Дәрістер мазмұны 1-дәріс. «Білім беру аймағындағы жобалау»

Уақыт өте мақсаттық жобалау мен бағдарлама олардың орындалуын, санада сақтау мен мәтінге бекіту, іс-әрекеттің барлық оның кері байланыспен түзету мүмкіншілігін қалыптастырады. Дифференциалдық іс-әрекет түрлері арнайы жобалауда оның әр қайсысының түрін қамтамассыз етуді талап етті.

Қоғамдық санасынның даму кезеңінде адамдар жобалау қабілеттерін мақсаттық түрде жұмысты дамытуға мүмкіншіліктері болды. Жобалау іс-әрекет ретінде инженерлік-техникалық іс-әрекет, архетектура, құрылыс өңірінде қарқынды дамыды. Жобалау іс-әрекетінің логикалық ұйымдастырылуы алдын ала ойларды жасауды қарастырып, олардың жаңа объект түрлерін қарастыру мен бөліктерін моделдеумен түйінін жасап шығарды.

Политехникалық сөздікте жобалауды техникалық құжаттарды жетілдіру жиынтығы деп қарастырады, оның мазмұнында техника-эканомикалық дәйектеме, есептеу, сызбалар, макеттер, схемалар және тағы басқа құрылысқа қажетті құралдар, елді мекен, кәсіпорын, ғимарат, объект өндіруші құрылыс жабдықтары жайында мазмұнда көрсетіледі. (Политехнический словарь: 2-е изд.-М., 1980.- С. 412)

Сонымен қатар жобалау инженерия мен өндірістен, өзіндік арнайы тілі, анықталған ойы мен өндірістік процедурасының болуымен өзгеше. Бұл дегеніміз, жобалаумен ғылымды, жобалаумен зерттеуді жақындастырады.

Көрнекті орыс философ Н.Ф. Федоров (1828-1903), өзінің жобалау жұмысының іс-әрекетін тану әдісі деп атап өткен және оны жұмыс жобалауын тану деп қарастырған. (Федоров Н.Ф. Сочинения. –М, 1982.-С. 429). Бұл ұстанымға сүйенетін болсақ, теориялық білім мен практикалық іс-әрекеттің бірлігі, философ айтқан, адам өзі құрған дүниені тануға мүмкіншілігі бар, жобалау болжауға сәйкес оның қажеттілігі қандай болуын пракикалық іске асырумен тексеріледі.

Философиялық деңгейде жобалау рухани-білімдік іс-әрекет нәтижесі деп қарастырылады. Іс-әрекетте - жоба шешім тәрізді. Адамдардың қандай объектілер арқылы жоба жасау мүмкіншілігі бар? Техникалық жобалаудан бөлек, жобалау іс-әрекетінің қажетті бағыттары болып, қоғамның құбылыс немесе институт моделдерін құруы болып табылады. Адамдар жобалауға өздерінің күрделі әлеуметтік тапсырмаларын шешу үшін келген. Әлеуметтік жобалау қоғамдық өмірдің жаңа түрін жасауға бағытталған заттық жобалаудан өзгеше.

Әлеуметтік жобалау утопияда, әр түрлі ғасырларда көрнекті ойлар жасалған, олар пеадагогикалық компоненттерде кездеседі. Аристотель, Т. Мор, Т. Кампанелла, Р. Оуэн еңбектерінде, біз «адамдардың жаңа тегін» идеал кейпін табамыз. Идеал бұл жағдайда жоба мақсаты болып шығады, (адамды, оқушыны, адамдардың өмірінің құрылымын) мүлтіксіз ойлауы іске асырылады. Адам өзін-өзі жобалауға мүмкіншілігі бар екенін дәлелдейтін көптеген мысалдар өмірде және әдебиеттерде кездеседі. (бұған мысал, Н.Г. Чернышевский «Что делать?» романының кейіпкері - Рахметов). Бұның барлығы бізге педагогикалық жобалаудың іс-әрекеттің ерекше түрі деп айтуға мүмкіншілік береді.