Қан – организмнің сұйық негізгі ішкі ортасы. Қанның қызметтері: тасымалдау, дененің тұрақты температурасын сақтауға қатысады, мүшелердің қызметін гуморальдық реттеуге қатысады. Қанның мөлшері ересек адамдарда 4,5-6 л., яғни дененің жалпы салмағының 6-8 %. Организмдегі барлық қанның 50 %-ы қан деполарында (бауырда, көк бауыр, өкпе және тері) қор болып сақталады.
Қанның құрамы өте күрделі. Ол пішінді элементтерден (қан клеткалары) және сұйық плазмадан тұрады. Пішінді элементтер қанның 55-60 %-ын, плазма 40-45 %-ын құрайды.
Пішінді элементтерге эритроциттер, лейкоциттер, тромбоциттер жатады. Плазманың құрамы да күрделі: 90 % - су, 7-8 % - белоктар, 2 % - органикалық және бейорганикалық заттар. Қанның меншікті салмағы ересек адамдарда 1,055-1,063 кг/м3.
Эритроциттер– пішінді элементтердің ішіндегі ең көб, қанның қызыл клеткалары. Олардың саны адамның жасына байланысты: ер адамда 1 мкл. Қанда 4,5-5 млн., әйелде 4-4,5 млн. Эритроциттер ядросыз, диаметрі 7-8 мкм, ал қалыңдығы 2 мкм. Пішіні 2 жағы ойыңқы келетін линза іспетті болады. Эритроциттердің құрамында белок заты гемоглобин болады. Ол күрделі зат: құрамында темірі бар бояулы зат гем және глобин белогынан тұрады. Эритроциттердің өмір сүру ұзақтығы 90-120 күндей, бірақ олар үнемі жаңарып отырады, ескілері бауырда ыдырап, жаңалары сүйек кемігінде өндіріледі.
Лейкоциттер – ядросы бар қан клеткалары. Ересек адамның 1 мкл. Қанында 6-8 мың лейкоциттер болады. Балалардың иммундық қабілеті лейкоциттерге байланысты. Ол бала организмінің жұқпалы ауруларға қарсы тұруын қамтамасыз етеді. Саны сыртқы және ішкі әсерлердің ықпалынан үнемі өзгеріп тұрады, шамамен 6-8 мың.
Тромбоциттер немесе қан пластинкалары – сопақша немесе дөңгелек пішінді. Жалпы саны 1 мкл-де 300-400 мың. Тромбоциттердің саны тамақ ішкеннен кейін, ауыр дене жұмысымен шұғылданғанда, әйел екіқабат болғанда көбейеді. Тромбоциттердің қызметі көп. Оларда ферменттер де өндіріледі, қанның ұюына қатысады.
