Өзін өзі бақылауға арналған сұрақтар

1. 
   Калий мен натрий атомдарының құрылысының электрондық схемасын жазыңдар. Бұл элементтердің қайсысының тотықсыздандырғыштық күші артық, неге?
   
2. 
   І топтың s-элементтерінің +І тотығу дәрежесі не себептен өте тұрақты?
   
3. 
   К₂О, К, К₂О₂ қалай сумен әрекеттеседі, химиялық реакциялар теңдеуін жазыңдар.
   
4. 
   Калий хлоридінен металл күйінде калийді және калий гидроксидін алу үшін жүретін процестерінің схемаларын жазыңдар.
   
5. 
   Натрий сульфатынан көмір мен әктасты жоғарғы температурада балқыту арқылы соды алу реакциясының теңдеуін жазыңдар. Көмір мен әктас қандай функция атқарады?
   
6. 
   Ас содасы, каустикалық сода, кристалдық сода, кальцинирленген сода деп техникада қандай заттарды айтады?
   
7. 
   Мына өзгерістерді іске асыратын реакциялар теңдеулерін жазыңдар: NaCl→Na→NaOH→Na₂CO₃ →NaHCO₃ →NaCl→Na→Na₂O₂→Na₂O→NaOH→ NaHSO₄→ Na₂SO₄ → Na
   
8. 
   Мына қатарда LiOH –CsOH негіздік қасиеттері қалай және неге олай өзгереді?
   

Периодтық жүйедегі І және ІІ топтың негізгі топшасының элементтерінің тұздарының қасиеттерін салыстырыңдар: галогенидтердің, сульфаттардың, сульфидтердің, карбонаттардың. Олардың суда ерігіштіктерінің өзгеруін, топ бойынша және І топтан ІІ топқа өткенде термиялық беріктіктерінің өзгеруін көрсетіңдер

1.Омаров Т.Т.,Танашева М.Р. Бейорганикалық химия (таңдамалы тараулар) Алматы,2008ж,-543 б 2.Шоқыбаев Ж.Ә. Бейорганикалық және аналитикалық химия. Алматы, «Білім» 2004 ж,-316 б. 3. Ділманов Б.М.,Ділманова З.Б. Жалпы химияның теориялық негіздері. Аматы,2009ж, -194 б. 4. Яшкарова М.Г.,Омарова Н.М., Кабдулкаримова К.К., Мусабаева Б.Х. Бейорганикалық хмиядан зертханалық жұмыстар.Семей,2007,-79б. 5. Шоқыбаев Ж.Ә.,Өнербаева З.О. т.б. Бейорганикалық химия практикумы. Алматы,2004 ж,-164 б. 6. Бишімбаева Г.Қ. Жалпы химия.Студенттердің өздік жұмыстарына арналған оқу-әдістемелік құрал.Алматы,2007 ж, -39 б. 7. Кабдулкаримова К.К., Омарова Н.М. Студенттің өздігінен орындауына арналған әдістемелік құрал.Семей, 2007, -39 б. 8.Д.Шрайвер.,П.Эткинс. Неорганическая химия.1,2 том.Москва«Мир» 2009г 9. Р.А.Лидин.,В.А.Молочко.,Л.Л.Андреева. Химические свойства неорганических веществ. Москва,2000 г.-479 с.

Мазмұны:

2.Физикалық қасиеттері, қосылыстары,қолданылуы.

3.Химиялық қасиеттері.

1. ІУ-топтың р-элементтері. Жартылай өткізгіштер химиясы.

+6 С +14 Si +32 Ge +50 Sn +82 Pb

2s²2p² 3s²3p² 4s²4p² 5s²5p² 6s²6p²

_____электр өткізгіштігі артады _________ ___________________________________________________________

│ │ │ │

Германий жартылай өткізгіш ретінде техникада пайдаланылады.Одан фотоэлементтер,диодтар,детекторлар т.б. жасалады.

Периодтық жүйенің ІҮ топтың р-элементтері (көміртегі, қалайы, қорғасын) С, Sn, Pb- микроэлементтер, олардың ағзадағы мөлшері 0,002- 1∙10^-5мг. Тамақ өнеркәсібінде Sn-дан консервілік банкалар, қақпақтар жасайды. Қорғасын улы зат, ол шынының, қағаз және полиэтилен қапшықтардың құрамына кіреді.

Тірі ағзада 6 элемент (көміртегі, сутегі, оттегі, азот, фосфор, күкірт) ағза массасының 97,4% алады. Оларды органогендер деп атайды. Органоген №1 көміртегі. Себебі көміртегі майдың, көмірсулардың, витаминдердің, органикалық қышқылдардың құрамына кіреді. Бірақ бос көміртегі және оның монооксиді адам үшін өте улы. Натрий гидрокарбонаты, ағзада өтте майдың гидролизіне әсер етеді.

SiO₂- кремнезем,оның кристалды түрі – кварц,алты қырлы кварц кристалын тау хрусталі деп атайды,оптикалық аспаптар жасуда,радиотехникада пайдаланылады.

Кристалды кремнеземның балқу температурасы -1755⁰С суытқанда кварц шынысы түзіледі.Ол берік, қыздыру мен суытуға төзім-ді,ультра күлгін сәулені жақсы өткізеді.Одан химиялық ыдыстар,аспап-тар,кварц шамы жасалады.Кварц кристалы электр өрісінде деформация-ланады.Осы қасиетіне байланысты дыбыс жазу ісінде қолданылады.

Аморфты кремний –трепел кеуекті,қуысты,сондықтан катализаторды жақсы ұстайды. Оған нитроглицеринді сіңіріп жарылғыш зат – динамит жасайды. Кремний қосылыстарыныың көпшілігі улы: SiH₄ – cилан өздігінен жанатын,улы зат, SiF₄ – түссіз ұнамсыз.улы газ.Гексафторкремний қышқылының тұздары-кремнефторидтер өте улы заттар: Na SiF₆ - натрийкремнефториді, Ва SiF₆ - барийкремнефториді – интектицидтер. H₂SiO₃ – кремний қышқылы,тұздары силикаттар – жай.күделі,жасанды болып жіктеледі.

Алюмосиликаттар - шпаттар: K₂О∙ AI₂O₃∙6SiO₂ немесе К₂AI₂Si₆O₁₆ - ортоглаз

Na₂О∙ AI₂O₃∙6SiO₂ немесе Na₂AI₂Si₆O₁₆ - альбит CaO∙AI₂O₃∙2SiO₂ немесе CaAI₂Si₂O₃ - анортит 2Э₂О∙ 2Н₂О∙3AI₂O₃∙6SiO₂ «Э= Na,К » - слюда 4Э₂О∙4AI₂O₃∙ 9 SiO₂ - нефелин AI₂O₃∙2SiO₂ ∙ 2Н₂О немесе Н₄AI₂Si₂O₉ - каолин, ақ түсті саз,фарфор жасауда колданады.

Жасанды силикаттарға шыны өндірісі өнімдері – шыны,керамика, фарфор,фаянс жатады.

Шыны құрамы: CaСO₃+ SiO₂ = CaSiO₃+ СO₂ Na₂СО3+ SiO₂ = CaSiO₃+ СO₂ Терезе шынысы: Na₂О∙ CaO∙6SiO₂ Балқыған шыныны фильяраның көзінен өткізіп өте жіңішке диаметрі 2-10 микрон талшық жіп алады,оны шыны талшық деп атайды. Одан жасалған мата электр тогын,жылуды өткізбейді, дыбысты нашар өткізеді,химиялық турақты, техникада және электротехникада қолданылады.

Шыны талшық пен түрлі шайырларды араластырып,конструкциялық материал – шыны пластик жасалады.Ол болаттан 3-4 есе жеңіл,бірақ өте берік, сондықтан машина жасау өндірісінде,құрылыста қолданылады.

Қалайы Sn күміс түсті ақ,жұмысақ металл,төменгі температурада сұр ұнтақ түрінде болады., тұтқыр, сумен және аммиак ерітіндісімен әрекеттеспейді. Қалайы- баббит- баспахана құймасын,подшипниктер жасауға қолданылады,таттанбайды,сумен әрекеттеспейді.

Қорғасын Рв сұр,көгілдір түсті,жұмысақ,пластикалық металл, баспахана құймасын және аккумулятор жасауда қолданылады, радиоактивті және гамма-сәулелерін жақсы сіңіреді,сондықтан радиоактивті сәулелерден қорғану үшін қолданылады.