Дейл Шнук. Оқыту теориясы indd

Бихевиоризм
Концептуалдык н е т
Бул бeлiмде оперантты шарттылыкка катысты болжамдар, олардын мшез-кулыктын 
функционалдык талдауына калай эсер етеыш жэне мшез-кулыкты аныктау мен бакы- 
лаудын алгышарттары жeнiнде энгiме етемiз. Оперантты шарттылык теориясы - ете 
кYPделi теория (Dragoi & Staddon, 1999). Адамнын бiлiм алуына катысты басты каги- 
далар туралы да осы тарауда сез болады.
FbmbiMU болжамдар.
Павлов мшез-кулыкты неврологиялык кызметтщ керiнiс табуы 
деп сипаттайды. Скиннер (1938) бул болжамды жокка шыгармаганымен, психология- 
лык мiнез-кулыкты неврологиялык немесе баска да ш ш эрекеттерсiз-ак тусшуге бо­
лады деп есептедi.
Ол окыгудын танымдык теориялары усынган бакылауга болмайтын процестер 
мен субъектшерге катысты да осындай карсы кезкарас бiлдiредi (Overskeid, 2007). 
Жеке бас эрекетг
дегенiмiз - жеке адам гана кабылдай алатын iшкi жауап жэне оны 
мiнез-кулыктын б£р тYрi болып саналатын адамдардын ауызша жауаптары аркылы 
гана зерттеуге болады (Skinner, 1953). Скиннер езiндiк бiлiмнiн кезкарас, сешм, пiкiр, 
калау сиякты баска да формаларын жокка шыгармайды (ейткен онда мунын барлыгы 
бар еда), керiсiнше, олардын релiн багалады.
Адамдарда сана немесе эмоция деген болмайды, бул - тек олардын денесi мен 
реакциясынын iшкi тiтiркендiргiшке берген жауабы (Skinner, 1987). Iшкi про- 
цеске байланысты келесi бiр мэселе оларды тiл аркылы жеткiзудiн киындыгымен 
байланысты, себебi тш iшкi сезiмдi (мысалы, ауырсыну) жан-жакты, толыгымен 
камти алмайды. < ^лу» деп аталатыннын кепшшЫ 
(вербалды мгнез-цулыц)
тiл аркы­
лы юке асады. Ой дегенiмiз - баска бiр тiтiркендiргiш (коршаган орта немесе жеке 
бас) нэтижеанде пайда болган мiнез-кулык тYрiне жэне жауапка (ашык немесе жа- 
сырын) турткт Жеке баска катысты окигалар айкын мiнез-кулык ретгнде орын алса, 
функционалдык талдауда олардын релiн аныктауга болады.
М тез-кулъщка функционалдык, талдау жасау.
Скиннер (1953) ез теориясын 
функ-
ционалдъщ талдау
деп атады:
«Мшез-кулыктын сырттай кершш беру касиетш каузалды (себепл) немесе функ­
ционалдык талдау аркылы аныктауга болады. Б1з жеке организмдердщ мшез-кулкын 
болжап, бакылай аламыз. Оны «тэуелд1 факторымыз» деп атаймыз, ягни ол - 61з се- 
бебш табуга тырысатын эрекет. Ал б1здщ «тэуелшз факторымыз» - сырткы жагдай, 
онда мшез-кулык эрекет репнде кершю бередг Екеушщ арасындагы байланыс, ягни 
мшездщ «себеп-салдар» байланысы гылыми зан болып саналады. Осы зандардын 
сандык тургыдан кершш беретш синтез1 мшез-кулык жуйеш болып саналатын орга- 
низмнщ жан-жакты сипаттамасын бере алады» (р. 35).
Оцыту
- «кYPделi жагдайда жауаптардын кайта бершуш. Ал 
рефлекс
деп «бектту 
нэтижесiнде мiнез-кулыктын ныгаюын» айтамыз (Skinner, 1953, р. 65). Рефлекстщ 
еш тYрi бар: 
Т
жэне 
Ж. Т munmi
дегенiмiз - Павловтын рефлексi, оны бекiтушi (шарт- 
сыз) тiтiркендiргiштiн баска (шартты) тiтiркендiргiшпен байланысы деп тYсiндiруге 
болады. 
Т
организмнщ рекциясын аныктау кезщдеп тiтiркендiргiштiн маныздылы- 
гын бiлдiредi. Мундай тiтiркендiргiшке берiлген жауап 
pecnoHdeHmmi мтез-цулъщ
деп аталады.

жүктеу/скачать 18,62 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: