Дәріс 10. Өндірістік жарақаттар мен кәсіби аурулар, оларды талдау және тіркеу. Дәрістің жоспары:
1. Кәсіптік жарақаттарды талдау әдістері
2. Қауіпті және зиянды заттармен күресу
3. Ескерту әрекеттері
4. Реттеуші әрекеттер
5. Өндірістегі сәтсіз оқиғаларды тексеру, тіркеу
Өндірістік жарақат дегеніміз – қауіпсіздік техникасының талаптарын ескермегендіктен болатын жарақат.
Кәсіби ауру – қызметкердің еңбек міндеттерін орындауымен байланысты оған зиянды өндірістік факторлардың әсер етуінен туындаған созылмалы немесе қатты ауруы.
Жаракат (гр. Trauma жара, булшу) - қоршаган орта турлі факторларының әсерінен болған мушелерінің немесе улпаның анатомиялық бүтіндігінің бұзылуы.
Зақымдану деп мынандай жаракаттарды айтамыз, мысалы, механикалық, химиялық, термиялық, акустикалық, психиатрлық және т.б. Дене зақымдалуы ауыр, аса ауыр және жәй зақымдалу болып бөлінеді. Адам өміріне қауіпті зақымдалуға жататындар: 1 - бас сүйегіне, омыртқаға, ішкі, кеуде ұлпанына енетін жарақат; 2 - бас суйек күмбезімен түбінің ашық және жабық сынықтары; 3 - ауыр дәрежедегі ми жарақаты; 4- адам өміріне қауіпті бас сүйегіне ішкі қан құйылуы; 5 - омыртқа жотасының мойын белінің зақымдалуы және т.б. Ауыр дене жарақатына адам өміріне барлық қауіпті дене жарақаттары жатады, оларға ауыр залалдар тигізген мынандай зардаптар жатады: көздің көрмей қалуы, саңырау болып қалуы, немесе кез-келген мүшенің зақымдалуы, психикалық ауру, денсаулыктын бұзылуына байланысты жұмыс қабілетінің үштен бip бөлігінің жарамсыз болып қалуы.
Аса ауыр емес дене жаракаттарына, денсаулықтын бұзылу ұзақтығы үш аптадан жоғары (21 күннен аса) немесе жұмыс істеу қабілеттілігінің 10-нан 33% дейін төмендеткен өміріне аса қауіпті емес жарақаттар жатады.
Жеңіл дене жаракаттарына, денсаулыктың бұзылуы қысқа мерзімде (ұзақтыгы 6 күннен астам, бipaқ 3 аптадан артық емес) немесе сәл ғана еңбек қабілеттілігінен 10% дейін айырылатын жарақат түрін айтады.
Қазақстан Республикасының Еңбек Кодекстің 37-тарауынан алынған үйінділер.
Өндіріске байланысты өндірістік жаракатты рәсімдеу реті, тіркеу және есеп беру сәйкестігі анықталады.
Әpбip жазым туралы зардап шегуші немесе оны көрген куәгер міндетті түрде жұмыс берушіге немесе жұмыс уйымдастырушысына хабарлауы қажет.
Жазымды зерттеулер жұмысшыға қатысты, сондай - ақ маманданған дайындық алушыларға жургізіледі; оқу орындарында окушыларға, олар арқылы маманданған тәжірибе бар, алғашқы маманданған жоспарды жүзеге асырушы оқудан кейінгі маманданған білімі бар адамдарға немесе жұмыс бepyшiгe жұмысты орындағанда; жұмысты орындауға шақырылған әскери қызметкерлерге, әскери кызметін өтеуге қатысы жоқтарға; соттың шешімімен еңбекке шақырылған бейнелерге; әскериленген апаттан құтқарушы бөліктердің жеке құрамдарымен әскериленген күзетшілерге, төтенше салдарын құтқару бойынша еркіті топ мүшелеріне; мүлікпен адам өмірін сақтау бойынша дүлей зілзаланың зардаптарына жауапты тұлғаларға.
Еңбек ету барысында 6ip куннен Tinxi, одак да көп уакыт ішінде және туракты турде еңбек кабілеттігінен айырылу, немесе әлемге дейін алып келетін жұмысшының денсаулыгына зиян келтіру, өндірісте жазым ретінде карастырылады.
Жұмыс беруші зардап шегушіге алгашкы медициналык жәрдем беруге және оны денсаулык сактау уйымына жеткізуге міндетті, сондай - ак жазым болган орынын окиганы зерттеуді бастаганга дейін сактап кою кажет. Жұмыс беруші жазым туралы немесе жұмысшынын денсаулыгынын закымданганын дереу хабарлау керек: 1) еңбек жөнінде мемлекеттік органнын мемлекеттік еңбек инспекциясынын аумактык бөлімшелеріне, 2) қауіпті өндіріс нысаналарында жазымдар болган кезінде төтенше жагдайлардын алдын алу және оларды жою жоніндегі жергілікті органдарга; 3) жұмысшылар уйымын ұсынушыларына (кәсіподақ); 4) кәсіптік ауру немесе улану жағдайлары жөнінде халықтың санитарлык-эпидемиологиялық салауаттылығы саласындағы жергілікті мемлекеттік органға; 5) қызметкер өкілдеріне; 6) кызметкердің өмірі мен денсаулыгына зиян келтіргені ушін жұмыс берушінің азаматтык-кукыктык жауапкершілігі сактандыру шартын жасаскан сақтандыру уйымына.
Осы тарауга сәйкес арнайы тексеруге тиіс жазым болган кезде жұмыс беруші: 1) жазым болган жердегі кукык қорғау органына; 2) өндірістік және ведомстволык бакылау мен кадагалаудың уәкілетті органдарына хабарлауга тиіс.
