Диплом жұмысымды жазуда пайдаланатын әдебиеттер тізімін алып
Шетел тілін оқыту әдістемесінде коммуникативтік біліктілікті
жүктеу/скачать 1,09 Mb. Pdf көрінісі
|
Шетел тілдеріне оқыту әдістері doc
педагогика
| 1.3 Шетел тілін оқыту әдістемесінде коммуникативтік біліктілікті
қалыптастырудың артықшылықтары мен принциптері
Қазіргі таңда шетел тілін меңгеру мәдениетаралық қатынас құралы ретінде оқу үрдісін нақты қатынас процесс үлгісіне жақындатуда, яғни шетел тілін оқытудың негізгі мақсатына жетудің жолы мәдениетаралық коммуникацияны қалыптастыруға негізделеді. Осы тұрғыдан қарағанда шетел тілін оқытуда студенттердің коммуникативтік біліктілігін қалыптастыру бүгінгі күнде ең маңызды мәселенің біріне айналуда. Шетел тілінде сөз әрекетінің жоғары
деңгейде болуы
коммуникативтік біліктілік элементтерінің студенттердің бойында толық қалыптасуынан көрінеді. Олар: коммуникативтік білім, коммуникативтік дағды, коммуникативтік іскерлік. Осы элементтерді шетел тілдерін оқып үйренудің бастапқы деңгейінде сөз әрекетінде қалыптастыра білуіміз қажет. Ал, енді осы ұғымға анықтама беретін болсақ коммуникативтік біліктілік дегеніміз шетел тілінің грамматикалық құрылымы мен тілдік бірліктердің қызметін толық білетін, яғни лингвистикалық білімі сөз әрекетінен сөйлеу түрі жоғары деңгейде көрінетін, шетел тілінде еркін қарым-қатынас жасай алатын адамның тілге деген қабілеттілігі. Коммуникативтік біліктілік белгілі бір тілдік ортада немесе арнайы ұйымдастырылған оқу үрдісінде қалыптасады. Тілді оқыту арқылы студенттің қатынастық біліктілігі мынандай ұғымдар негізінде жүзеге асады: 1) тіл мен оның теориясынан нақты білімнің болуы, тілдік құралдарды қолдана алу шеберлігінің жетілуі; 2) тіл мәдениетін сақтап, әлеуметтік мінез-құлық ұлттық ерекшеліктер негізінде сөйлеуді ұйымдастыра білу іскерлігінің қаклыптасуы. Коммуникативтік дағдылар мен іскерліктер нақты қарым-қатынас жағдайын, сөз әрекетінің үйлесімділігін анықтайды. Сондықтан шетел тілін қарым-қатынас құралы ретінде пайдалана білу мақсатында ең алдымен төмендегі шарттарды қалыптастыруға тура келеді: 1.
тілдік құралдар туралы білімін кеңейту; 2.
дұрыс сөйлеудің орфоэпиялық, лексикалық, грамматикалық, стилистикалық іскерліктері мен дағдыларын қалыптастыру; 3.
дамыту. Шетел тілін оқыту әдістемесінде коммуникативті оқытудың принциптері оқу барысында, маңызды оқыту теориясын құруда дұрыс бағытта заңды қызмет етуде және әдіс-тәсілдерді қолдануда оқыту барысында дұрыс бағдар алу үшін ерекшеленеді. Осы тұрғыдан ғалым Н.Д.Гальскова оқу үрдісін құру логика тұрғысынан емес, пәнді игеру жүйесі тұрғысынан стьуденттің логикасының дамуы субьективті ішкі жағдайына байланысты деп санайды. Сондықтан да шетел тілін оқыту жеке тұлғалық нысаналы сипатта студенттің тілді меңгерудегі әдіс-тәсілін қайта құру қажеттілік деп саналады. Студент оқу үрдісіндегі басты субьект, ал мұғалім шетел тілінде қарым-қатынас жасаудағы көмекшісі және ұйымдастырушысы болып табылады. Шетел тілі пәнін оқудағы басты әрекет студенттің сыртқы және ішкі белсенділігінен 20
танылады. Шетел тілін оқытуда коммуникативті бағдарлы әрекетті құрастыра отырып, әдіскер Р.Мильурд мынандай тұжырымды көрсетеді, яғни әдістемелік тәсіл көмегімен коммуникативтік ойын еркін қатынас негізінде қарастырылады. Бұл жағдайда тапсырма түрлері мынандай болуы мүмкін: коммуникативті ойын; коммуникативті имитатция; еркін қарым-қатынас. Коммуникативті оқытудың принциптерін қарастырғанда зерттеушілер келесі принциптерді көрсетеді: коммуникативті бағыт принципі, тақырыптық принцип, жаңашыл және ақпараттық бағыттағы принцип (С.С.Құнанбаева), материалдың түпнұсқалық принципі (Р.Мильурд), мәдениетаралық бағыттағы принциптер. Бұл аталған принциптердің әртүрлігінің маңыздылығы коммуникативтік біліктіліктің барлық компонентерін (лингвистикалық, стратегиялық, дискурсивті біліктілік) қалыптастыруға бағытталып отыр. Коммуникативті біліктілік мазмұнды сипатта болатын паргматикалық біліктілік пен ақпараттық біліктіліктің қосымша мүмкіншіліктерін игеретін когнитивті біліктілік деп танылады. Шетел тілін коммуникативті нысаналы оқыту материалды түпнұсқалы пайдалану жағдайында оқытудың негізгі қажеттілігі болып табылуда. Жоғарыдағы принциптер ең алдымен коммуникативтік дағдыны қалыптастыру үшін жаттығуларға негізделеді. Бұл жаттығулардың мақсаты коммуникативті біліктілікті қалыптастыру дағдысы мен шартты ойлау тілдік жаттығуларын орындау болып табылады. Шетел тілінде қарым-қатынас жасау арқылы сөз әрекетінде бір ізділікті байқауға әбден мүмкін. Бұл жағдайда коммуникативтілік дидактикалықпен қатар лингвистикалық бағытта болады. Коммуникативті ойлау оқытудың индивидуалды әрекеті, студенттің өзіндік қасиеті ретінде түсіндіріледі. Сөз – дербес әрекет, бірақ сөйлеуді дербес оқыту қиынға соғады. Қарым-қатынас үрдісіндегі ішкі белсенділік көп жағдайда топ арасында әңгімелесуден туындайды. Бір қиыны студенттер грамматикалық форманы біле тұра сөйлеу кезінде кібіртіктеп қалатыны бар. Мұндай қателіктерді жібермеу үшін студенттер ауызша қарым-қатынас жасауға дағдыланатын - әртүрлі жаттығулар түрлерін жасау қажет және тақырыпқа сай жағдаяттарға сөйлей білуге дағдылануы керек. Бұндай жағдайларда сабақ интерактивті түрде жүргізілсе коммуникативтік принциптердің барлық түрлерін қолдану өте тиімді әрі нәтижелі болады. Коммуникативті оқыту тілді, сөйлеуді, меңгеруді қажет етеді. Жағдаят (ситуация) сөйлеудің шартты дамуына себепкер болады. Қазіргі кезде жағдаяттар коммуникативтікнақтылықты жаңартуды мақсат етеді сол арқылы сөз әрекетіне деген қызығушылықты арттырады. Сонымен бірге коммуникативтілік жан-жақты ойлауды талап етеді. Белгілі болғандай қарым- қатынас үрдісі дегеніміз сөйлеу, жағдаят, тапсырмалар және жаттығу түрлері. Осыған орай жаңашылдық принципі нақты сөйлеу қабілеттілігін дамыту үшін оның динамикалық бөлігін, сөйлеу құлшынысын, сөйлеу стратегиясын қамтамассыз ететініне келіспеуге болмайды. Сөйлеудің тақырыптық мазмұнының мәдениаралық түпнұсқалық байланыстығы әртүрлі тілдік материалдар арқылы, атап айтқанда әдеби, публицистикалық ғылыми, жарнама 21
сияқты прагматикалық мәтіндер өзге тілді оқудың мәдениеттанымдық бағыттылығын іске асыруда маңызды рөл атқарады, яғни өз мәдениеті мен үйренетін тіл мәдениетінің ара қатынасын белгілеуге мүмкіндік береді. Ал, коммуникативті тапсырма жүйелері когнитивті принциптердің негізі болып саналса, студенттер үшін когнитивті тапсырмаларды шешу басты коммуникативтік мақсат болып табылады. Когнитивтік бағыттың мазмұны студенттің коммуникативтік әрекет жасауға мүмкіндік беретін нақты тьанымдық тәсілдерді игеру. Бұндай әдістемелерді біз студенттердің өзіндік жұмыстарынан байқаймыз мысалы: өз сын-пікірін айту, талдап түсіндіру, мәтіндегі басты идеяны туаып қайта құру сияқты іздеуді талап ететін тапсырмалар. Аталған принциптерді қолдана отырып, арнайы бағытталған әдістемелік жұмыстарды жүргізумен, топтық және жұптық жұмыстарды сабақта тиімді пайдалану коммуникативті біліктілікті қалыптастыруға көмегін тигізеді. Коммуникативті біліктілікті арттыру арқылы студенттердің сабаққа деген ынтасы артып, ізденушілік шығармашылық қасиеттері жоғарлап, шетел тілінде еркін сөйлеуге қызығушылықтары молая түседі. Коммуникативтік әрекеттің продуктивтік және рецептивтік түрлеріне қойылатын талаптар толығымен орындалғанда тілді меңгеру деңгейлік жүйеде жүзеге асып, студенттердің коммуникативтік біліктілігі жоғарлайды [7].
Коммуникативті әдіс структурасына танымдық, дамыту және оқыту аспектілері кіреді, бұлар оқушы тәрбиесіне бағытталған. Осыны және «коммуникативтілік» түсінігінің мазмұнын, сонымен қатар оқыту жүйесінің көпқырлылығынескере отырып
коммуникативті әдістеменің мынадай әдістемелік принциптерін атауға болады: жүктеу/скачать 1,09 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|