Д. Н. СӘрсекова, Е. М. ҚАспақбаев орманшылық Алматы, 2008

Сүрекдіңнің жасына байланысты өзгерiстері ағаш өркендерiнiң, бұтақтарының, дiңi мен тамырлар мөлшерлерiнiң ұлғаюына ғана байланысты емес. Сонымен қатар, ағаштардың биоэкологиялық касиеттерi өзгередi, орман жаңа ұрпақтарының қалыптасуына ықпал етуші ортаның белгiлi бір жағдайлары қалыптасады.

Сүрекдіңнің жасына байланысты құрылымы оның шығу тегi мен қалыптасуына тікелей әсер етеді және осының негiзiнде, ағаштардың биiктiгi мен диаметрі бойынша өсуiнiң белгiлi бір заңдылықтары көрiнiс табады. Сондықтан бiрыңғай жастағы алқа ағаштар көлденең, ал әртүрлi жастағылар тiк түйісуімен сипатталады. Сонымен, сүрекдiңнiң жасына байланысты құрылымы түрлi пішінде бiлiнетiн, дамып отыратын санат болып табылады. Сүрекдіңнің жастық құрылымын түрге немесе типке бөледi:

1) абсолюттi бiркелкi жастылар;

2) салыстырмалы бiркелкi жастылар;

3) әр түрлi жастылар, олар түрлi жастағы ағаштардың болуымен және орман шымылдығының тiк түйісуімен ерекшеленедi;

4) сүрекдiңдер сатылығымен (қабаттылығымен) анықталатын баспалдақ жасты сүрекдiңдер;

5) циклдi-әр түрлi жастағы сүрекдіңдер, оған бір-бірінен жақсы ерекшеленетін әрқилы жастағы орман топтары кiредi.

Жасына байланысты құрылымы мен бiтiм ерекшелiктерi кесу тәсiлдерiн, жаңару тәсілін пайдалану мен сүрекдiңдер өнiмдiлiгiн арттыру жолдарын анықтай отырып, үлкен практикалық маңызға ие болады.
Сұрақтар

1. Орман фитоценозы қалыптасуының бастапқы кезеңдерін сипаттаңыз.

2. Сүректі өсімдіктердің жеке тіршілік кезеңдерінде қандай ерекшеліктер бар?

3. Орманның қартаю кезеңінде қандай құбылыстар болады?

4. Ормандағы өсімдіктердің өзара қарым-қатынас себептері мен ерекшеліктерін сипаттаңыз.

5. Таза және аралас, қарапайым және күрделі сүрекдің дегеніміз не?

6. Таза немесе аралас, қарапайым немесе күрделі сүрекдіңнің қалыптасу жағдайларын айтып беріңіз.

7. Сүрекдіңнің жастық құрылымы қандай түрлерге (типтерге) бөлінеді? Оларды сипаттап беріңіз.

8. В.Н.Сукачев өсiмдiктердiң өзара қатынасын қандай түрлерге бөлген?