субстанциалық және универисализмдік жолдармен қарастырылады. Қандай бір құбылыс
Антикалық философияда дінге берген анықтамада, дінді бір «абсолютке» элемнің
рухына немесе бір жоғары идеяға теңеп анықтады. Мүндай «абсолют» немесе «жоғарғы
идеялар» элемнің негізі ретінде қарастырылады, олар қүдіретті күш емес, оларға бас ию,
қүрбан шалу қажет емес. Мысалы: Аристотельдің Құдайлық түсінігі, «ең жоғарғы
болмыс», денесіз әлемді «қозғаушы күш», «мэңгілік себеп» жэне дүниенің даму үрдісінің
Философтардың идеалистік топтары (олар да «рбір салаларға бөлініп кетеді), дінді
адамның сапалық түсінігі ретінде, туғаннан берілетін сезім ретінде, оның керектілігін және
мәңгілігін дәлелдейді. Осы идеалистік философтардың көрнекті философы И.Кантқа
(1724-1804) тоқталып өтейік. Ол Қүдайдың барлығын дәлелдейтін теологиялық
көзқарастарды сынай отырып, Қүдайдың болмысын моральдық принциптерге теңейді.
Қүдай туралы Кант былай дейді: ... Қүдай күбылыс ретінде белгі бермегендіктен,
оның бар екенін дәлелдеу де, теріске шығару да мүмкін емес. Қүдай туралы мәселе - діннің
ісі. Біз Қүдайдың барлығын дәлелдей алмаймыз, бірақ моральдық принциптер, өнегелілік
сезімдер, Қүдайдың барлығын дәлелдеуге даяр түрады. .Гегель (1770-1831): Қүдайді
абсолюттік идеямен, абсолюттік рухпен теңеп: «барлық нәрсе соларді-шығып, соларға
қайта оралады», - деді. Діни көзқарас төменгі сана, ал философия болса, биік сана деп
түсіндіреді.
Материалистік философияда дін жеке адамның және қоғамның өмірінің күрделі
рухани қүбылысы есебінде қарастырылады. Qларды топтап көрсетсек, мынадай негізгі
аспектілерін көреміз:
- дін дегеніміз - жеке адамның, үжымның, қоғамның рухани өмірінің аймағы;
- дін дегеніміз - әлемді рухани-тэжірибелік түрғыда меңгеру;
- дін - рухани өндіріс аймағы;
- дін - қоғам санасының бір формасы, идеялық жемісі мен формасы.
Достарыңызбен бөлісу: 
