Бақылауға арналған сұрақтар

Дәріс 11. Жас мәселесі және психикалық дамудың заңдылықтары 
 
Қарастырылатын негізгі сұрақтар: 
1.
Даму: кезеңдер, теориялар, заңдар мен заңдылықтар. 
2.
Биогенетикалық тұрғы. Әлеуметтік-генетикалық тұрғы. Психикалық даму 
жөніндегі психоанализ.
3.
Баланың психикалық дамуының факторлары, механизмдері мен заңдылықтары.
4.
Бала дамуының әлеуметтік жағдаяты. 
Даму дегеніміз өзгерілудің бір түрі. Даму деген ұғымды көпшілік әдебиеттерде 
қарапайым түрден күрделі түрге көшу деп түсінеді.
Психологияда көптеген теориялар жас ерекшеліктерінің психикалық дамуын 
түрліше түсіндіреді. Оларды екі үлкен бағытқа бөлуге болады- биологизаторлық және 
социологизаторлық. Биологизаторлық бағытта адамды табиғаттан белгілі бір қабілеттерін, 
мінез қырларын, мінез-құлық формасы берілетін биологиялық тіршілік иесі деп 
қарастырады. Тұқымқуалаушылық оның барлық дамуын- оның темпін, тез немесе 
ақырын, оның шегін – дарындылығын анықтайды. 
Биологизаторлық бағытта рекапитуляция теориясы пайда болды. Оның негізгі 
идеясы эмбриологиямен байланысты. Эмбрион ( адам ұрығы) өзінің ішкі дамуында адамға 
дейінгі организмнің дамуын қайталайды. Айлық ұрықта омыртқалылар типінің өкілін 
көруге болады-оның басы және құйрығы болады; екі айда адам түріне келе бастайды, 
оның құйрығы қысқарып, саусақтар шыға бастайды; 4 айдың соңында эмбрионда адамның 
беті пайда болады. 
ХІХ ғ Э.Геккел онтогенез филогенезді қысқаша қайталау деген,- заң қалыптастырды 
Жас ерекшелік психологиясына енген биогенетикалық заң психикалық дамуын 
биологиялық эволюцияның негізгі сатыларын және адамның мәдени-тарихи кезеңдерін 
қайталау ретінде бейнелеуге мүмкіндік береді. 
Сонымен, тұқымқаулаушы және әлеуметтік әсерлердің бірлігі-бұл үнемі болатын 
құбылыс емес, ол ажыратылған, даму процесінде өзгерістерге ұшырайды. 
Даму процесі қалай жүреді, оның ерекшеліктері қандай? Л.С.Выготский бала дамуының 
төрт негізгі заңдылығын бөліп өрсетті. 
1.
Циклділік 
2.
Дамудың бірқалыпты еместігі 
3.
Бала дамуындағы метаморфоздар 
4.
Бала дамуындағы эволюция және инволюция процестерінің байланысы. 
Жас ерекшелік даму кезеңдеріне байланысты әр түрлі сол жас кезеңдеріне тән 
психикалық қасиеттер қалыптасады, сондықтан сол қасиеттерге сүйене оырып жас 
кезеңдеріне топтастырады. 
Туғаннан 1 жасқа дейінгі кезең- 
нәресте жас
кезеңі. Нәресте жасы екі кезеңге 
бөлінеді:
а) бесік жасына (туғаннан 7 айға дейін); 
б) еңбектеу жасы (7 айдан 12 айға дейін); 
1-ден 3 жасқа дейінгі кез - 

жүктеу/скачать 0,57 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: