Диплом тақырыбы: Алаш қозғалысы және жер мәселесі
жүктеу/скачать 196,29 Kb.
|
Бекслан казгу
| Қорытынды
Қазақ халқы Кеңес үкіметі құрамында болғанда бастарынан талай қиыншылықтарды өткерді. Осы қиыншылықтар мен кертартпалықтан құтылудың алғаш жолын іздегендер қазақтың көзі ашық,,көңілі ояу зиялылар болды. Бұлардың көбі, Мәскеу, Санкт-Петербор, Қазан уневерситеттерінде оқыған қазақ жастарының қаймағы еді. Алашордашылар тарихын зерттеу мәселесіне келсек Қазан төңкерісіне дейін оны зерттеуді қазақ зиялыларының өздері бастап берген болатын. Оған дәлел Ә.Бөкейханов, М.Дулатов, М.Тынышбаев, Е.Омаров және басқалардың жарық көрген еңбектері. Ал “Алаш”сөзінің төркініне келсек, қазақтар оны ертеден қолданып келді. Қазақтар елге қамқоршы болған қадірменді адамдарын «Алаштың азаматы » атады, қысқасы, бұл сөз ел ауызында жақсы орыңда жұмсалған. Бірақ та Кеңес үкіметі кезінде осы сөзді айтудан халықты бездіріп жіберді.Оладың осындай тағылығы мен идеологиясының орнауы қазақтың кейбір азаматтарын қарсы қоюға мәжбүр етті. Мәселен, Сәкен Сейфуллин 1920 жылы «Қазақ интеллегенциясы» туралы мақаласында «Ұлы төңкерістен кейін Алаш қозғалысы реакцияшыл сипат ала бастады» десе, 1927 жылы жарияланған «Тар жол тайғақ кешу» романында «большевиктер партиясының дұшпандарының бірі-осы Алаштар болды» деген тұжырымын айтты. Бірақ ол кейін өз көзқарасын өзгертті. Мұнан басқа Алаш қозғалысын сынаған партиялық тапсырыспен жазылған еңбектер де шықты. Алаш партиясының құрылуына келсек, Ақпан төңкерісінен кейін 1917 жылы 21-26 шілде аралығында Орынборда қазақтардың тұңғыш құрылтайы өткізіліп, оған Ақмола, Семей, Торғай, Орал, Жетісу, Сырдария, Ферғана обылыстарынан және Бөкей ордасынан өкілдер қатынасып, 14 мәселені қарап, талқылайды.Соның ішінде мемлекетті билеу түрі, қазақ автономиясы, қазақ обылыстарындағы жер мәселесі, әскер құру, әйел теңдігі және земство туралы т.б қаралады. Соның ішінде қазақ жері туралы алынған қаулыда «қазақ халқы өзіне еншілі жерін ешкімге бермесін» деп осы жер мәселесін тиісті дәрежеде қою арқылы жалпыұлттық дәрежеге көтеріп, өзінің тарихи міндетін орындаған болатын. Мұнан басқа құрылтайдың жасаған үлкен бір қызметі - Алаш партиясын құру жөніндегі ұсыныстары. Жалпықазақ құрылтайынан кейін Орынборда Ресей үкіметінің ұйымдастыруымен Бүкілресейлік мұсылмандар құрылтайы шақырылып, әр обылыстан бір-бірден депутаттар барды. Осы құрылтайда «Қазақ халқын отарлық езгіден құтқаратын алаш партиясы болу керек» деген қағида алды. Жалпы жоғарыдағы зерттеліп өткен деректемелерге сай, біз төмендегі қорытындыларға сүйеніп өттік. 