Дәріс 1 Кіріспе. Өсімдік шаруашылығы пәнінің маңызы және мәні. Жоспар

22. 
    Қ. К. Әрінов, Қ.М. Мұсынов, А.Қ. Апушев, Н.А. Серекпаев, Н.А. Шестакова, С.С. Арыстанғұлов «Өсімдік шаруашылығы» , Алматы-2011жыл
    
23. 
    М.М. Жанзақов. Өсімдік шаруашылығы. Алматы, 2007 жыл
    
24. 
    М.И. Кондрашкина Лабороторно-практические заниятия по растениеводству, Москва-2006 г
    

15. 
    И.А. Абугалиев. Справочник агронома. Алма-Ата, Қайнар,1985 ж
    
16. 
    В.Ф. Белик. Бахчевые культуры. М., Колос,1980 г
    

1. 
   Мемлекеттік сорт сынау жолдары және басты міндеттері
   
2. 
   Жаңа сорттарды мемлекеттік сорт сынауға енгізу тәртібі.
   

Мемлекеттік сорт сынаудың басты міндеті – ауылшаруашылығы дақылдарының барлық сыналатын сорттарымен будандарын аудандастыру және өндіріске енгізу. Сорт сынау телімдерімен сорт сынау станцияларының жүйелері топырақ – климат жағдайларының барлық түрлерін қамтиды.

Жұмыстарының түріне қарай мемлекеттік сорт сынау телімдері мынадай түрлерге бөлінеді: Егістік дақылдар телімдері, көкеніс дақылдар телімдері. Көптеген сорт телімдерінде дәнді дақылдар сортын өсімдіктердің татпен, шаңмен, қара күйемен жасанды зақымдануы кезінде бағалайды.

Мемлекеттік сорт сынау кезінде сорттардың агротехникасына көп көңіл бөлінеді. 500-ден аса сорт сынау телімдерімен сорт сынау станциялары болашағы бар және аудандастырылған сорттарды ауыспалы егістің әртүрлі алғы дақылдарына байланысты себу мен қоректендіруді, себу мерзімдерін, тыңайтқыштардың зерттеу нормаларын анықтайды.

Сорт сынау мен жаңа соттарды көбейту үшін, шаруашылықта тұрақты жер телімін бөледі, оған өзінің ауыспалы егісін енгізеді. Барлық жұмысты а\ш дақылдарының сортын сынау жөніндегі мемлекеттік комиссия бекіткен біріңғай әдіс бойынша жүргізеді. Сыналатын сорттарды осы облыстағы (аймақтағы) ең жақсы аудандастырылған сортпен салыстырады, ол сорт бақылаушы (стандарт) қызметін атқарады. Тәжірибелердегі қайталану 4-6 рет. Мөлдектің есептеу алаңы қағида бойынша 100м². Шағын габарттті техниканы пайдаланған кезде мемлмкеттік сынау әдістемесі дақылдар қатары бойынша мөлдектер мөлшерін 25, тіпті алты рет қайталану кезінде 10 м² дейін қысқартуға мүмкіндік береді және мемлакеттік сортсынауға берілетін сорттарды бір мезгілде, ірі топырақ климат аймағының барлық сынау телімдерінде тез сынауға мүмкіндік береді.

Сорттар шаруашылық – биологиялық қасиеттерінің жиынтығы бойынша былай бағаланады : өнімділігі, өнім сапасы, аурулар мен зиянкестерге төзімділігі, тыңайтқыштарға реакциясы, механизацияны пайдалануға жарамдылығы. Сорттарды бағалау әдісі әр жыл сайын жетілдіріліп отырады.

Мемлекеттік сорт сынау әрбір сорт сынау теліміне 3 жылдан кем болмайды. Негізгі сорт сынаумен бір мезгілде мөлдектерде ең жақсы, анағұрлым болашағы бар сорттарды 2-3жыл ішінде өндіріс жағдайларына сынайды. Бұдан кейін бағалы сорттарды аудандастырады, ал болашағы жоқ сорттарды әрі қарайғы сынаудан алып тастайды. Кейбір ерекше жағдайларда бағалы сорттар екі жылдық сынаудан кейін аудандастыруға рұқсат етіледі.

Өндіріс үшін болашағы бар сорттардың жарамдылығын дұрыс және тез анықтау өндірістік сорт сынау жолымен жүргізіуі мүмкін. Мөлдектерге 1-2 жылдық сорт сынау нәтижелері бойынша сорт сынау телімі өз аймағының шаруашылықтарында жаңа болашағы бар сортты аудандастырылған стандартты сортпен салыстыра отырып сынауды ұйымдастырады. Дәнді дақылдар үшін мөлдек алаңы 2-4, картоп үшін 1-2 гектар болады. Сорт сынау телімдерінің басым көпшілігі төңірегіндегі шаруашылықтар үшін, егіншілік мәдениетінің үлгісі қызметін атқарады.