«Дефектология негізі» пәні бойынша оқу-әдістемелік кешен

Дамудағы ақаулықты шығару үнемі мағыналы көрсеткіштер. Белгілі болғандай адамда биологиялықпен қатар ақаулықпен туылатын балалар жалпы қабылданған биоәлеуметтік нормаға сай болып келеді.

Адамның уивилизациялық дамуы әрқашан балалық жаста самотикалық сенсоматорлық, эмоционалды –ерікті және психикалық артта қалушылықпен бірге жүріп келеді.Бұл құбылыстың себебі көптеген үстемеленіп отыратын факторлар жиынтығы. Олардың ішіндегі бастылары ішкі және сыртқы орта факторлары. Олардың бір-біріне сәйкес келмеуі дизантездік ішкі утробты дамудың артта қалуы-бұзушылықтың -әртүрлі түрлеріне алып келеді. Әртүрлі мүшелер және организм жүйелері, соның ішінде жүйке жүйесінің, мидың сезім мүшелері, қозғалыс сферасының дамуына биологиялық факторлар кері әсерін хромосомалық аурулар сонымен қатар баланың алғашқы жылдарындағы физикалық және психикалық трамваларын туғызады.

Патогенді ішкі және сыртқы факторлардың әртүрлі әсері дамудың бұзылуына әкеліп, баланың морфологиялық және функционалдық жүйке жүйесін өзгертеді.

Эмбриональды кезең де организм айналадағы жағымсыз факторларды лезде қабылдауға бейім келеді. Осы кезеңде тууылу ақаулықтар мен гигиеналық жүйелердегі қателіктер көрінеді. Белгілі болғандай 30 дан 60% дейінгі эмбриондар ары қарай дамуға қабілетсіз, ол баланың түсіп қалуына әкеледі.

Баланың алғашқы жылдары оның айналадағы ортасына бейімделуші алып келеді. Бұл оның айналаны қабылдап қоғамда өмір сүруіне дәлелдейді.

Алғашқы жылдардағы дамудың маңыздысы психикалық процестердің базасы болып табылатын сенсорлы және моторлы функциялардың қалыптасуы сенсо-моторлы даму айналадағы заттардың әртүрлілігі, олардың құрылымы мен құбылыстарын тануды қамтамасыз етеді. Баланың жаңа жағдайдағы өмірі тууылу механизмдерін қамтамасыз етеді. Ол арнайы жүйке жүйесінің дамығандығымен туылып, организмнің ішкі жағдайларына бейімделеді. Туылғаннан кейін организмнің негізгі жүйесін жұмыспен қамтамасыз ететін рефлекстік қосылады. Жаңа туылған нәрестеден қорғаныс, бағыттау рефлексін байқауға болады. Жаңа туған нәрестеде бұл рефлекстің болмауы, бұл рефлекстерге жауап беретін ми мен жұлын жүйкелерінің бұзылушылығына алып келеді.

Жаңа туылған нәресте миының, қалыптасуына жағдай-сезім мүшелерінің стимуляциясы. Бірінші 3-4 жұмасында заттарға деген көру сезімі пайда болады. Бұл уақытта есту реакциясы дамиды. Біріншіден:3 айға дейін балада көру және есту анализаторлары ары қарай дамиды. Көзді қозғалту, кеңістікте дыбыстарды иконизациялау дами бастайды.

2-3 жаста өз бетімен жүру және координациясы, яғни психикалық және тілдік әрекеттің негізі қалыптасады. Бұл кезеңде оқыту мен мінез-құлықтың күрделі фундаменті болып табылады. Ақпараттың болмауы, тітіркендіргіштерінің бір томдығы баланың психикалық дамуындағы біліктерге ие болуына кері әсерін тигізеді.

3-5жаста коммуникативті функциялары үлкейе түседі. Қарым-қатынасқа түсу,қорқыныш сезімінен ерікті жігермен ауысады. Ішкі өмір қабылдау мүмкіндіктерінше шектеген жағдайда невротикалық психогенмен соматикалық мінез байқалады.6-10 жаста бойының өсу темпі жоғарлап, денелік және психикалық даму жүреді. 7-8 жаста бұлшықет массасы тез өсіп, әлеуметтік қажеттілік талап ететін баланың қозғалыс координациясы мен 10 жасқа сай маторика пайда болады.

Ерте жастағы медициналық абилитация бұл баланың жасына медициналық тәсілмен рефлекторлық, сенсорлық, қозғалыс, психо-эмоционалдық және тілдік реакцияларын дамытуға бағытталған, емдеу-профилактикалық жүйе.

Болашақ аналарды тәуекел факторлары медико-генетикалық немесе әйелдер консультацияларына барғанда жүзеге асады. Баланың ақаулықпен дамуы. (12 жұмада) және ауру баланы алдын-алу акушер –генекологтың бастауымен жүреді. Анадан тәуекел жоғары болса, арнайы туу үйлеріне бағытталады.

Туылғаннан кейін бала сол сағатта ақ арнайы мамандарымен зерттеледі.

Әртүрлі мекемелердің өткізген контлектілі шаралары медициналық абилитацияның өтілуіне комплексті қадамды қамтамасыз етеді. Реабилитациялық бағдарлама әрбір ауруға, оның позологиялық форма аурудың жасына және т.б. байланысты индивидуалды болу керек. Реабилитациялық бағдарламаның соңғы кезеңі үлкендер үшін кординацияланады. Бейімделушілік пен еңбекке орналасу болып табылады. Балалар үнемі балалық жас әрекетке, оқытуды қосқанда күнделікті өмірге оралу.

Балалар емханасы немесе жүйкелік клиникаларын жағдайында балалар күрделі кезеңдегі ауруларды емдете алады. Аурудың себебін анықтауға бағытталған комплексті мединаментозды емдеуден басқа, емхана жағдайларында оптималды жағдайларға бағытталған шаралардың барлық арсеналдары қолданылуы керек.Ортопедиялық емдеу, массаж, физиотерапиялар қолданылады.

№ 6 дәріс