6. Сапалық талдаудың негізгі қағидалары. Сапалық талдау анықталатын заттың қандай химиялық элементтерден тұратынын және оның құрамына қандай иондар, атомдар тобы немесе молекулалар кіретінін анықтауға мүмкіндік береді. Белгісіз заттың құрамын зерттеген кезде сапалық талдау әрқашан сандық талдаудан бұрын болады, өйткені талданатын заттың құрамдас бөліктерін сандық анықтау әдісін таңдау оның сапалық талдауы кезінде алынған мәліметтерге байланысты. Сапалық химиялық талдау көбінесе талданатын заттың өзіне тән қасиеттері бар қандай да бір жаңа қосылысқа айналуына негізделген: түсі, белгілі физикалық күйі, кристалдық немесе аморфты құрылымы, ерекше иісі және т.б. Бұл жағдайда болатын химиялық түрлену сапалы аналитикалық реакция деп, ал бұл түрлендіруді тудыратын заттарды реагенттер (реагенттер) деп атайды. Сапалық талдауда қолданылатын реакцияларды келесі топтарға бөлуге болады. 1.Түрлі түсті тұнбалардың түзілуімен жүретін тұндыру реакциялары. Мысалға: CaC2O4 – ақ Fe43 - көк CuS - қоңыр - сары HgI2 - қызыл MnS - жалаңаш қызғылт PbI2 - алтын Алынған тұнбалар белгілі бір кристалдық құрылымымен, қышқылдарда, сілтілерде, аммиакта және т.б. ерігіштігімен ерекшеленуі мүмкін. 2. Белгілі иісі бар газдардың түзілуімен жүретін реакциялар, ерігіштік және т.б. 3. Әлсіз электролиттердің түзілуімен жүретін реакциялар. Осындай реакциялардың ішінде, нәтижесінде түзіледі: CH3COOH, H2F2, NH4OH, HgCl2, Hg (CN) 2, Fe (SCN) 3, т.б. Бір типті реакцияларды бейтарап су молекулаларының түзілуімен, суда нашар еритін газдар мен тұнбалардың түзілу реакциясымен және комплекс түзілу реакциясымен жүретін қышқылдық-негіздік әрекеттесу реакциялары деп санауға болады. 4. Протондардың ауысуымен жүретін қышқылдық-негіздік әрекеттесу реакциялары. 5. Комплекс түзуші атомдарға әртүрлі легендалардың – иондар мен молекулалардың қосылуымен жүретін комплекс түзілу реакциялары. 6. Қышқылдық-негіздік әрекеттесумен байланысты комплекс түзілу реакциялары 7. Тотығу реакциялары – электрондардың ауысуымен жүретін тотықсыздану. 8. Қышқылдық – негіздік әрекеттесумен байланысты тотығу – тотықсыздану реакциялары. 9. Тотығу реакциялары – комплекс түзілумен байланысты тотықсыздану. 10. Тотығу реакциялары – тотықсыздану, тұнбаның түзілуімен бірге жүреді. 11. Катион немесе анион алмастырғыштарда өтетін ион алмасу реакциялары. 12. Анализдің кинетикалық әдістерінде қолданылатын каталитикалық реакциялар Ылғалды және құрғақ талдау Сапалы химиялық анализде қолданылатын реакциялар көбінесе ерітінділерде жүргізіледі. Анықталатын зат алдымен ерітіледі, содан кейін алынған ерітіндіге тиісті реагенттермен әсер етеді.