Дипломдық жоба мамандығы: 5В080700 «Орман ресурстары және орман шаруашылығы»
жүктеу/скачать 6,19 Mb.
|
Жаксыбай Исатай Бисенбайулы
| ЖОБАЛЫҚ БӨЛІМ
3.1 Бейнеу орман шаруашылығында орман питомнигін орналастыру сызбасын құрастыру. Питомник аумағын ұйымдастыру - бұл питомник аумағын барынша тиімді пайдалану және жұмысты барынша механикаландыруды қамтамасыз ету мақсатында әртүрлі шаруашылық мақсаттағы (МЕМСТ 17559-82) бөліктерге бөлу [26]. Бейнеу орман шаруашылығында жаңа питомникті салу кезінде алдымен оның сыртқы шекаралары белгіленеді. Ең жақсы нұсқа-тік жақтары бар төртбұрышты немесе тікбұрышты питомник. Сыртқы жағынан питомник тереңдігі 1 м және түбінің ені 30 см және жоғарғы жағында 1,25 - 1,75 м болатын шекаралық арықпен қазылады. Питомник, сонымен қатар, тірі немесе механикалық (тірек, сым және т. б.) қорғалған. Содан кейін питомниктің жеке өндірістік бөліктерін орналастыруды жоспарланады. Бөлімдер топографиялық, топырақ және гидрологиялық жағдайлар бойынша аумақты неғұрлым орынды пайдалануды ескере отырып орналастырылады. Егіс үшін қолайсыз желден қорғалған және жеңіл механикалық құрамдағы ең құнарлы топырақтармен ерекшеленетін ең тегіс учаскелер бөлінеді. Егер суару жоспарланған болса, онда егу алаңын резервуарға мүмкіндігінше жақын орналастырған жөн. Мектеп бөлімшесі мен плантацияларға ең құнарлы топырағы бар учаскелер бөлінеді. Бұталардың көшеттерін өсіру үшін сіз аз құнарлы топырақтары бар жерлерді пайдалана аласыз. Талдар мен теректердің аналық плантациялары төмен жерлерде, артық ылғалданған жерлерде жақсы орналастырылады. Әдетте, жатырдың екпелері, компостерлер, арборетумдар және басқа бөлімдер немесе ауыспалы егіске кірмейтін учаскелер экстремалды, көбінесе тұрақты емес пішінді учаскелерге бөлінеді. Питомник ғимараты өндірістік бөлімшелерден тыс, компост учаскесі - шаруашылық учаскесінен және суару көзінен алыс орналастырылады (Бейнеу орман шаруашылығында орман питомнигін орналастыру сызба нұсқасы. Сурет 8). Питомник жолдар желісімен өрістер мен кварталдарға бөлінеді. Шағын және орта орман питомниктерінде аумағынның ауданы, әдетте, ауыспалы егіс алқабына тең болады. Ірі питомниктердің өндірістік бөлімшелерінің өрістері бірнеше егіске бөлінеді. Машиналар мен механизмдерді неғұрлым тиімді пайдалану мақсатында ірі питомниктерде егістіктердің мөлшері (30-500) X (40-120 м), орташа - кемінде 50 X 20 м, ұсақ, онда барлық негізгі жұмыстар жиі қолмен орындалады - (20-40) X (20-40 м). Бейнеу орман шаруашылығында ауданы 30 га орман питомнигін орналастыру сызбасы жасалды: 1 - Егіс бөлімшесі; 2 - мектеп бөлімшесі; 3 - орман алқабы; 4 - шарбақ; 5 - отырғызу материалын қазуға, компост дайындауға және басқа да шаруашылық мақсаттарға арналған учаскелер; 6 - гидрантары бар жолдар мен жолақтар. I-V-ауыспалы егіс алқаптары 1,68 және 5,1 - учаскенің көлемі, га Питомник алқабының беткейлеріндегі топырақтың шайылуы мен шайылуының алдын алу үшін негізгі өңдеу көлбеу бойымен жүргізілетіндей етіп бөлінеді. Жел эрозиясына ұшыраған аудандарда ауыспалы егіс алқаптары зиянды желдің басым бағытына перпендикуляр немесе одан 30° аспайтын ауытқулармен орналастырылады. Питомниктің жол желісінің мақсаты - оның шаруашылық бөліктері арасында жақсы байланысты қамтамасыз ету, сондай-ақ жұмыс кезінде тракторлардың айналуы үшін жеткілікті ені болуы. Ірі питомниктерде жолдар қарсы көліктің жүруін қамтамасыз етуі тиіс. Бұдан басқа, жол желісі қорғаныш орман жолақтары жүйесімен және суару жүйесімен байланыстырылуы тиіс. Жол желісін бөлу әдетте негізгі жолдардан басталады - магистральдық, айналма және питомниктің ұзын жағына перпендикуляр орналасқан. Бұл жолдардың ені 6-10 м, ал питомниктің ұзын жағында орналасқан жолдардың ені 3-4 м құрайды. Ұзындығы 50 м-ден асатын егістіктер мен кварталдарда ені 1 м уақытша жаяу жүргіншілер жолдары әр 50-100 м сайын көлденең орналастырылады. Шағын орман питомниктерінде олар әдетте ені 1-2 м болатын жаяу жүргіншілер жолдарын немесе ені 6 м және бойлық жаяу жүргіншілер жолдарын бұру үшін көлденең жолдарды орнатумен шектеледі. Негізгі (тұрақты) жолдарды профильдеу керек, яғни (бүйірлеріндегі кішкентай ойықтардан) жердің есебінен ортасында дөңес аумақты ұйымдастырыңыз. Жолды профильдеу арнайы грейдермен жүзеге асырылады. Жол төсемдерін тығыздау үшін олар ауыр роликтермен оралады. Арамшөптер тұқымдарының таралу көзі болмауы үшін жолдарды үнемі арамшөптерден таза ұстау керек. Бейнеу орман шаруашылыңында орман питомниктің аумағын ұйымдастыру кесте 4-де келтірілген. Өндіруші бөлігі питомниктің жалпы ауданының 72,9% құрайды, қосалқы және өндірістік 27,1% құрайды. Кесте 4 - Ауданы 30 га үлгілік орман питомнигінің аумағын ұйымдастыру
Питомниктің қосалқы бөлігі өндіріс бөлігіне қызмет көрсетуге және қорғаныс және ұйымдастырушылық - экономикалық функцияларды орындауға арналған. Қосалқы бөлікке шаруашылық, қазу учаскесі, жолдар, орман қорғау жолақтары, компостник кіреді. Питомниктің шаруашылық учаскесінде қалқандар мен жәшіктерді, егістіктерді мульчирлеуге арналған үгінділерді, компост дайындауға арналған шымтезекті жинау, орман шаруашылығы техникасының тұрағына арналған құрылғы, жұмысшыларды жылытуға арналған жылжымалы үй- жай орнату және отырғызу материалын уақытша қазу үшін қазу учаскесі көзделеді. Айналма жолдың ені мен өрістердің арасы 4 м, магистральды жолдың арасы - 6 м. Питомниктің өндірістік қуаты-жылына 1080 мың дана екпе және 974,4 мың дана қылқан жапырақты көшеттер. Отырғызу материалын қазу, компост дайындау және басқа мақсаттар үшін егістік алқаптарының соңында 0,48 га шаруашылық учаскесі бөлінеді, сонымен қатар отырғызу материалын сақтауға арналған мұздық қоймасы болуы керек. Бекітілген жобаға сәйкес питомник ені 1 м (тікенді бұтадан) тірек және бұталы қоршаумен қоршалуы және ені 7,5 м қорғаныш орман жолағы болуы тиіс, ені 5 м жолақ орталық жол бойымен өтуі тиіс. Қоршаған және Орталық жолдардың ені - 8 м, бұрылыс жолақтары - 6 м, өрістер бойындағы жолдар - 3-5 м, гидранттары бар жолақтар - 3 м. Мектепте көшеттер алаңның ұзын жағында жүретін жолдарға орналастырылады. Мектептегі ауыспалы егіс алқаптары жолдармен бөлінген. Жеміс ағаш учаскесі мектеп аумағының учаскесіне ұқсас егістіктерге бөлінеді. Олардың бағыты жеміс ағаш бөлінген учаскенің ұзын жағында беріледі. Қосалқы ауыл шаруашылығы алаңы питомниктің ерекшеліктеріне қарай ауыспалы егіс алқаптарына бөлінеді. Егістіктердің көлемі қосалқы шаруашылықтың жалпы алаңымен анықталады. Питомниктің барлық басқа бөлімдері мен бөліктері кварталдарға бөлінеді, соқпақтармен немесе кең жолдармен бөлінеді. Питомникте жол желісін ұйымдастыру жауапты жұмыс болып табылады. Жолдардың өткізу қабілеті кең көлемді орман дақылдары мен ауыл шаруашылығы машиналарының өтуіне есептелген болуы тиіс. Жол желісін дұрыс жобалау үшін қай бөлімде қандай машиналар мен құралдар қолданылатынын, оларға қандай көлік түрі қызмет ететінін білу керек. Питомникте жұмыс істейтін ең үлкен машиналардың немесе құралдардың өлшемдеріне сүйене отырып, магистральдық жолды осы жолмен байланыстыратын жол төсемінің ені жасалады. Жол желісі бойынша питомникте жыл бойы көліктің кез келген түрінің әрбір бөлімшесімен және шаруашылық бөлігімен үздіксіз қатынас жүзеге асырылуы тиіс. Сондықтан, қазіргі уақытта ірі питомниктерде жолдар бірінші және екінші ретті. Бірінші ретті жолдар ең үлкен енге ие және ең үлкен қондырғылардың көлеміне сәйкес есептеледі. Мұндай жолдар егіс және ауыл шаруашылығы (Егіншілік) бөлімшелерінің әрбір егістігімен, сондай-ақ магистральдық жолдармен байланыстырылады. Бірінші ретті жолдардың ені - 10 м, мұндай жолдардағы Көпірлер 7 тоннаға дейін жүк көтеруі керек. Екінші ретті жолдар трактордың немесе көліктің өтуіне есептеледі; оларды ені 6 м етіп орналастырыңыз, осы жолдар арқылы келесі бөлімдердің өрістерімен байланыс жүзеге асырылады: мектеп (ағаш және жеміс) плантациялары, дендрологиялық, тұқымдық учаскелер және аналық бақтар. Орамдық желіге бөлінетін бөлімшелерде (дендрологиялық, плантациялар, тұқымдық учаскелер, аналық бақтар) ені 3-5 м болатын соқпақтар болуы тиіс. Мелиорациялық екпелер құрылатын және көлік мүмкін болмайтын тік беткейлері бар учаскелерде (тау питомниктерінде) ені 1-2 м жаяу жүргіншілер жолдары орнатылады немесе ені 3-5 м соқпақтар кесіледі. Әр питомникте питомниктің айналасындағы шекаралық қорғаныс орман жолағы бойымен жүретін бірінші ретті округтік жол бар. Осы жолмен питомниктің барлық бөлімшелерімен және шаруашылық бөлімдерімен көлік байланысы жүзеге асырылады; оған тіркемелі машиналары бар тракторлардың бұрылыстары мен кіруі жасалады. Питомниктегі жол желісі суару жүйесін ұйымдастыруға және егістік алқаптарын қорғауға арналған орман белдеулерін салуға байланысты жобаланады және жүзеге асырылады. Техникалық мақсаттар үшін (шеберханалар, стратификация бөлмелері) үйде жүргізілген суару жүйесін пайдалануға болады. Айта кету керек, орман питомниктерін суару жүйесін ұйымдастыру. Ағаш питомнигіндегі суару жүйесі отырғызу материалын өсіру кезінде суару үшін егістіктерге су беру үшін салынған. Сонымен қатар, питомниктегі суды толтыру, көшеттер мен көшеттерді қазу, сондай-ақ көлік және тұрмыстық қажеттіліктер үшін қажет. Сондықтан питомникті сумен жабдықтау өте маңызды міндет, сондықтан су әр питомникте болуы керек. Арналар (суландырғыштар) жүйесі орташа және тығыз топырақтарда, қажет болған жағдайда орналасуы мүмкін. Мұндай жүйе питомниктерде жиі кездеседі. Бетон каналдары, науалар, ағаш ойықтар да қолданылады. Ірі мемлекеттік питомниктерде суару жүйесі келесідей орналастырылған. Себу бөлімшесінде суландырғыштар (жыралар, құбырлар) егістіктердің ұзын жағын бойлай, бір егіс арқылы жүргізіледі. Бұл су өткізгіш суландырғыштар суды стационарлық қондырғыдан (су тартқыштан) алатын магистральдық тарату арнасына қосылады. Суландырғыштар немесе құбырлар жолдың бір жағына төселеді, гидротехникалық құрылыста қабылданған шарттар мен нормативтерге сәйкес суару жүйесі салынады. Мектеп бөлімшелерінде (ағаш, жеміс) каналдар немесе құбырлар алаңның бір жағына салынады. Олар егу қондырғысына қарағанда кішірек болуы мүмкін, өйткені суару үшін су аз қажет. Жидек, техникалық және сәндік тұқымдардың плантацияларында және негізінен өздігінен ағатын әдіспен суарылатын бақтарда, арналар немесе құбырлар учаскенің жоғары бөлігінде кварталдар арқылы төселеді. Бұл жағдайда су өткізгіш каналдар немесе құбырлар суды суармалы бороздарға жеткізетін таратушы болып табылады. Үйді ауыз сумен жабдықтау құдықтардан барлық аймақтарда міндетті болып табылады. Тіпті салыстырмалы түрде құрғақшылыққа төзімді тұқымдар, мысалы, татар үйеңкі, жасыл күл, алтын қарақат, сары акация, сорғыш, ырғай және әдетте суарусыз өсірілетін тұқымдар (алма, өрік, үйеңкі), құрғақ жылдары суару керек. Мұндай жылдары суарусыз бұл жыныстар гектардан стандартты отырғызу материалының шығуын едәуір төмендетеді және оның құны артады. жүктеу/скачать 6,19 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||