And конструкциясы қолданылады , мысалы: Between 5 And 100

SQL тілі қазіргі кезде мәліметтер қорын басқару жүйесінің бірден-бір стандартты тілі болып табылады. SQL – Structured Queries Language сөзінің қысқартылған түрі, аударылғанда сұраныстың құрылымдық тілі дегенді білдіреді. SQL тілі реляциялық типтегі мәліметтермен жұмыс істеуге арналған. Ол реляциялық МҚБЖ пайдаланушы істейтін барлық негізгі мүмкіндіктерді жүзеге асырады, атап айтқанда:

а) мәліметтерді ұйымдастыру - мәліметтер қорының құрылымын құру және өзгерту;

б) мәліметтерді оқу;

Ф ҚазҰПУ 0703-10-09 Пәннің оқу-әдістемелік кешені. Екінші басылым

48

д) мәліметтерге кіру мүмкіндігін басқару - мәліметтерді оқу және өзгерту үшін пайдаланушыға шектеу мүмкіндіктерін беру;

е) мәліметтерді бірге пайдалану - бірнеше пайдаланушылар мәліметтерді жалпы пайдалану;

ж) мәліметтердің бүтіндігі - жүйе істен шыққанда немесе басқа жағдайларда бұзылудан мәліметтерді қорғау;

SQL тілі келесі DML, DDL яғни кіру мүмкіндігін басқару,транзакциямен басқару топтарынан тұратын командалар жүйесінен тұрады;

DML (Date Manipulation Language) мәліметтерді өзгерту тілі; SELECT – мәліметті оқуға сұраныс;

INSERT – мәліметтер қорында жаңа жазбаларды енгізу (қосу); DELETE – мәліметтер қорында жазбаларды өшіру;

DDL (Date Definition Language) мәліметтерді анықтау тілі;

DROP INDEX – индексті жою;

COMMIT-транзакцияны аяқтау; ROLLBACK-транзакцияны алып тастау;

SQL жұмысын келесі сұлбадан көруге болады:

SQLс±раныс

Мєліметтер

Пайдаланушы не интерактивті режимде,немесе программада SQL сұранысын МҚБЖ –ға жібереді.Нәтижесінде МҚБЖ МҚ-н қарап шығады,мәліметтерді сәйкес түрде өңдеп және сұралып тұрған ақпаратты пайдаланушыға кесте түрінде береді.

SQL- тілі мәліметтер базасындағы кестелер мен және кестедегі мәліметтермен жұмыс істейтін іс- әрекеттерді орындауға бағытталған.

Бұл тілдің процедуралық программалау тілдерінен айырмашылығы, SQL- тілінде енгізу- шығару құралдары және есептеу үрдісін басқару (цикл,көшу,тармақталу) нұсқалары жоқ.

Интерактивті интерфейсі бар міліметтер қорын басқару жүйесінде SQL- тілінен хабары жоқ қолданушы жұмыс істей алады.

Ф ҚазҰПУ 0703-10-09 Пәннің оқу-әдістемелік кешені. Екінші басылым

Microsoft Access,Visual FoxPro немесе Paradox сияқты мәліметтер қорын басқару жүйелері SQL- ге сұранысты программалаумен байланысты іс-әрекеттерді өздері орындайды. Мысалы, Query By Example (QBE)- үлгі бойынша сұраныс.

SQL- тілінді толық функционалды программалау тілдерінің мүмкіншіліктері болмағандықтан,оны көбінесе программа өңдеу құралдары қатарына қосады. SQL- тілі Delphi жүйесіне енгізілген. SQL-командаларымен жұмыс істеу үшін арнайы Query,SQLQuery және ADOQuery сияқты компоненттер бар.

SQL-сұранысының екі түрі бар: Статикалық және динамикалық. Статикалық SQL- сұранысы өңдеу кезеңінде бастапқы кодқа қосылады

және қосымшаның орындалу үрдісінде өзгермейді. ¤ңдеуші текстініде басқа параметрлер болса,сол параметрлердің көмегімен ғана SQL- сұранысты өзгертуге болады.

Динамикалық SQL- сұраныстың коды қосымшаның орындалу үрдісінде өзгереді немесе қалыптасады. Мұндай сұраныс қолданушының іс-әрекеттерін ескеру керек деген жағдайларда ғана қолданады.

SQL- тілінің бірнеше стандарттары бар. Соның ішінде ең көп тараған стандарттар SQL -89 және SQL-92.

Америка ұлттық стандарттар институты (ANSI,American National Standards Institute) және стандарттау бойынша Бүкіл әлемдік ұйымы (ISO,International Standards Organization) бірігіп қолданған SQL-92 стандартын,басқаша ANSI немесе ANSI/ISO деп те атайды.

SQL-тілінде төмендегідей көптеген негізгі нұсқауларды көрсетуге болады:

Мәліметтерді анықтау;

Бұл нұсқаны SQL-92 стандарттарынан бірнеше айырмашылығы бар,мысалы,мұнда мәліметтерге қатынас құруды басқаруға және алдын-ала қарап шығуға болмайды.

Delphi қосымшаларында BDE-механизімін пайдаланып, SQL-нұсқаларын орындау үшін,Query мәліметтерін пайдалануға болады. SQL-сұранысының тексті Query компонентінің SQL-қасиетінің мәні екендігін және ол қосымшаны әзірлеу барысында немесе орындалу барысында

қалыптасатындығын ескерте кеткен жөн.Query компоненті SQL-сұранысының орындалуын және сәйкес мәліметтер қатарын алуын қамтамассыз етеді.

