Ацпаратты енд еу теориясы: еске TYcipy жене умы ту

Ацпаратты енд еу теориясы: еске TYcipy жене умы ту
Саломон мен Перкинс (1989) теменп жол жэне жогаргы жол трансфершщ бо- 
латынын айтады. 
Твменгт жол трансферт
деп жаксы калыптаскан дагдылардын 
автоматты турде тасымалдануын айтамыз. Ал 
жогаргы жол трансферт
- абстрактш 
болганымен, жаксы ойластырылган тэсш. Ол «баска жагдайлармен байланыс жасауга 
мумшндш беретш б1р жагдайга катысты абстракциянын накты да саналы тужырым- 
дамасын» камтиды (Salomon & Perkins, 1989, р.118).
Теменп жол трансфер! турл1 контексте кещнен колданылып келген дагдылар мен 
эрекеттер аркылы кершю табады. Эрекеттер оларды игерген жагдайга уксас жагдай- 
лар кез1нде автоматты турде юке асады. Мысал репнде кел!кп журпзш уйренгеннен 
кеин, одан баска, соган уксас келшт! журпзш уйренуду тюш эдеттеп тю щеткасымен 
тазалап журш, электр тю щеткасына кешуду математикалык есептерд! уйде немесе 
мектепте шыгаруды айтуга болады. Кейде трансфер адам не ютеп жатканын бшмеген 
жагдайда да юке аса бередг Жагдайдын кейб1р аспектшер! белек болгандьщтан, назар 
аударуды кажет етедг Бул кезде танымдык белсендшк арта туседг Мысалы, кепте- 
ген адамдар жалга алган келштершщ нускаулыктарымен таныспайды. Нускаулыктар 
езгерген кезде (мысалы, келштщ фары баскаша жумыс ютейд! немесе ол баска жерде 
орналаскан), адамдардын оларды окып-бшгеш абзал.
Жогаргы жол трансфер! окушылар ережелерд!, кагидаларды, прототиптерд!, 
сызбаларды жэне т.б. жаттап, оларды ездер! уйренгеннен кей!н баска жагдайда кол- 
данганда орын алады. Ережелерд! автоматты турде пайдалана алмайды, олай бол- 
са трансферд! ойлана отырып !ске асыру керек. Баскаша айтсак, окушылар жана 
жагдайды бакылап алганнан кей!н кай тэс!лд! колдану к е р е к т т н шешед!. Окыту 
кез!нде немесе кеиш рек окушылар жана проблеманын немесе жагдайдын н еп зп
элементтер!н тус!н!п, дагдыны, эрекетп немесе тэс!лд! колдануга шеш!м кабылда- 
ган кезде бул процеске абстракция да катысады. Теменг! жол трансфер!, непзшен, 
декларативт!к б!л!мд!, ал жогаргы жол трансфер! е т м д ш к пен шартты б!л!мд! ке- 
н!нен пайдаланады.
Саломон мен Перкинс (1989) жогаргы жол трансфершщ кайда орналасканына 
байланысты онын алга жылжу жэне артка жылжу деген ек! тур!н усынады. 
Алга жыл-
жу трансферт
адам окыту кезщдеп эрекет пен танымды баска да ыктимал тасымал- 
дау/трансфер контексше катысты колданган кезде орын алады. Мысалы, окушылар 
математика непздерш оки отырып, кейб!р материалдардын (мысалы, шек, шама) 
есептеуге катысу мумк!нд!г! жайлы ойлап отырады. Тагы б!р мысал - окушылар са- 
бак барысында парашютт!н калай жумыс !стейт!н! женшде уйрене отырып, ушактан 
парашютпен сешргенде оны калай пайдаланатыны туралы ойлап отырады.
Алга жылжу трансфер! пробелсенд! сипатта жэне ол ыктимал контекстерд! езш- 
д!к бакылауды кажет етеду сондай-ак дагдылар мен б!л!мд! колданады. Болашакта 
математикалык нег!здерд! колдану тэсшдерш аныктау уш!н окушылардын баска да 
контекстш б!л!м! болуы шарт. Окушылар ыктимал трансфер контека жен!нде бшме- 
ген жагдайда алга жылжу трансфер! орын алмайды.
Артца жылжу трансферт
кезшде окушылар бурын уйренген дагдылар мен бш м- 
дерд! б!р!кт!руге мумшндак берет!н жагдайларды трансфер контекс!не сай колданады 
(Salomon & Perkins, 1989). Олар есеп шыгарып отырган кезде оны шешуге кемектесу! 
мумк!н баска да математикалык тэсшдер жен!нде ойлап отырады. Жана материалды 
игеруде киналатын окушылар артка жылжу трансфер!н колданып, ездер!н!н баска да 
киналган сэттерш еске тус!р!п, сол кезде не ютегендерш ездер!нен сурайды (мысалы,

жүктеу/скачать 18,62 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: