Қазақстан тұрғындарына медициналық қызмет көрсету саласындағы мәселелер мекн қиыншылықтар

Өтпелі кезеңде басқа салар секілді медицина саласы да айтарлықтай қиындықтарды бастан кешірді. Қаржының тапшылығынан ауруханалар мен емханалар тұрғындарға ойдағыдай қызмет көрсете алмады. Әсіресе, шалғай ауылдардағы ауруханалар мен дәрігерлік қызмет көрсететін пункттердің жағдайы тым нашар болды. Кейбір ауылдарда медициналық мекемелер жұмыс істемеді. Қаржының жетіспеушілігінен жабылып қалған ауруханалардың саны көбейді. Денсаулық сақтау саласында істейтін дәрігерлер мен мейірбикелердің қатары қысқарып, 1997 жылы республикада 57 мың дәрігер және 150 мың мейірбике қалды. [9,355-б.]Дәрігерлердің еңбек ақысы аз, жұмыстары қиын, нағыз жауапкершілікті талап етеді. Олардың айлықтарын уақытысында төлемейтін аймақтар өсті. Міне, осындай себептерден келіп, елдің тұрғындары, әсіресе, ауылдық жерлерде дәрігерлік көмекке зәру болды. Әлеуметтік зардабы зор ауру түрлері, соның ішінде жұқпалы, тері – венерологиялық аурулар, өкпе ауруларынң түрлері, жүрек қан тамырлары аурулары, аналар мен балалардың анемеяға шалдығуыкөбейді, өлім – жітім өсті. 1991-1995 жж.аралығында әр мың тұрғынға шаққанда өлім – жітім 8 адамнан 10,1 адамға дейін көбейді, ал әртүрлі себептермен қайтыс болған адамдардың саны 1991 жылы 134,5 мың болса, 1995 жылы 168,3 мыңға жетіп, яғни 25,5 пайызға артты. [сонда,357-б.]

Сондықтан осы жағдайларды ескере отырып, үкімет тарапынан медицина саласына жұмсалатын қаржы 1997 жылы 21,4 миллиард теңгеге өсірілді. 1998 жылы 29 миллиард теңге болса, 1999 жылы 54,1 млрд теңге бөлу қарастырылды. Сонымен қтар саланы экономикалық басқару әдісіне көшіруді тездету, дәрігерлік сақтандыруды бірте – бірте негізу, оны мемлекет меншігінен алып, жекешелердіруді қолға алу, дәрігерлік мекемелерді бюджеттен тыс қаржыландыру көздерін кеңейту, сондай – ақ «Халық денсаулығы»ұлттық бағдарламасын және т.б іс – шараларды жүзеге асыру шаралары жүргізілді. Нәтижесінде соңғы бес жылда сәбилердің шетінеу көрсеткіші 7 пайызға, аналардың қайтыс болуы 36 пайызға төмендеді. Тұтастай алғанда бла туудың және халықтың табиғи өсімінің артуы байқалды. 2003 жылға қарай денсаулық саласындағы жекеменшік секторы 16 пайызға өсті. [50, 448-б.]

Халықтың денсаулығын сақтау және оның деңгейін көтеру мақсатында Президенттің жарлығымен 2002 жыл – Денсаулық жылы болып жарияланды. Дансаулық жылының аясында ауылдағы көптеген медициналық мекемелер жөндеуден өтті. Денсаулық сақтау саласының 88 нысаны жаңадан салынды. Олардың расында Атырау мен Қызылордадағы облыстық ауруханалар бар. Бір аудандық аурухана, 16 ауылдық учаскелік аурухана, 71 ауылдық дәрігерлік амбулатория, 25 фельдшерлік – акушерлік пункт қалпына келтірілді және жаңадан ашылды. Халықты, бірінші кезекте, қант диабетімен, туберкулезбен және онкологиялық аурулармен ауыратындарды дәрілік препараттармен жабдықтау жақсарды.

Денсаулық жылында 4,2 миллион ауыл тұрғындры тексеруден өткізіліп, 36 пайызға жуық науқас есепке алынды. Одан басқа 75 мыңнан астам әскери қызметке арнайы медициналық тексеруден өтті. 2002жылы ауруларға қарсы адамдарды егумен қамту 97 пайызға жетті. Балалардың сіреспемен, құл ауруымен, көкжөтелмен аурушаңдығы, эпидемиялық паротит 45 пайызға, қызылша 25 пайызға дейін төмендеді.

Денсаулық жылы шеңберінде 12-18 жасқа дейінгі бір миллион 690 мың оқушыға медициналық тексеру жүргізілді. Мұның өзі балалар денсаулығын уақтылы анықтауға және қолданылатын шараларға жоспар жасауға мүмкіндік берді. 2002 жылдың тағы бір ерекшелігі, жеке Денсаулық сақтау министрлігі, Санитарлық – эпидемиологиялық бақылау және Фармация комитеті құрылды. Мұндай медициналық мекемелер бұрын республикада ұйымдаспаған болатын.

Жалпы 2000-2002 жылдары денсаулық сақтау саласын республикалық бюджеттен қаржыландыру екі еседен астамға, жергілікті бюджеттен – 50 пайызға дерлік ұлғайды. Мұның өзі медицина қызметкерлері жалақысының өсуіне жағдай жасады.

Қортыныды
Еліміз президенті Н.Ә.Назарбаев : «Жүз жылға татырлық – он жыл» - деп атап көрсеткеніндей [3,216-б.] қиын, қайшылықтары мен қуанышты сәттері бірге жүрген Тәуелсіз Қазақстанмыздың егемендікке қол жеткізген күнінен бастап дамуының алғашқы белесі - он жыл ішіндегі әлеуметтік – экономикалық дамуына төмендегідей тұжырым жасауға болады.

1991 жылы 16 желтоқсанда біз тәуелсіздікке қол жеткіздік. Сонымен бір уақытта 80 жылдың соңынан ыдырай бастаған орталықтық жүйенің салдарынан экономиканың құлдырауына тап болғандықтан елдің экономикалық негіздерін түбірінен өзгертуге тура келді Алғашқы кезде дұрыс шешімін таппаған экономика терең дағдрысқа ұшырады. Инфляция шарықтады. Банк жүйесінің кембағалдығы саланы тұқыртып, төлемдік функцияларын атқаруы айларға созылып кетті. Қазақстанда 1990-1994 жылдары өнеркәсіп өнімі өндірісінің көлемі тең жартысына кеміп кетті. Ауыл шаруашылығында құлдрау үштің біріне дейін жетіп, ал көлік тасымалы тіпті үштен екіге кеміді. Өнеркәсіп алыптары тоқтап, жұмыссыздық өрбіді, жаппай экономикалық қоныс аудару басталды. Сол кездегі «қызыл директорлардың» сауатсыздығынан өндірістік сектор қарызға белшесінен батты.

Барлық салаларда қаражаттың тапшылығы орнады. Зейнетақы, жәрдемақы мен жалақы төлемсіздігі созылмалы сипат алды. Заттай төлем мен айырбас жаппай белең алды.

Елімізде соғыс пен күйзеліс заманындағыдай кәдімгідей ашаршылық пен жүдеп – жадаушылық қатері төнді. Экономикада батыл да жүйелі, жігерлі де жедел өзгерістер жүргізуді өмірдің өзі талап етті.

Бірнеше кезеңнен тұратын экономикалық реформа жүргізіліп, экономика мүлде жаңа арнаға бағытталған нарықтық, әлемдік қалыптарға сәйкес заңдарға ие болды.

Банктер түбегейлі өзгерді. Принципті жаңа бюджет және салық жүйелері түзілді, баға мен саудаға ырық берілді. 1993 жылы дербес макроэкономикалық саясат жүргізуге мүмкіндік берген өзіміздің ұлттық валютамызды енгізді.

Қысқа мерзімнің ішінде 1992 жыл мен 2000 жылдың аралығында экономикадағы реформалар мен оны барынша жекешелендірудің төрт бағдарламасы әзірленіп, Президенттің Жарлықтарымен бекітілді.

Белгіленген бағдарламаларды дәйекті жүзеге асыру экономикамызды терең құрылымдық реформаларға бастады. Осы жылдар ішінде жеке меншік, кәсіпкерлік , шағын бизнес белсенді түрде енгізіліп, оларға қолдау көрсетілді.

Мыңдаған орта және ірі кәсіпорындар сатылды немесе жекеменшіктің басқарылуына берілді, менеджмент алмасты. Еліміздің экономикалық даму жолына түсіп, біртіндеп азмттардың әл – ауқаты жақсара бастады.

Біздің өзіміз де, сыртқы дүние де Қазақстанның қайда, қандай мақсатқа ұмтылып отырғанын және қай бағытқа беттегісі келетітін түсінуге тиіс едік. Баршаға, әсіресе, саналы ғұмырын енді бастаған, бағдары болмаған жастарға өзіндік бір дәл де айқын «дабыл белгісі» қажет болды.

1997 жылдан бастап осы сұрақтардың бәріне жауап қайтарған ұзақ мерзімді 2030 жылға дейінгі Даму стратегиясына сәйкес іс – қимыл жасауға көштік.

Бұл тұжырымдамалық стратегиялық және тактикалық сипаты бар, Қазақстан Республикасының басымдықтары, оларға жетудің жолдары мен әдістері айқын бейнеленген құжат болды.

1998 жылдан бастап зейнетақы жүйесіндегі, мемлекеттік қызметтегі, сот төрелігіндегі, білім беру мен денсаулық сақтау салаларында ұзақ мерзімді реформалар басталды. Ауылда да айтулы өзгерістер жүзеге асырылды.

Еліміз таңдап алған стратегия барлық бағыттарда жұмыс істей бастады. Алайда тағдыр республикамызды тағы да сынға салды. Ел 1997-98 жылдардағы әлемдік қаржы дағдарысының соққысына ұшырады.

Еліміз зауыттардың тоқтап қалу, жаппай жұмыссыздықтың етек алу, аса күшті бюджеттік дағдарыс, зейнетақы мен жалақының төленбей қалу қаупіне қайтадан кезікті.

Алайда экономиканың құлдырауына жол берілген жоқ, ол өзінің бекемдігін дәлелдеп шықты.

1998-2001жылдарда экономикада тұрақтылық білінді, зауыттарға жан кіріп, жұмыс істей бастады, ауылдар да етек – жеңін жиып, қалалар мен аудан орталықтары көрекейе бастады, ел өркендеу сатысына қадам басты.

Әлемдік тәжірибе (Жапония, ҚХР) көрсетіп отырғандай, жинқтау нормасы он пайыздан төмен болмайтын деңгейге жеткен кезде экономиканың тұрақты өсуі басталады. Қазақстан 2002 жылы жалпы ұлттық табыстың жиырма бес пайызға тарта жинақтау деңгейіне шықты. 2001 жылы банктер берген несие көлемі 460 миллиард теңгені (үш миллиард доллардан астам) құрады. Ұлттық банктің қайта қаржыландыру мөлшерлемесі 1994 жылғы тамыздағы үш жүз қырық пайыздан 2001 жылы тоғыз пайызға дейін төмендеді.

Соңғы бес жылда ішкі жалпы өнімнің (ІЖӨ-нің) нақты өсімі Қазақстанда 26 пайыз деңгейіне жеткенін атап көрсеткім еледі. Мысалға бұл көрсеткіш Венргияда – 26,2, Польшада – 24,4 пайыз болды. Нақ осы кезең ішінде инфляция біздің елімізде – 52,1 пайыз болса, Польшада – 49, Венгрияд – 70 пайызды құрады.

Біздің экономикамызда шетел инвестицияларының атқарған рөлі орасан зор. 1993 жыл мен 2001 жыл аралығында Қазақстан 14,7 миллиард АҚШ доллары мөлшерінде инвестициялар тартса, мұның өзі ТМД елдеріндегі барлық шетел инвестицияларының үштен біріне жуығын, ал Орталық Азия мемлекеттері инвестицияларының 80 пайызын құрайды.

Шағын бизнестің дамуы, яғни 1 миллион 600 мың адамды қамтитын шағын және орта кәсіпорындардың 2001 жылы 400 мың субъектілерінің жұмыс істеп жатуы – біздің реформаларымыздың дұрыстығының тағы да бір мығым дәлелі.

