, Calamagrostis dubia ) тұрады. Өсімдіктер жабыны 85- 90% құрайды. Кесте 37 - Гигроскопиялық ылғалды гранулометриялық құрамы Попу ляция Тереңдігі А.С.Н. %, Н2О Абсолютті құрғақ топырақтағы фракциялардың %-дық құрамы Құр амының аты Фракция мөлшері, мм құм шаң балш ық 3 фракциял ы 1,0 -0,25 0,25- 0,05 0,05- 0,01 0,01- 0,005 0,005- 0,001 <0,001 < 0,01 Р1 0-12 2,54 2,668 50,954 23,394 5,336 3,283 14,365 22,984 Жеңіл сазды 12-40 0,86 0,928 64,777 23,805 1,210 5,649 3,631 10,490 Құмдақ 40-70 0,64 2,375 78,704 10,870 5,233 1,208 1,610 8,052 Біріккен құм Р2 0-9 0,42 1,406 70,074 25,306 1,205 0,803 1,205 3,213 Бос құм 9-27 0,56 0,362 49,758 45,661 1,805 0,805 1,609 4,219 Бос құм 27-63 0,62 0,143 34,252 56,348 2,818 1,207 5,232 9,257 Біріккен құм Р3 0-8 0,56 0,724 82,393 11,263 2,511 0,402 2,707 5,620 Біріккен құм 8-25 0,46 3,476 86,478 6,028 1,206 0,402 2,411 4,018 Бос құм 25-53 0,38 6,966 86,208 4,818 0,402 0,402 1,205 2,008 Бос құм Өсімдіктердің биіктігі - 195 см, бұталардың диаметрі - 197 см, сабақтарының түбінің диаметрі - 51 см, тамыр мойнының диаметрі - 5 см. Кіндік тамыры 28 см тереңдікте қатаң тік төмен өседі, содан кейін бірнеше сатылы иілу жасай отырып, тік төмен қарай өсуді жалғастырады және 100 см тереңдікке дейін топыраққа еніп, жер асты суларының деңгейіне жетеді. Кіндік тамырдан 5-тен 10 см дейінгі тереңдіктен бірнеше жер асты өркендері таралады. Бұл өркендер бастапқыда 5-10 см ұзындықта әр жаққа көлденең бағытта өседі, содан кейін күрт жоғары бұрылып, жер үсті сабақтарына бастама береді. Әрі қарай, әрбір жаңа өркеннің жер асты бөлігінде жаңа бүршіктер қайта қалыптасады да, олар жаңа жер үсті сабақтарына бастама береді. Бұл процесс жыл сайын қайталанып отырады, нәтижесінде жуандықтары бірдей көптеген жер үсті сабақты жеткілікті үлкен бұта қалыптасады, қосалқы тамырлар да жер асты өркендерінен бастама алады. 137 Қосалқы тамырлардың екі түрі бар. Тік бағытталған және көлденең бағытталған қосалқы тамырлар. Тік бағытталған қосалқы тамырлар онша көп емес (2-3 дана), олар өте жақсы дамыған және мықтылығы, топыраққа ену тереңдігі жағынан кіндік тамырдан кем түспейді. Олардың бірі 5 см тереңдікте жер асты өркендерінен бастау алып, алыстап, бастапқыда топырақ бетінен 30 см қашықтықта 10-15 0 бұрыш жасап төмен өседі, содан кейін 75 см қашықтықта көлденең бағытта күрт иіледі, содан соң бірнеше сатылы иілулер жасап, кейін ол өсуді жалғастырады және 100 см тереңдікке дейін топыраққа еніп, жер асты суларының деңгейіне жетеді. Көлденең бағыттағы қосалқы тамырлар көбінесе топырақ бетіне 100 см жақын көлденең бағытта өседі, содан кейін күрт иіліп тік төмен қарай өсуді жалғастырады және топыраққа 60 см тереңдікке енеді. Кіндік және қосалқы тамырлардан 25-30 см тереңдіктен тік бағытта бірінші реттік бірнеше ірі бүйірлік тамырлар кетеді. Олар көп иілім жасап, біресе горизонталь, біресе көлбеу, біресе тік төмен бағытта топыраққа жер асты суларының капиллярлық көтерілу аймағына дейін енеді. Олардың кейбіреулері тіпті жер асты суының деңгейіне дейін жетеді. Кіндік тамыр бесінші реттік бүйірлік тамырлар түзілгенге дейін бұтақтанады. Екінші реттік бүйірлік тамырлардың ұзындығы 120 см, үшінші реттік - 52 см, төртінші реттік - 10 см, ал бесінші реттік 5 см артық емес. Қосалқы тамырлар горизонталь бағытта төртінші реттік бүйірлік бұтақтану түзілгенге дейін және тік бағытта үшінші реттік бүйірлік бұтақтану түзілгенге дейін бұтақтанады. Ұсақ тамырлардың бұтақтану қарқындылығы әсіресе төменгі, яғни ұсақ қиыршық тасты түйіршікті құм негізгі жынысты горизонтта, өте ылғалды горизонттарда айтарлықтай тығыз болады (3 сызба-нұсқа). Сызба-нұсқа 3 жүктеу/скачать 5,89 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|