1. Яғни, зерттеу мәселесінде көрсеткендей, 30 жылдары Қазақстанда үстемдік алған жаппай құғын-сүргін саясатының шеңгеліне Алаш қозғалысы қайраткерлері алдымен ілінді. Ал ресми үкімет органдарының Алаш мәселесін жабық деп табуы, тікелей Алаш немесе Алашорда қозғалысына арналған зерттеулер жүргізуге 80-жылдардың соңына дейін мүмкіндік берілмеді. Сонымен, Алашорда тарихын зерттеу ісі 20-30 жылдары осындай-ретпен өтті. 2. Қазіргі кезеңдегі көптеген жұмыстардың ерекшелігі олардың дербестендірілген сипаты болып табылады. Алаш қайраткерлерінің портреттерінің тұтас галереялары құрылды, алайда олардың қоғамдық-саяси қызметін көрсетудегі кейбір біржақты, жекелеген көшбасшыларды ұлттық нышандар рөліне ұсынуға талпынысты мойындау керек. Бұл үрдістің себебі бірқатар обьективті және субьективті факторларда. Ең алдымен, бұрынғы кеңестік республикалірдың «егемендігі» ғылыми ақпараттық өрістің тарылуына алып келеді, ресейлік және өзге де мұрағаттар қорларына қолжетілімділікті шектеді. 3. Жалпы алаш идеясының басты құрылған уақытындағы жобаның, партияның мәселелерін атап өттік. Яғни, Алаштың ХХ ғасырдағы басында ұлттық бірлікті нығайту идеясын алға тартқан рухани-зерделі игі жақсылар қазақтың ұлттық идеясын жасау міндетін өз мойнына алды. Олар қоғамның түрлі тарабынан шыққандар, әрі ең алдымен дәстүрлі дала ақсүйектерінің өкілдері, еді. ХХ ғасырдың басындағы қазақ қоғамында зиялы қауым қалыптасуының ұрпақтар эстафетасы сияқты сипаты болғаны атат айтқан абзал. 4. Атап айтқанда, ата мекен жер туралы қазақ түсінігі тұтас елдің дәстүрін, жүйелі тарихын, философиясын қалыптастырды. Жер туралы елдің бір тұтас ұғымы ұлттық сана құбылысына айналды, ата баба рухы, өткен дәуірдің құндылықтары, ел байлығы, болашақ, тәуелсіздік тек қана ұлттың мұрасы жер бар жерде ғана сақталатындығын, ұлт болмысының негізіне айналып отыратындығын ата бабаларымыз жете түсінген. Бұны бүгінгі ұрпақта, ертеңгі ұрпақта біледі, сақтап отырады. 5. Қазақ ұлтшылдарының контрреволюциялық астыртын ұйымын әшкерелеуге арналған бес жылға созылған тергеу ісінің нәтижесі осындай үкіммен тәмамдалды. Сондай-ақ әйтеуір тәуелсіздігіміз өз ауызымызға жеткенде, барлық ел азаматтарын саяси тұтқын болған кеңес уақытындағы ақтап алдық. Қазіргі уақытта сол есімдерді жаңғыртып зерттеу үстіндеміз. 6. Алаш бағдарламасының қазіргі Қазақстан тәуелсіздігімен сабақтастығын салысытырып өттік. Онда жалпы екі партияның бағыттары мен мақсаттарын атап өттік. Яғни, ұқсастықтары олардың демократиялық бағытты үгіттеуінде, сондай-ақ ел мүдесі үшін атқарған қызметтері байланыстырады. Бір партия егер тар заманда пайда болған болса, ал қазір тәуелсіздігімізді алып, сол партияның жүзеге аспаған бағдарламаларын күні бүгінде «Нұр Отан» партиясы атқарып жатыр. Осылайша барлық тарау, бөлімшелерді ғылыми сүзгіден өткізе отырып, біз жоғарыдағы қорытындыларға тоқтадық. Жалпы бұл тек тарихи көзқараста емес, саяси тұрғыда да алар орны өте ерекше. Сондықтан жас іздемпас ғалымдардың алаш тарихына баса назар аударғаны абзал. Себебі біз бүгінгі саяси үдерісті өткен тарихқа назар салып, талдау жасай аламыз. жүктеу/скачать 196,29 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|