Дейл Шнук. Оқыту теориясы indd

3 -Т А Р А У
окытуды жещ лдетедг М шез-кулыкты модификациялау т э с ш н колдануды жаксы 
деп те, жаман деп те айтуга болмайды. Оны колданудын нэтижесшде айтканнан 
шыкпайтын немесе б1р-б1р1мен жакын араласатын балаларды тэрбиелеуге бола- 
ды (Strain, Kerr, & Ragland, 1981). Тэсш дщ ез1 сиякты, онын максатын да колдан- 
бастан бурын жан-жакты ойластырып алган жен.
Танымдъщ мш ез-к^лыцты модификациялау.
Зерттеушшер мшез-кулыкты модифи­
кациялау тэсшдерш танымдык мэселелерге катысты да колданып кердг 
Танымдыц-
мтез-цулыцты модификациялау
кез1нде б ш м алушылардын ойлары (вербалданган 
кезде) дискриминатив жэне бекпуш1 ттркенд1рпш релш аткарады. Б ш м алушылар 
не ютеу керекппн ездерше вербалды турде айтып, кажетп эрекетп юке асыра алады. 
Танымдык мшез-кулыкты модификациялау тэс ш эдетте дене кемютЫ бар (Hallahan, 
Kneedler, & Lloyd, 1983) балаларга катысты жэне гипербелсендшкп, агрессияны 
азайту ушш колданылады (Robinson, Smith, Miller, & Brownell, 1999). Мейхенбаум- 
нын (1977) 
взгндгк бглгмг
танымдык мшез-кулыкты модификациялау тэсш не мысал 
бола алады (4-тарау).
^аз1рг1 жагдай
Бакылауга болатын окигаларга суйенетшш ескерсек, бихевиористш теориялар меха- 
никалык (ездЫнен орын алатын) сипатта. Себеб1 осы теория бойынша коршаган ор- 
тада ттркенд1ргш пайда болган кезде, оган жауап бершедг Адамдардын ш ш жагда- 
йы да ыкпал ету1 мумкш болганымен (ойлары, сез1мдер1), мшез-кулыкты тус1нд1руде 
оларды есепке алудын каж ет жок.
Бул болжамдарга эаресе танымдык теория саласынын мамандары кумэн келтъ 
рш келдг Алайда танымдык теорияны колдап, бихевиористгк теорияны мулдем жок- 
ка шыгаруга болмас. Осы тарауда айтып еткешм1здей, бихевиористгк теория кагида- 
ларын рефлекстгк теориямен байланыстырмай-ак колдануга болады. Мысалы, бш м
беруге кажетп колайлы ортанын болуы мен балалардын б ш м алуына жагдай жасау 
адамнын теориялык кезкарасына байланысты емес.
Рефлекспк кагидаларга катысты деректер олардын толыгымен автоматты турде 
юке аспайтынын керсетш отыр. Рескорланын (1987) зерттеуш еске тус1рш кереикш г 
Ол бойынша, рефлекс жузеге асуы ушш адамдарда ШТ кеи н Ш-сыз Т-га айналатыны 
жайлы сешм болуы керек. Ал бул - жай гана сешм емес, танымдык сешм. Демек, 
Ш-сыз Т болатынын накты болжай алатын ШТ кана рефлекске бастайды.
Кешнп кезде журпзшген зерттеулер ершп эрекеттердщ табигатын карастырып 
кердг Скиннер (1953) оперантты мшез-кулык дискриминатив ттркенд1рпш кез1нде 
пайда болатын ершп эрекеттер деп есептедг 0зш ен кешн бекггу орын алган жагдай- 
да, дискриминатив ттркенд1рпштермен б1рге мундай операнттылыктын пайда болу 
ыктималдыгы арта туседг
Ер1кп эрекет угымы оперантты шарттылыкпен сай келмейпн де сиякты, себе- 
б1 бул эрекеттер б ш м алушынын тандауы мен бакылау децгешн бшдареда. Тагы б1р 
мэселе операнттардын езара езгерш туруымен байланысты. Олай дейпшм1з - б1р 
адамга катысты турл1 эрекеттерд1 унем1 макулдап немесе колдап отыру мумкш емес. 
Мысалы, мугал1мнщ назарын езше аударгысы келетш окушы (позитивт бекггу) жак- 
сы окуы, терю кылык керсетуу ауырып калуы, еденге кулай кету1 жэне т.б. мумкш. 
Алайда онын барлыгына кещл белу онай емес.

жүктеу/скачать 18,62 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: