Дәріс Тақырыбы: Кіріспе. Биостатистика негіздері Мақсаты

1. Эпидемиологиялық талдау – бұл эпидемиологиялық үдерістің пайда болуын анықтайтын себептер мен шарттарды орнату мақсатында қандай да бір тұрғындар тобы арасындағы немесе белгілі бір аймақтағы ауруға шалдығу құрылымы мен өсу деңгейін талдау.

Түрлі аймақтарда инфекциялық аурулардың пайда болу себептерін анықтау және көзін жою мақсатында эпидемиологиялық жағдайларды талдау және анықтау маңызды ғылыми және қолданбалы мақсат болып табылады.

Эпидемиологиялық үдерістер мен факторлардың заңдылықтарын білу негізінде, оның пайда болуына мүмкіндік жасайтын бұл үдерістің, уақыт пен кеңістік ішіндегі даму барысына қорытынды жасауға болады.

Мұндай қорытындыны іске асырудағы маңызды құрал статистикалық талдау әдістері болып табылады.

1.1. Эпидемиалогиялақ жағдайды, эпидемияға қарсы және алдын алу шараларының тиімділігін бағалау, көптеген инфекцияға ортақ болып келетін, статистикалық әдіске жататын көрсеткіштерді қолдану арқылы жүргізіледі.

«Эпидемиологиялық көрсеткіштер» терминін эпидемиялық құбылыстардың сапалық немесе сандық сипаттамасы деп түсіну керек.

Аурушаңдықты талдау кезінде келесі қосымша көрсеткіштер қолданылады:

· зақымдалу (100 немесе 1000 тексерілушідің санына шаққандағы анықталған науқастар саны),

· ауру (10000 тұрғынға шаққанда аурудың белсенді және белсенді емес түрлерімен ауырғандр саны).

Талдау барысында аурушаңдық құрылымын, ауырлық түрі немесе деңгейі әр түрлі ауру ағымының үлесін анықтау, зертханалық зерттеу нәтижесін бағалау және т.б. қажет.

Бұл мақсатқа жету үшін – экстенсивті көрсеткіш деп аталатын, бүтінді құрамдық бөліктерге үлестірумен сипатталатын және пайызбен берілетін меншікті салмақ қолданылады. Бұл кезде 100% қарастырылған жағдайдың жалпы саны ретінде алынады.

Мысалы, судың сапасын бағалауда 95 сынаманың 60-да ішек таяқшасы болмады, 30 – ішек таяқшасының шекті мөлшері, ал 5 – ішек таяқшасының жоғары деңгейі болды. Сәйкес пайыздық көрсеткіштері: 63,2; 31,6 және 5,2.

Кейде эпидемиологиялық тиімділік коэффициенті қолданылады:

мұндағы а – сыналып отырған топтағы аурушаңдық, b – бақылау тобындағы аурушаңдық.

Тиімділік индексі сыналып отырған топтағы аурушаңдықтың бақылау тобындағы аурушаңдықтан неше есе аз екенін көрсетеді.

Тиімділік коэффициенті сыналып отырған топтағы аурушаңдықтың бақылау тобындағы аурушаңдықтан қанша пайызға төмен екенін көрсетеді.

Жоғарыда қарастырылған барлық эпидемиологиялық көрсеткіштер статистикалық талдау әдістерінің көмегімен өңделеді.

1.2. Орташа шама бір түрлендіргіш белгі бойынша алынған жалпылаушы сандық сипаттама. Мысалы: аурудың инкубациялық кезеңінің ұзақтығы, ауру туғызатын ошақтағы ауруға ұшырағандар саны және т.б. Бұл шаманың танымдық маңызы зор, себебі қарастырылып отырған үрдістердің мәнімен тығыз байланысты және статистикалық есептеудің негізгі құралы болып табылады.

Орташа шаманың өзгешелігінің ерекшелегі – олардың бірлік жиынтықтағы белгілерінің жеке ауытқуы өзара жойылады, сондықтан кездейсоқ ауытқу жойылады және сол немесе басқа жаппай құбылысқа тән нақты (объективті) белгілердің мәні пайда болады.

Орташаның кейбір түрлерін қарастырайық: