Дәріс Білім беру мекемелеріндегі психолог қызметінің нормативтік-құқықтық аспектілері

Білім беру мекемесі психологының құжаттамалар жинағы (пакеті) бірнеше түрге бөлінеді: нормативтік, арнайы және ұйымдастырушылық-әдістемелік.

- ҚР Конституциясы;

- ҚР «Білім туралы» заңы;

- БҰҰ-ның Бала құқықтары туралы Конвенциясы;

- білім беру жүйесіндегі психологиялық қызмет туралы ережесі;

- практикалық психолог туралы ережесі;

- білім беру психологының біліктілік сипаттамасы (лауазымдық нұсқаулық және маман стандарты);

- тиісті қосымшасы бар білім беру психологын аттестаттау туралы ережесі.

Бұл құжаттама психологтың кәсіби қызметінің нормативтік базасы болып, Қазақстан Республикасында білім берудің әлеуметтік-құқықтық нормаларын жаңарту кезінде уақытында ауыстыруға жатады.

Келісім немесе келісім-шарт негізінде маманды ресімдеу кезінде психолог пен білім беру мекемесінің әкімшілігі функционалдылық, уақыт кестесі және жалақы мәселелерін жеке тармақтармен қарастырады. Бұл жағдайда келісім-шарт нормативтік құжаттар тізіміне енгізіледі.

Жоғарыда келтірілген құжаттаманың үш түрі жабық, атап айтқанда: қорытындылар, түзету карталары және хаттамалар. Қалған үш түрі – ақпаратқа мүдделі тұлғалардың қолжетімділігі үшін еркін (ашық). Сонымен қатар, олардың негізгі мақсаты – белгілі бір баланың (белгілі бір жас тобының) жеке психологиялық ерекшеліктерімен танысу.

Үзінді құжаттаманың сыртқы түрі болып саналады және жеке тұлғалардың (ата-аналардың, тәрбиешілердің, мұғалімдердің) өтініші бойынша, сондай-ақ мемлекеттік мекемелердің (балабақшалар, мектептер, емханалар, орталықтар, мамандандырылған мекемелер) ресми өтініші бойынша ресімделеді.

Ұйымдастыру-әдістемелік құжаттаманың мақсаты – практикалық психологтың кәсіби қызметін ұйымдастыру, жоспарлау және әдістемелік қамтамасыз ету.

Психологиялық қызметтің балаларды тәрбиелеу мен оқыту үдерістерімен қиылысуына байланысты бұл профильдің маманы психологиялық әсер етудің шекарасын да, олардың педагогикалық кеңістікке ену аймақтарын да анықтайтын құжаттық құралдардың арнайы блогын қажет етеді.

Ұйымдастыру-әдістемелік құжаттамаға кіреді: мекемедегі практикалық психологтың жұмыс уақытының хронометражы; мекемедегі практикалық психологтың жұмыс кестесі; практикалық психологтың жылдық жұмыс жоспары (кәсіби қызмет стратегиясы); практикалық психологтың бір айға арналған сараланған жұмыс жоспары (кәсіби қызмет бағдарламасы); психологиялық сұрау салулардың журналы мен бланкілері; практикалық психологтың атқарылған жұмыс туралы есебі (жыл қорытындысы бойынша).

Білім беру мекемесіндегі психологтың кәсіби қызметінің жалпы мазмұны, яғни білім беру психологының қызметі келесідей. Психолог:

- білім беру мекемесінде балалардың психикалық денсаулығы мен тұлғалық дамуын қамтамасыз етуге бағытталған жұмыстарды жүргізеді;

- психикалық дамуға сәйкес келетін білім беру бағдарламасы мен білім беру мекемесінің түрін таңдау мақсатында балалардың жас ерекшелік деңгейінің және олардың жеке ерекшеліктерінің бір жас категориясынан екіншісіне (ерте – мектепке дейінгі – мектеп жасы) ауысу кезіндегі психологиялық диагностиканы жүргізеді;

- педагогтармен бірлесіп баланың жас және жеке ерекшеліктерін ескере отырып, дамытушылық және түзету бағдарламаларын әзірлейді және бейімдейді;

- психодиагностика процесінде баланың жеке басының қалыптасуына және әлеуметтенуіне кедергі келтіретін жағдайларды анықтайды және психопрофилактика, психокоррекция, кеңес беру және оңалту арқылы балаларға, педагогтар мен ата-аналарға (оларды алмастыратын адамдарға) психологиялық көмек көрсетеді;

- дарынды балаларды, сондай-ақ интеллектуалдық және эмоционалдық дамуында кідірістері бар балаларды анықтауға және шығармашылық дамуына ықпал етеді;

- жасөспірімдер арасында алкоголизм мен нашақорлықтың алғашқы алдын алуын (профилактикасын) жүзеге асырады, сондай-ақ оқушылардың құндылық бағдарларын, қабілеттері мен мүмкіндіктерін ескере отырып, өздігінен және саналы түрде мамандық таңдауға, сондай-ақ жеке және кәсіби өзін-өзі анықтаудың әртүрлі жағдайларында бағдарлауды дамытуға ықпал ететін кәсіптік бағдарлау жұмысын орындайды;

- балалардың девиантты және бейәлеуметтік мінез-құлқына психологиялық сараптама және психологиялық-педагогикалық түзету жүргізеді;

- психологиялық-медициналық-педагогикалық комиссиялардың, балаларды әлеуметтік-құқықтық қорғау жөніндегі комиссиялардың жұмысына қатысады;

- балалардың, педагогтердің және ата-аналардың (оларды алмастыратын адамдардың) психологиялық мәдениетін қалыптастырады;

- білім беру мекемесінің басшылары мен қызметкерлеріне балалардың, педагогтардың және ата-аналардың (оларды алмастыратын адамдардың) әлеуметтік-психологиялық құзыреттілігін арттыруға бағытталған практикалық психологияның әдістері мен құралдары арқылы педагогикалық процесті психологияландыру мәселелері бойынша кеңес береді.