Дезоксирибонуклеин қышқылының репиликациялану механизмі

Дезоксирибонуклеин қышқылының репиликациялану механизмі.

дайындаған;Мукашева Аружан

Сынып;10 а

Пән;Биология

Мақсаты;

Дезоксирибонуклеин қышқылының репликациялану механизмімен таныс боламыз.

• Дезоксирибонуклеин қышқылының репликациялану процесі сипатталып көрсетіледі.

ДНҚ-молекуласын екі еселену процесін репликация деп атайды. Репликация бірлігі-репликон,өздігінен репликацияланатын генетикалық элемент. Оның инициациялық учаскесі және репликация процесіне қатысатын белоктардың синтезін бақылайтын гендер орналасқан. Репликация-аса күрделі биохимиялық процесс. Бұл процесске генетикалық ақпараттың өте дәлдікпен көшірілуін ,ДНҚ тізбектердегі қателікерді түзетіп ,алмастыруды және рекомбинациясын қамтамасыз ететін көптеген белоктар (ферменттер) қатысады.

Молекулалық репликация механизмі Ферменттер (геликаза, топоизомераза) және ДНҚ-мен байланысатын ақуыздар ДНҚ-ны босатып, матрицаны сұйылтылған күйде ұстап, ДНҚ молекуласын айналдырады. Репликацияның дұрыстығы комплементарлы негіз жұптарының дәл сәйкестігі және қатені тануға және түзетуге қабілетті ДНҚ-полимеразаның белсенділігімен қамтамасыз етіледі. Прокариоттардағы репликацияны бірнеше рет ДНҚ-полимеразалар жүзеге асырады. ДНҚ-полимераза I артта қалған жіпке әсер етіп, РНҚ праймерлерін алып тастайды және тазартылған ДНҚ учаскелерін көбейтеді. ДНҚ-полимераза III - артта қалған тізбекті синтездеу кезінде жетекші ДНҚ тізбегі мен Оказаки фрагменттерін синтездейтін негізгі ДНҚ репликациясы ферменті. Содан кейін синтезделген молекулалар ДНҚ-ны асқын орау және одан әрі тығыздау принципіне сәйкес бұралады. Синтез энергияны қажет етеді.

Дизоксирибонуклеин қышқылының репликациясы

Репликация моделі

ДНҚ-ның репликациясы процестегі әртүрлі қадамдарды катализдейтін ферменттер болмайды. Эукариоттық ДНҚ-ны репликациялау процесіне қатысатын ферменттер: ДНК спиралі - ДНК бойымен жылжытқан кезде екі жақты ДНК бөлініп, бөледі. Бұл ДНК-нуклеотидті жұптар арасындағы сутегі байланыстарын бұзып, репликация доғасын құрайды. ДНҚ праймасы - РНҚ праймерлерін генерациялайтын РНК полимеразы түрі. Праймерлер ДНҚ-ның репликациясының бастапқы нүктесі үшін үлгілер ретінде әрекет ететін қысқа РНҚ молекулалары. ДНК полимеразы - жаңа ДНҚ молекулаларын синтездей отырып, ДНҚ-ның жетекші және артта қалған нуклеотидтерін қосады. Топоизомераз немесе ДНК Гирази - ДНҚ-ның араласып немесе суперкубирленуіне жол бермеу үшін ДНК- ны жібітіп , кері айналдырады. Эконуклеаздар - ДНҚ тізбегінің соңынан нуклеотидті негіздерді алып тастайтын ферменттер тобы. ДНК лигасы - нуклеотидтер арасында фосфодистерді байланыстыру арқылы ДНҚ үзінділерін біріктіреді

Қорытынды ДНҚ-ның репликациясы - бұл ДНК молекуласының бірдей ДНК спиралдарының өндірісі. Әрбір молекула бастапқы молекуладан және жаңадан қалыптасқан шпалдардан тұрады. Репликация алдында ДНҚ бөлінбейді және жіптер бөлінеді. Репликалау үшін шаблон ретінде қызмет ететін репликалау форматы жасалады. Праймерлер ДНҚ-мен байланысады және ДНК полимеразы 5-тен 3-ге дейін жаңа нуклеотидтік тізбектерді қосады. Бұл қосымша жетекші тізбекте үздіксіз және үзілген жолда үзілген. ДНҚ тізбектерінің ұзаруы аяқталғаннан кейін, жолақтар қателерге тексеріліп, жөндеу жүргізіледі және ДНҚ аяғына теломерді дәйектемелер қосылады.