Дейл Шнук. Оқыту теориясы indd
¥ЗАКМЕРЗ1МД1К ЖАД: САЦТАУ
жүктеу/скачать 18,62 Mb. Pdf көрінісі
|
Дейл Шунт
| ¥ЗАКМЕРЗ1МД1К ЖАД: САЦТАУ
Мидыц iшiн колмен устагандай кере алмайтынымызга байланысты ¥М Ж женiндe бiздiц бiлiмiмiз шeктeулi болганымен, нейрогылым мен психологиялык зерттеулер акпаратты сактау пpоцeсiнiц туракты eкeнiн керсетш отыр. Осы тарауда бepiлeтiн ¥М Ж сипаттама- сы бip-бipiмeн байланыскан жeлiлep peтiндe кеpiнiс табатын бiлiм курылымын камтиды. Танымдык желшер мен нейрондык жeлiлep туралы айтылган 2-тарауды еске тусь piцiз. Желшер жайлы айтканда бiз, нeгiзiнeн, декларативттк бiлiм мен процедуралык бiлiмдi мeцзeймiз. Шартты бiлiм жайлы танымдык пpоцeстepдi бакылап, баскарып отыратын метатанымдык эрекеттермен бipгe 7-тарауда карастыратын боламыз. Б ш м - нiц кебi ¥М Ж -да вербалды кодтар реынде сакталады деген тш рлер бар, ал елестету- дiц осы процесте аткаратын pелi жайында 6-тарауда сез болады. 215 5 -Т А Р А У Пайымдаулар Пайымдаулардыц табигаты. Пайымдаулар ¥МЖ-дагы бiлiм мен магынанын Heri3ri бiрлiктерi (Anderson, 1990; Kosslyn, 1984). Ягни пайымдау дегенiмiз - дурыс немесе кате деп багалауга болатын акпараттын ен кiшi бiрлiгi. Пайымдауга жататын мысалдар: ■ Тэуелсiздiк декларациясы 1776 жылы кабылданды. ■ 2 + 2 = 4. ■ Фрида тэте шалканды жек кередг ■ Мен математиканы жаксы керемiн. ■ Кейiпкерлерi жайлы энгiменiн басында айтылады. Бул мысал-пайымдауларга дурыс немесе дурыс емес деп бага бере аламыз. Алай- да адамдар келiспейтiн баска тш рлер де болады. Айталык, Карлос математикалык есеп т нашар шыгарамын деп ойласа, онын муFалiмi баскаша тш рд е болуы мумшн. Мунда объективт шындык басты меже емес. Басты мэселе - пайымдауга дурыс неме се дурыс емес деп бага беруге болатындыгы. Пайымдаудын накты табигатын туину мумшн емес. Оларды сейлем ретшде ка- былдаганымызбен, олар, негiзiнен, сейлемнщ магынасын бiлдiредi (Anderson, 1990). Зерттеу нэтижелерi бiздiн акпаратты жадымызга толык сейлем реттнде емес, пайым- дау ретшде гана сактайтынымызды керсетiп отыр. Кинч (1974) зерттеуге катысу- шыларга узактыгы бiрдей болганымен, ондагы пайымдаудын саны тYрлiше келетiн сейлемдердi окуга бередi. Сейлемдегi пайымдаудын саны негурлым кеп болса, олар ды тушну Yшiн согурлым кеп уакыт кеткен. Демек, окушылар «The Declaration of Independence was signed in 1776» (Тэуелшздш декларациясы 1776 жылы кабылданды) сейлемш тYсiнгенiмен, олардын есiнде манызды акпараттар гана сакталып калады (Declaration of Independence - signed - 1776). Кей кездерi (мысалы, елен жаттаган кез- де) адамдар накты сездерден герк олардын магыналарын естершде сактап калатын жагдайлар да кездеседг Пайымдаулар жеке тYЙiндерден туратын желiлердi калыптастырады. ТYЙiндерге, табигаты накты болмаса да, жеке сездердi де жаткызамыз. Мысалы, тарих сабагында отырган балалардын «тарих сабагы» торабы болумен катар, ол «штап», «муFалiм», «орналасу», «сол жагында отырган окушынын аты» сиякты тYЙiндердi камтиды. Пайымдау желтери Пайымдаулар ережелер жуйесше сай калыптасады. Зерттеушь лер дэл кай ереженiн жуйе куратынын тап басып айта алмаганымен, тYЙiндер ереже- лерге сай бiрiгiп, пайымдау курайтынын, ал пайымдау, ез кезепнде, катан тэртiпке багынатын курылымдардан немесе желiлерден туратынымен келiседi. Демек, желшер дегенiмiз - бiр-бiрiмен езара байланыскан пайымдаулар жYЙесi. Андерсоннын «Ойды адаптивтi баскару теориясы» (ACT theory) (Anderson, 1990, 1993, 1996, 2000; Anderson et al., 2004; Anderson, Reder, & Lebiere, 1996) ACT-R (Adaptive Control o f Thought-Rational) - «Рационалды ойды адаптивт баскару» деп аталатын пайымдау курылымынан туратын ¥М Ж -дын тораптык Yлгiсiн усынады. ACT-R - логикалык тургыдан байланыскан танымга кол жетшзу Yшiн сананын бар- лык компоненттерi калай бiрлесе кызмет аткаратынын тYсiндiруге тырысатын таным- дык улп (Anderson et al., 2004). Пайымдау бастауыш-баяндауыш аркылы байланыс- кан ею тYЙiндi бiрiктiру аркылы жасалады. Ъ£р тYЙiн бастауыштан турса, екiншiсi баяндауыштан турады. Мысалы (жакшадагы акпарат): Fred (is) rich жэне Shopping (takes) time. Байланыстын екiншi тYрi байланыс-аргумент (relation-argument link) деп жүктеу/скачать 18,62 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|