Э. З. Дулаева ф.ғ. к., ҚазМемҚызпу аға оқытушысы
жүктеу/скачать 3,8 Mb. Pdf көрінісі
|
Түрікше оқулық
- Бұл бет үшін навигация:
- NESNE – YÜKLEM İLİŞKİSİ Fiiller, nesne alıp almamaları bakımından dörde ayrılır.
- Örnek: Sabahtan buraya geldiler. Ağladım o güzel günlerin ardından. Nedense birdenbire bayılıverdi. Altı çizili fiiller geçişsiz çatılıdır. NOT
|
6. Lütfen Dönüşlü fiil yapınız. Esen Hanım işe gitmek için hazırla................... , giy................ , tara................. , boya......................., süsle................... . Ahmet sabah kalktıktan sonra yıka.............. , sabunla.................., kurula............ ve giy.............. . 7. Aşağıdaki cümlelerin fiillerini karşılarında gösterilen çatılara çeviriniz. Paketi ona göndermişler. (edilgen) Küçücük çocuk elbiselerini kendisi giyiyor. (dönüşlü) Sonunda hepimiz birbirimizi anladık. (işteş) 8. Aşağıdaki cümleleri karşılarında gösterilen fiil çatılarına çeviriniz. a. Cumhurbaşkanı vatandaşları sandık başında oy kullanmaya çağırdı. (edilgen fiil) b. Sinirli ve huysuz olduğu için onu hiç kimse sevmiyordu. (edilgen fiil) c. O kadar yorgunum ki adeta yatakta salla................. (dönüşlü fiil) d. Hırsızlar aylarca o mağarada sakla........................... (dönüşlü fiil) 9. Eşleyelim, tamamlayalım a. Banyodan çıktıktan sonra iyice kaşı......................... b. Gelin nikahtan önce aynanın önünde kurula...................... c. Sivrisinekler yüzünden sabaha kadar süsle....................... d. İki kardeş hiçbir konuda çarp........................ e. Otobüs bir kamyonla anla........................ f. Apartmandaki komşularımızla her zaman selamla................... NESNE – YÜKLEM İLİŞKİSİ Fiiller, nesne alıp almamaları bakımından dörde ayrılır. Nesne – fiil ilişkisinde fiilin çatısını değiştiren 3 eklerin yardımıyla yapılır. - dIr: - r: - t: a) Geçişli çatılı fiiller Nesne alan ya da alabilen fiillerdir. Yükleme yöneltilen Neyi, Kimi sorularına cevap verir. Pratik çözüm: Bir fiilin geçişli olup olmadığını anlamanın en kısa yolu: Nesne yerine Onu sözcüğünü koyabiliriz. Cümleyi, yüklemi onu sözcüğüyle birlikte okuyup anlamlı bir yargı elde ediyorsak o cümle geçişli çatılı; yüklemi onu sözcüğüyle okuyamıyorsak geçişsiz çatılı cümledir. Örnek: Sabahtan beri kitap okuyor. Seninle sonra konuşuruz. O da her söyleyene gülüyor. Bu cümleleri nesne- yüklem ilişkisine göre inceleyelim. 1. cümle, (onu) okuyor şeklinde söylenebilir. Geçişli çatılıdır. ‘’Bu kitabı’’nesnedir. 2. cümle, (onu) gülüyor şeklinde söylenemez. Bundan dolayı geçişsizdir. Örnek: Uzun zamandır her şeyi biliyordum. O hiçbir zaman bizi beklemedi. Uzun zamandan sonra bulduk. Sen de aramalıydın. Altı çizili eylemler kimi, neyi sorularının cevabını verebiliyor; aynı zamanda ‘’onu’’ sözcüğünü de alabiliyor. Böylece eylemler geçişlidir. b) Geçişsiz çatılı fiiller Nesne alamayan fiillerdir. Örnek: Saatlerdir uyuyor. Nesne-yüklem ilişkisine göre inceler olursak: Yüklem ’’neyi uyuyor’’ , ‘’kimi uyuyor’’ sorularına cevap alınmaz.; aynı zamanda ‘’onu uyuyor’’ da denemiyor. Böylece Geçişsiz çatılı fiildir. Örnek: Sabahtan buraya geldiler. Ağladım o güzel günlerin ardından. Nedense birdenbire bayılıverdi. Altı çizili fiiller geçişsiz çatılıdır. NOT: Bir fiilin geçişli olabilmesi için cümlede mutlaka nesne olması şart değildir. Cümlede nesne olmasa bile cümle geçişli olabilir. Önemli olan ’’neyi, kimi’’ sorularını sorup soramadığımızdır. жүктеу/скачать 3,8 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|