Шағын кәсіпорындардың еліміздің жалпы ішкі өніміндегі үлесі іс жүзінде құлдырдан тура он сегіз пайызға дейін өскен екен.

Республика халқы мақтан тұтатын: бостандық,ашықтық, ырықты саясат пен экономика сынды дүниелерге жүздеген және ондаған жылдардың өн бойында демократия дегенді білмеген, еркін ой-пайым атаулы аяусыз басып жаншылып келген елде қол жеткізді. Сондай-ақ, көптеген елдерде адамның қарапайым құқтарының өзі бұзылып, миллардтаған адам аш-жалаңаш, мешеу күй кешіп жатқан, ал демократия өскіні,тіпті, тартпаған кезде қол жеткізді.

Жоғарыдағы деректер республикамыздың әлеументтік-экономикалық дамуы он жыл ішінде қаншама тар жол тайғақ кешуден өтіп біртіндеп тұрақтана бастағандығының, демек, өсу сатысына аяқ басқандығын айғақтайды. Ендігі жерде, халқымыз өзі таңдап алған жолынан таймай, қол жеткізген табыстары мен құдай берген ұлан-ғайыр байлығынан айырылып қалмай, осы қарқынмен әрі қарай жылжи беруі керек екендігін жақсы ұғынды.

2. Назарбаев Н.Ә.В потоке истории. Алматы, 2002

3. Назарбаев Н.Ә. Тәуелсіздік белестері. Алматы, 2003

4. Назарбаев Н.Ә. Әділеттің ақ жолы. Алматы, 1991

5. Назарбаев Н.Ә. Қазақстанның егеменді мемлекет ретінде қалыптасуы мен дамуының стратегиясы. Алматы, 1992

6. Назарбаев Н.Ә. Ғасырлар тоғысында. Алматы, 1996

7. Назарбаев Н.Ә. Қазақстан -2030. Алматы, 1997

8.Қазақстандағы халықтың тұрмыс деңгейі. Статистикалық жинақ. 2002ж. Алматы, 2003.

9. Қазақстан – цифрларда. Статистикалық жинақ. 2003ж. Алматы, 2004.

10.Қазақстан өңірлеріндегі халықтың экономикалық белсенділігі. Статистикалық жинақ. 1991-2003жж.Алматы, 2004

11. Қазақстан Республикасындағы еңбек ақы. Статистикалық жинақ. 1993-2005жж.Алматы, 2006

12. Казакстан. Эволюция государствa и обществa. Алматы, 2003

13.Тасмаганбетов И.Н. Социально – политичеcкое обновление Казакстана: тенденции и приоритеты. Алматы, 1997

14. Шокменов Ю.К. Человеческое развитиe Казакстана: методология и анализ. Алматы, 2003

15. Касенова А. Проблемы пенсионной системы. ИЭИ // Аль-Пари. – 1998. - №4.

16. Национальный отчет по человеческому развитию. А., 1997

17. Казакстан: экономика и жизнь. – 1994. - №5

18. Тасмаганбетов И.Н. Социальная политика в условиях независимости Республики Казакстан // Саясат. – 1997. - №9

19.Тасмаганбетов И.Н Социальная политика и политическая трансформация. А., 1997

20. Алибаев А. Три года пенсионной реформы // Аль – пари. – 2000. - №5

21. Бондарь Т. Что происходит в банковской системе Казакстана. // Финансист. – 2001. - №10

22. Кажыгельдин А.М. Социально – экономическое проблемы развития Республики Казакстан в условиях реформ. – М: Финансы и статистика, 1995

23. Казакстан: 1991-2001 годы: Информационно – аналитический сборник / Под ред. А.А.Смаилова. – Алматы: Агентсво Республики Казакстан по статистике, 2001.

24. Кенжегузин М., Додонов В. Экономическое реформы в Казакстане: этапы, проблемы, итоги. // Экономика и статистика. – Алматы, 2001. - №2. – 3,9.

25. Кошанов А., Хусаинов Б. Реформа и макроэкономические преобразования в Казакстане. // Общество и экономика. – 1998. -№8-9.

26. Мухамедиев Б., Бордоусов О. Внешняя торговля Республики Казакстан за годы независимости. // Экономика и статистика. – Алматы, 2001. - №2.

27. Основные направления развития и размещения производительных сил Казакстана на период да 2005 г. /Под ред. А.Е.Есентугелова и Ж.А.Кулекеева. – Алматы: РГП «Институт экономических исследований», 2002.

28. Приоритентное развитие финансового сектора как основа экономического роста. Департамент исследований и статистики. // Экономическое образование. Национальный банк Казакстана. – 2004. - №1.

29. Промышленность, сельское хозяйство и строительство Казакстана за 1920-2000 годы. Статистический сборник. Под ред. А.А.Смаилова. – Алматы: Агентство Республики Казакстан по статистике, 2001.

30. Смаилов А., Шокаманов Ю. Экономика Республики Казакстан: состояние и перспективы роста. // Экономика и статистика. – Алматы, 2002. - №1.

31. Социально – эконмическое развитие Республики Казакстан в январе - сенябре 2004 года. Краткий статистический справочник. – Алматы: Агентство Республики Казакстан по статистике, 2004.

32. Социально – эконмическое развитие Республики Казакстан в январе - октябре 2004 года. Краткий статистический справочник. – Алматы: Агентство Республики Казакстан по статистике, 2004.

33. Социально – эконмическое развитие Республики Казакстан в январе 2004 года. Краткий статистический справочник. – Алматы: Агентство Республики казакстан по статистике, 2004.

34. Статистический бюллетень. Министерство финансов Республики Казакстан (на казак.и рус. Яз). – Алматы, 2004. - №12

35. Статистический бюллетень. Министерство финансов Республики Казакстан (на казак.и рус. Яз). – Алматы, 2004. - №1

36. Статистический бюллетень. Министерство финансов Республики Казакстан (на казак.и рус. Яз). – Алматы, 2004. - №7

37. Статистический бюллетень. Национальный банк Казакстана (на казак.и рус. Яз). – Алматы, 2002. - №10

38. Статистический бюллетень. Национальный банк Казакстана (на казак.и рус. Яз). – Алматы, 2003. - №6

39. Статистический бюллетень. Национальный банк Казакстана (на казак.и рус. Яз). – Алматы, 2004. - №10

40. Статистический ежегодник Казакстана – Statistical Yeerbook of Kazakhstan: Статистический сборник / Под ред. А.А.Смаилова. – Алматы: Агентство Республики Казакстан по статистике, 2002

42. Страны – члены СНГ в 1991г. /статистический ежегодник/ статкомитет СНГ. – М.: Финансовый инжинирниг, 1992

43. Строев Е.С., Бляхман Л.С., Кротов М.И. Экономика Содружества Независимых Государств накануне третьего тысячелетия. – СПб.: НАУКА, 1998.

44. Экономика СНГ: 10 лет реформирования и интеграционного развития / Исполком СНГ. М.: Финстатинформ, 2001

45. 10 лет Содружества Независимых Государтств (1991-2000) . Статистический сборник. Межгосударственыый статистический комитет СНГ. – М., 2001.

46. Исабеков Б. Қазақстанда аралас экономика кезіндегі индустриалдық-инновациалық саясат және кәсіпкерлік. Түркістан, 2004

47. Тұрысов К. Об экономической политике правительства Казахстана //Альпари. 2000. - №5.

49.Абусейтова М.Х. История Казакстана и Центральная Азия. Алматы, 2001

50. Мусин Ш. Қазақстан тарихы. Алматы, 2005

51.Амангельдиев Б.Р. Преватизация в Казахстане. //Суверенный Казахстан на рубеже тысячелетий. Казахстанский институт стратегических исследований при Президенте Республики Казахстан. Алматы, 1999

52.Байтіленов С. Қазақстанның ауыл шаруашылығындағы тоқырау. Алматы, 1999

53.Әбдікәрімұлы Ә.Қазақстан тарихы. Алматы, 1997

54.Рысбайұлы Ұ. Қазақстан Республикасының тарихы. Алматы, 1999

55.Габдулина Г.К. Казахстан и современный мир. Алматы, 2001

56.Морозов А. Казакстан в годы независимости. Алматы,2005

57.Ермеков В.А. Казахстан в современном мире, Алматы, 2003

58.Муркин Д.А. Пенсионная Реформа в Казахстане. //Суверенный Казахстан на рубеже тысячелетий.Казахстанский институт стратегических исследований при Президенте Республики Казахстан. Алматы, 1999

59. Казахстан: эволюция государства и общества. Алматы, 2003

60. Арсаханова Л.И. Эволюция процесса макроэкономических реформ в Республике Казахстан и их влеяние на экономический рост. //www.5ballov.ru/publications/works/

2. Назарбаев Н.Ә.В потоке истории.Алматы, 2002

3. Назарбаев Н.Ә. Тәуелсіздік белестері. Алматы, 2003

4. Назарбаев Н.Ә. Әділеттің ақ жолы.Алматы, 1991

5. Назарбаев Н.Ә. Қазақстанның егеменді мемлекет ретінде қалыптасуы мен дамуының стратегиясы. Алматы,1992

6. Назарбаев Н.Ә. Ғасырлар тоғысында. Алматы, 1996

7. Назарбаев Н.Ә. Қазақстан -2030. Алматы, 1997

8.Қазақстандағы халықтың тұрмыс деңгейі. Статистикалық жинақ.2002ж.Алматы, 2003.

9. Қазақстан – цифрларда. Статистикалық жинақ. 2003ж. Алматы, 2004

10.Қазақстан өңірлеріндегі халықтың экономикалық белсенділігі. Статистикалық жинақ. 1991-2003жж.Алматы,2004

11. Қазақстан Республикасындағы еңбек ақы. Статистикалық жинақ. 1993-2005жж.Алматы,2006

12. Казакстан. Эволюция государство и общество. Алматы,2003

13.Тасмаганбетов И.Н. Социально – политичекое обновление Казакстана: тенденции и приоритеты. Алматы, 1997

14. Шокменов Ю.К. Человеческое развития Казакстана: методология и анализ. Алматы, 2003

15. Касенова А. Проблемы пенсионной системы. ИЭИ // Аль-Пари. – 1998. - №4.

16. Национальный отчет по человеческому развитию. А., 1997

17. Казакстан: экономика и жизнь. – 1994. - №5

18. Тасмаганбетов И.Н. Социальная политика в условиях независимости Республики Казакстан // Саясат. – 1997. - №9

19.Тасмаганбетов И.Н Социальная политика и политическая трансформация. А., 1997

20. Алибаев А. Три года пенсионной реформы // Аль – пари. – 2000. - №5

21. Бондарь Т. Что происходит в банковской системе Казакстана. // Финансист. – 2001. - №10

22. Кажыгельдин А.М. Социально – экономическое проблемы развития Республики Казакстан в условиях реформ. – М: Финансы и статистика, 1995

23. Казакстан: 1991-2001 годы: Информационно – аналитический сборник / Под ред. А.А.Смаилова. – Алматы: Агентсво Республики Казакстан по статистике, 2001.

24. Кенжегузин М., Додонов В. Экономическое реформы в Казакстане: этапы, проблемы, итоги. // Экономика и статистика. – Алматы, 2001. - №2. – 3,9.

25. Кошанов А., Хусаинов Б. Реформа и макроэкономические преобразования в Казакстане. // Общество и экономика. – 1998. -№8-9.

26. Мухамедиев Б., Бордоусов О. Внешняя торговля Республики Казакстан за годы независимости. // Экономика и статистика. – Алматы, 2001. - №2.

27. Основные направления развития и размещения производительных сил Казакстана на период да 2005 г. /Под ред. А.Е.Есентугелова и Ж.А.Кулекеева. – Алматы: РГП «Институт экономических исследований», 2002.

28. Приоритентное развитие финансового сектора как основа экономического роста. Департамент исследований и статистики. // Экономическое образование. Национальный банк Казакстана. – 2004. - №1.

29. Промышленность, сельское хозяйство и строительство Казакстана за 1920-200 годы. Статистический сборник. Под ред. А.А.Смаилова. – Алматы: Агентство Республики Казакстан по статистике, 2001.

30. Смаилов А., Шокаманов Ю. Экономика Республики Казакстан: состояние и перспективы роста. // Экономика и статистика. – Алматы, 2002. - №1.

31. Социально – эконмическое развитие Республики Казакстан в январе - сенябре 2004 года. Краткий статистический справочник. – Алматы: Агентство Республики Казакстан по статистике, 2004.

32. Социально – эконмическое развитие Республики Казакстан в январе - октябре 2004 года. Краткий статистический справочник. – Алматы: Агентство Республики Казакстан по статистике, 2004.

33. Социально – эконмическое развитие Республики Казакстан в январе 2004 года. Краткий статистический справочник. – Алматы: Агентство Республики казакстан по статистике, 2004.

34. Статистический бюллетень. Министерство финансов Республики Казакстан (на казак.и рус. Яз). – Алматы, 2004. - №12

35. Статистический бюллетень. Министерство финансов Республики Казакстан (на казак.и рус. Яз). – Алматы, 2004. - №1

36. Статистический бюллетень. Министерство финансов Республики Казакстан (на казак.и рус. Яз). – Алматы, 2004. - №7

37. Статистический бюллетень. Национальный банк Казакстана (на казак.и рус. Яз). – Алматы, 2002. - №10

38. Статистический бюллетень. Национальный банк Казакстана (на казак.и рус. Яз). – Алматы, 2003. - №6

39. Статистический бюллетень. Национальный банк Казакстана (на казак.и рус. Яз). – Алматы, 2004. - №10

40. Статистический ежегодник Казакстана – Statistical Yeerbook of Kazakhstan: Статистический сборник / Под ред. А.А.Смаилова. – Алматы: Агентство Республики Казакстан по статистике, 2002

42. Страны – члены СНГ в 1991г. /статистический ежегодник/ статкомитет СНГ. – М.: Финансовый инжинирниг, 1992

43. Строев Е.С., Бляхман Л.С., Кротов М.И. Экономика Содружества Независимых Государств накануне третьего тысячелетия. – СПб.: НАУКА, 1998.

44. Экономика СНГ: 10 лет реформирования и интеграционного развития / Исполком СНГ. М.: Финстатинформ, 2001

45. 10 лет Содружества Независимых Государтств (1991-2000) . Статистический сборник. Межгосударственыый статистический комитет СНГ. – М., 2001.

46. Исабеков Б. Қазақстанда аралас экономика кезіндегі индустриалдық-инновациалық саясат және кәсіпкерлік. Түркістан, 2004

47. Тұрысов К. Об экономической политике правительства Казахстана //Альпари. 2000. - №5.

49.Абусейтова М.Х. История Казакстана и Центральная Азия. Алматы, 2001

50. Мусин Ш. Қазақстан тарихы. Алматы, 2005

51.Амангельдиев Б.Р. Преватизация в Казахстане. //Суверенный Казахстан на рубеже тысячелетий. Казахстанский институт стратегических исследований при Президенте Республики Казахстан. Алматы, 1999

52.Байтіленов С. Қазақстанның ауыл шаруашылығындағы тоқырау. Алматы, 1999

53.Әбдікәрімұлы Ә. Қазақстан тарихы. Алматы, 1997

54.Рысбайұлы Ұ. Қазақстан Республикасының тарихы. Алматы, 1999

55.Габдулина Г.К. Казахстан исовременный мир. Алматы, 2001

56.Морозов А. Казакстан в годы независимости. Алматы,2005

57.Ермеков В.А. Казахстан в современном мире, Алматы, 2003

58.Муркин Д.А. Пенсионная Реформа в Казахстане. //Суверенный Казахстан на рубеже тысячелетий.Казахстанский институт стратегических исследований при Президенте Республики Казахстан. Алматы, 1999

59. Казахстан: эволюция государства и общества. Алматы, 2003

60. Арсаханова Л.И. Эволюция процесса макроэкономических реформ в Республике Казахстан и их влеяние на экономический рост. //www.5ballov.ru/publications/works/,

61.Каратай Турысов Казахстан становление рыночной экономики Астана 2003 г.

62. Халықаралық экономикалық байланыстар Майдан – Әли Байгісиев Алматы 1998 ж.