Темір мысалында қосымша топша элементтеріне сипаттама беруге үйрету.
Темірдің құрылысы мен қасиеттерінің тікелей байланысын табу.
Оқушылардың қызығушылығын дамыту.
ХИМИЯ
Сабақ жоспары:
Периодтық жүйедегі орны және атом құрылысы
Табиғатта кездесуі
Физикалық қасиеттері
Химиялық қасиеттері
Өнеркәсіпте алынуы
Қолданылуы
Периодтық жүйедегі орны және атом құрылысы
ТЕМІР
Next
Темір – d-элемент. Темірдің валенттік электрондары сыртқы s-электрондаржәне сырттан санағанда екінші деңгейдегі d-электрондарболып табылады, сондықтан ол ауыспалы тотығу дәрежелерін көрсетеді.
Периодтық жүйедегі орны және атом құрылысы
Next
Электрондық формуласы
Графиктік формуласы
Периодтық жүйедегі орны және атом құрылысы
Темір химиялық реакцияларда 2 немесе 3 электрон беріп, өзінің тұрақты қосылыстарында +2 және +3 тотығу дәрежелерін көрсетеді:
Fe0 – 2ē → Fe2+
Fe0 – 3ē → Fe3+
Темірдің тотығу дәрежесі +6 (K2FeO4 – калий ферраты) болатын тұрақтылығы төмен қосылыстары белгілі.
Back
Табиғатта кездесуі
Аl Ғе Са Nа К Мg Ті басқа Ме Мn Ва Sr
Металдардың жер қыртысында таралуы (%)
Next
Табиғатта кездесуі
Темір метеорит
Next
Ғарыштан түсетін метеориттер, негізінен темірден тұрады. Сондықтан ерте заманда темірді «аспан» немесе «жұлдыз» тасы деп атаған.
Темірдің табиғаттағы қосылыстары
Fe
FeS2
Пирит
(темір колчеданы)
FeCO3
Сидерит
Fe2O3*3H2O Лимонит
(күрең темір тас)
Fe3O4
(магнитті темір тас)
Fe2O3
(қызыл темір тас)
Next
Қазақстанның пайдалы қазбалары
Next
Ересек адамның денесінде 4-5 г темір бар
Темірдің биологиялық рөлі
Қандағы
гемоглобин (3г)
Миоглобин – бұлшықет нәруызы
(0,3-0,6 г)
Темірі бар
ферменттер
(0,4-0,7 г)
Темір қорлары: бауыр, өт, бүйрек
(0,5 г)
Next
Back
Темірдің биологиялық рөлі
Байланысқан күйдегі темір көптеген тағамдық өнімдерде: қара нан, картоп, алма, өрік, жанғақ және т.б. кездеседі
Физикалық қасиеттері
Темір – жылтыр, күміс түстес ақ металл, оның тығыздығы – 7,87 г/см3.
Балқу температурасы жоғары – 15390С. Темір иілімді, магниттелетін және оны жоғалтатын қасиеті бар. Электр тоғын және жылуды жақсы өткізеді.
Back
Химиялық қасиеттері
Fe
Бейметалдармен әрекеттесуі:
Cl2 S O2
Ылғал ауада тат басуы
Күрделі заттармен әрекеттесуі:
су қышқыл тұз
Next
Химиялық қасиеттері
Fe
Тотығу дәрежесі +2:
S НCl, H2SO4 тұз
Тотығу дәрежесі +2, +3:
Next
Тотығу дәрежесі +3:
Cl2 HNO3
O2
Н2O
Химиялық қасиеттері
Темірдің оттекпен әрекеттесуі:
Fe + O2 =
Fe3O4
(FeO*Fe2O3)
3
2
Next
Химиялық қасиеттері
Темірдің хлормен әрекеттесуі:
Fe + Cl2 =
FeCl3
2
3
2
Next
Химиялық қасиеттері
Next
Темірдің күкіртпен
әрекеттесуі:
Fe + S = FeS
Химиялық қасиеттері
Ылғалды ауада тат түзеді:
4Fe + 2H2O + 3O2 = 4Fe(OH)3
Next
Химиялық қасиеттері
Next
Күрделі заттармен әрекеттесуі:
Қатты қыздырылған темір су буымен әрекеттеседі:
Fe + H2O = FeO + H2
Концентрлі азот және күкірт қышқылдарында темір енжарланады, өйткені ерімейтін қосылыстардың қорғағыш қабатшасымен қапталады.
Сұйылтылған азот және күкірт қышқылдарымен әрекеттесіп, темір тотықсызданады:
Fe + 4HNO3(сұйылт.) = Fe(NO3)3 + NO + 2H2O
Fe + H2SO4(сұйылт.) = FeSO4 + H2
Темір белсенділігі төмен металдарды олардың тұздарынан тотықсыздандырып, ығыстырып шығарады:
