Дибилова Райла Суюновна

Жеңген топты анықтап, Рим жазушысы Цицеронның «Бөлшекті білмейінше, математиканы білемін деп ешкімде айта алмайды» деген сөзімен аяқтаймыз, яғни бүтін сандарға амалдар қолдануды қанша жақсы білсең де, бөлшек сандарға амалдар қолдануды білмесең, онда математиканы білемін деп айтпа дегені.

12 ұпай «Өте жақсы» деген баға

1. Шеңбер оның элементтері

2. Дөңгелек, дөңгелек секторы, толық бұрыш

Шеңбер оның элементтері.

Шеңбер дегеніміз қандай геометриялық фигура? Ненің көмегімен салынады? Төменге суретін салыңдар.

Яғни циркулдің ашасының бір ұшын О нүктесіне қойып, қарындаш салынған екінші ұшын О нүктесінен айналдырсақ, онда шыққан тұйық сызық шеңбер деп аталады.( 1-сурет)

Мұндағы О нүктесі шеңбердің центрі деп аталады.

• Анықтама: Шеңбердің кез келген нүктесін

центрмен қосатын кесінді шеңбердің радиусы

•А деп аталады. Мысалы, ОА және ОС кесінділері

• С шеңбердің радиустары.

• Анықтама: Шеңберде жатқан барлық нүкте

центрден радиусқа тең бірдей қкшықтықта

орналасқан.

Берілген радиусы бойынша (мысалы, 2 см) шеңберді салу үшін 2-суретте көрсетілгендей циркульдің ұштарын сызғышқа қойып, қажет ұзындықты өлшеп аламыз. Одан кейін ұзындықты өзгертпей шеңбер саламыз.

M ВС, MN, RL кесінділері шеңбердің диаметрлері.

радиусынан 2 есе үлкен.

В С

Мысалы, шеңбердің радиусы 5 см болса,

N

Дөңгелек, дөңгелек секторы 5- суретте кескінделген фигураның центірі О нүктесі болатын дөңгелек екенін сендер білесiңдер. Мысалы, қағаздан дөңгелекті қиып, алуға болады, ал шеңберді алуға болмайды. •Анықтама: Дөңгелек шеңбермен шектелген. Дөңгелектің барлық нүктелері оның центірінен дөңгелекті шектейтін шеңбердің радиусына тең немесе одан кіші аралықта орналасқан. 5-сурет Мысалы, кітаптағы 6-суретте шеңберге және дөңгелекке тиісті нүктелерді атаңдар. •N ____________________________________ А ● ____________________________________ ____________________________________ ____________________________________ • D 6-сурет •Анықтама: Дөңгелектің бөлігі дөңгелек секторы деп аталады. Дөңгелектің екі радиусын жүргізіп, дөңгелек секторын алуға болады. Бұл жағдайда бір емес екі сектор алуға болады. 7-суретте бір сектор боялған, екінші сектор боялмаған. Әрбір секторға сәйкес келетін бұрыш бар. Біз алдыңғы сабақта жазыңқы бұрыш және одан кіші бұрыштармен таныстық. 8-суретте екі жазыңқы бұрыштан тұратын толық бұрыш көрсетілген. •Анықтама: Толық бұрыш 360- қа тең болады. Е Егер дөңгелек екі секторға бөлінсе, онда бір сектордың бұрышының шамасы белгілі болса, екінші сектордың бұрышын табуға болады. Мысалы, бір сектордың бұрышы 1250 болса, онда екінші сектордың бұрышы 2350 болады. Өйткені 3600 – 1250 = 2350 F

Деңгейлік тапсырмалар:

І деңгей тапсырмалары

1. Радиусы 1) 3 см; 2) 1 см 5 мм болатын шеңберді салыңдар.

2. Диаметрі 1) 50 мм; 2) 6 см болатын шеңберді салыңдар.

3. Дөнгелек екі секторға бөлінген. Бір сектордың бұрышы 1)25⁰; 2)90⁰; 3)126⁰ болса, онда екінші сектордың бұрышы қандай болады?

ІІ деңгей тапсырмалары

1. Дөнгелек үш секторға бөлінген. Егер сектордың бұрыштары 1)52; және 86; 2) 90⁰ және 66⁰; 3)120⁰ және 100⁰ болса, онда үшінші секрордын бұрышы қандай?

2. Шеңбер салыңдар. Арасындағы бұрыш 1)180⁰; 2) 90⁰; 3 )45⁰; 4)135⁰ болатындай шеңберде екі радиус жүргізіңдер.

ІІІ деңгей тапсырмалары

1. Екеуінің бұрышы бірдей, ал үшінші бұрыш екі бұрыштың әрқайсысынан екі есе артық болатындай дөнгелек үш секторға бөліңдер. Осы секторлардың бұрышы неге тең? Қандай бұрыштар шықты? Суретін салыңдар.

2. Дөнгелек үш секторға бөлінген. Егер сектордың бұрыштары 1)52; және 86; 2) 90⁰ және 66⁰; 3)120⁰ және 100⁰ болса, онда үшінші секрордын бұрышы қандай?
Топтық жұмыс.

Оқушылар екі топқа бөлініп төмендегі есепті шығарады.

Біреуінің бұрышы екіншісінің бұрышынан 8 есе артық болатындай дөңгелек екі секторға бөлінген. Әрбір сектордың бұрышын табыңдар.

Бір сектордың бұрышы 50⁰, екіншісінің бұрышы одан екі есе артық, ал үшіншісінің бұрышы екіншісінен 20⁰ -қа кем болатындай дөңгелек 4 секторға бөлінген. Төртінші сектордың бұрышын өлшеңдер. Шыққан нәтижені есептеу арқылы тексеріңдер.