Мәліметтер қабылдауда ұйымдастыру Active қасиетінің мәні True болғанда немесе Open әдісін шақыру арқылы Query компонентін активизациялау кезінде ғана орындалады. SQL-сұранысының текстін

интерактивті режимде теру үшін және орындау үшін аспаптық программалар қолданылады. Мысалы,DateBase,Desktop,SQL Explorer SQL Builder

компонентінің жанама мәзірі арқылы шақырылады. SQL-сұранысты жөндеу үшін дамыған интерфейсті программалар пайдаланған ыңғайлы,мысалы, DateBase Desktop сұраныс тексті жөндеуден кейін әзірленіп жатқан қосымшаға қойылады. Мұндай жағдайларда көбіне сұраныс құру уақыты қысқартылып,динамикалық қате жіберу ықтималдығы да азаяды.

SQL-тілінің резервтелген сөздерін үлкен әріппен,ал аттары кіші әріппен көрнекілік үшін жазамыз. SQL-нұсқауларының соңына нүктелі-үтір қоймасада болады. Тізімдегі элементтер,мысалы,өрістің немесе кестенің аты үтір (,) арқылы бөлініп жазылуы керек.

Кестенің немесе өрістің аты апостровқа немесе тырнақшаға алынып жазылады. Мысалы,”First Name”.Егер атының құрамында бос орын және басқа да арнайы символдар болмаса,апостровқа алмасада болады.

SQL- сұраныста пікірлер жазуға болады,тек оларды /* */ символдарының ішіне жазу керек.

Тіл функциялары

SQL- тілінің басқада программалау тілдері секілді өзіндік функциялары бар. Соның ішінде ең көп қолданылатындары:

Жолдармен жұмыс істейтін функциялар:

• 
  UPPER (str)-( str жолының символдарының жоғары регисторға ауысуы);
  
• 
  LOWER (str)-( str жолының символдарының төменгі регисторға ауысуы);
  
• 
  TRIM (str)-( str жолының бастапқы және соңғы бос орындарын жою);
  

 SUBSTRING (str From n1 to n2)-(str n1 n2)-( str жолында n1

симвлоынан басталып n2 символынан аяқталатын символдарды белгілеу);

• 
  CAST (AS )-(Expression өрнегін Type типіне келтіру); Уақыт пен күннің жадын декодтау функциялары;
  

EXTRACT(<элемент>From<өрнек>)(уақыт пен күннің жадынан тұратын өрнектен,элементке сәйкес келетін мәнді алуға болады)Уақыттың немесе

күннің жадының элементтері ретінде келесі мәндерді қолданса болады:YEAR,MONTH,DAY,HOUR.MINUTE және SECOND

SQL-стандарттары

SQL- ді пайдалану 1982 жылы Америка институтында ұлттық стандарттүрінде ANSI() пайдаланыла бастады.

Бұл стандарт ANSI/ISO 1989 жылы біршама қарастырылды.Сол сәттен бастап SQL-89 немесе SQL1 деп аталынатын болды.

Бір жағынан SQL1 әлсіз стандарталмаған және сондықтанда көптеген мекеме өздерінің МҚБЖ SQL нұсқауларын іске асыра бастады.ОЛ нұсқаулардың бірі Европалық стандарт болып табылады SQL,яғни Х/OPEN деп аталады.Осыған байланысты ANSI 1992 жылы SQL2 стандартын құрды,бірақ ол SQL1-ге қарағанда өте қиындау болып келеді.

SQL1-ден айырмашылығы, SQL1 статистикалық болып табылады,ал SQL2 динамикалық түрінде қарастырылады.

Онда программалауды жұмыс істеу барысында SQL тілінің операторларының параметрлерін ауыстыруға болады.Кейіннен SQL3 стандарты да қарастырылды.Ол SQL2 мен байланысты болып табылады.

Қәзіргі кезде SQL2 және SQL3 стандарттары кеңінен таралған.

SQL-тілінің элементтері

SQL-тілінің элементтері:

• 
  кілттік сөз;
  
• 
  аты;
  
• 
  тұрақтылар;
  

• 
  мәліметтер типі;
  
• 
  функциялар;
  
• 
  өрнектер.
  

Команда бір немесе бірнеше сөйлемнен тұрады,олардың әр қайсысы кілттік сөзден басталады.

SQL1-де 100 кілттік сөз қоры бар,ал SQL2-де 300 сөз қоры бар.

Команда таблицаларға және бағандарға ауысу кезінде олардың аттары көрсетіледі.Таблицаға аудару келесі түрде бейнеленеді.

Ф ҚазҰПУ 0703-10-09 Пәннің оқу-әдістемелік кешені. Екінші басылым

Немесе қысқартылған түрде

Ең алдымен таблица толық формаға аударуға мүмкіндік береді.Басқа пайдаланушылар арқылы құрылған,қысқартылған форма тек өзі таблицаларына аударуды шамалайды.

Дәл осындай бағандарға ауысу толық немесе қысқартылған түрде көрсетіледі.Толық форма түрі мынадай:

Таблицаны пайдаланушы аты.Таблица аты.Баған аты.

Тұрақтылар-SQL командаларында сандар,жолдар,күнді және уақытты көрсетуге қолданылады.

Сандық тұрақтылар- қарапайым ондық сандар,немесе жылжымалы нүкте түріндегі сандар болуы мүмкін.(21,-375.2000.00,+4975000.8778) және (1.5Е3,-3/14159Е1,2.5Е-7)

Жолдық тұрақтылар-тырнақшаға алынған символдар тізбегінен тұрады.Мысалы,‘John’, ‘New York’, ‘Western’

SQL-де календерлық күн мен уақыт жолдық тұрақты түрінде көрсетіледі,және әр түрлі МҚБЖ –де әр түрлі форматта болуы мүмкін.