АЛЮМИНИЙОРГАНИКАЛЫҚ ҚОСЫЛЫСТАР ЕРІТІНДІЛЕРІМЕН ЖӘНЕ БАСҚА ДА ПИРОФОРЛЫ СҰЙЫҚТАРМЕН ЖҰМЫС ІСТЕУ АЙЛАЛАРЫ

АОҚ ерітінділері теріге және көзге түскен кезде өте ауыр күйік береді. Аса қауіптілік - теріге түскен концентрациялы ерітіндінің тұтанып кету мүмкіндігіне байланысты. Бұл кезде қосарланған термиялық және химиялық кұйік болады. АОҚ-тармен істелетін кез-келген жұмыс қорғағыш көзілдірік немесе маска, теріден тігілген қоғаппен істелуі тиіс. Теріден тігілген қолғаптың резеңке қолғаптан айырмашылығы ол термиялық күйіктен қорғайды.

АОҚ-тар ерітінділерінің аз мөлшерімен болсын, жұмысты тікелей линолеум немесе басқа да жанғыш материалдармен жабылған стөлде жасауға тиым салынады.

АОҚ-тар ерітінділері ауамен қатысқанда өздігінен тұтануға қабілетті болатындықтан, олармен жасалатын барлық операциялар, соның ішінде бір ыдыстан екіншіге ауыстыру, ампулаларға бөлу, реакторға құю инертті газ атмосферасында жүргізлуі қажет. Бұл мақсатта ең көп қолданатыны - құрғақ аргон болып саналады. Аргон ауадан ауыр болғандықтан, оны кез-келген сосудтың төменгі жағынан жіберген тиімді. Бұл жағдайда газдың шығу жері сосудтың жоғарғы жағына орналасу қажет.Егер аргонды жайлап бірқалыпты жіберсе, ол ауамен араласпай, біртіндеп аппараттан оны ығыстырып шығарады. Идеалды жағдайда сосудтан ауаны ығыстыру үшін көлемі, мысалы 1л ауаға 1л аргон жеткілікті.

Сосудтан ауаны толығымен азотпен кетіру үшін газдың көп мөлшері қажет болады. Азоттың бес ретті көлемін жібергеннің өзінде сосудта 0,5 шамасындағы оттек мөлшері қалып қояды. Сондықтан сосудта азот атмосферасын жасау үшін, оны алдымен вакуумдайды, содан кейін құрғақ азотты жібереді.

Баллоннан тікелей алынатын инертті газдарда әрқашан ылғалдың мөлшері бар болатындықтан, олар АОҚ-тармен жұмыс істеуге жарамайды. Инертті газдарды құрғату үшін түйіршектелген адсорбенттермен, қолайлысы цеолиттермен толтырылған колонка арқылы жіберу ұсынылады. Цеолитті толтырар алдында 320-350С температурада 7-8 сағат қыздырады. Егер инертті газ құрғақ болса, онда оны АОҚ-тар ерітінділері арқылы жібергенде тұман түзілмейді; аз түтін немесе тұман пайда болуы - цеолитті регенерациялау керек екендігін көрсетеді.

Газ жүйелерінің элементтерін жалғау үшін полиэтиленді, фторпласты немесе полихлорвинилді шлангтар қолдану ұсынылады, өйткені резеңке шлангтар қандай да бір шамада оттегі мен су буы үшін өткізгіш болып табылады.

АОҚ ерітінділерімен жұмыс барысындағы қауіпсізділіктің маңызды шарасы - барлық аппаратураларды мұқият кептіру болып саналады. АОҚ-тарымен жұмысқа арналған аппараттың шыныдан және металдан жасалған детальдарын пайдаланалар алдында кептіргіште 200С температурада 1 сағат қыздырады. АОҚ ерітінділерімен аз уақытта қатыста болатын резеңке шлангтарды парафиндеу қажет. Бұл үшін шланг кесіндісін 15-20 минутқа 100-110С температурада балқытылған парафинге толығымен батырады да, оны шығарып парафинді ағызып жібереді, одан кейін 100С-тағы кептіргіш шкафта 0,5сағат ұстайды. Парафиннің орнына полиэтилен-парафин массасын пайдалану тиімді. Оны 115-120С температурада 5 масс. б. парафин мен 1 масс. б. төменгі тығыздықтағы полиэтиленді балқыту арқылы дайындайды.

Жұмысқа қажет АОҚ ерітінділерін қысқа мерзімде (4-6 ай) зертханада сақтауға әкелу үшін арнайы цилиндр тәріздес тат баспайтын болаттан жасалған көлемі 0,5-1 л сосудты пайдаланады (21 сурет). Сосудта шыны бекіткішпен (3) жабылған парафинделген резеңке шлангтың кесіндісін (2) кигізетін ортасы қуыс екі түтік (1) бар. Бос сосуд шлангысымен және бекіткішімен қоса алдын ала, сосудтағы қалған еріткіштің мөлшерін кейінгі өлшеу арқылы табу үшін өлшенеді. АОҚ ерітіндісімен сосудты толтырар алдында одан аргон жіберу арқылы ауаны ығыстырып шығарады. Бұл мақсатта ортасы қуыс екі түтіктің біреуіне сосудтың түбіне дейін жететін шыны түтікше енгізеді де, осы арқылы аргон ағынын жібереді. Сосудты сұйықпен толтырғаннан кейін, ортасында қуысы бар екі түтіктің біреуін жабады да аргонның артық қысымын 5,3- 6,5 кПа (40-50 сын.б. мм) жасайды.


Сурет – 21. АОС ерітіндісін сақтайтын болат ыдысы.

1 – патрубка

2 – вакуум түтігінің парафинді кескіні

3 – шыны сөндіргіш

1 – вакуум түтігінің парафинді кескіні

2 – шыны сөндіргіштер

3 – фарфорлы стакан

4 – құм

5 - асбест

Осы мақсатта қолданатын қарапайым бір құрал 23 суретте көрсетілген. Ампуланы алдын ала аргонмен үрлеуді медициналық шприц көмегімен жүргізеді. АОҚ ерітінділерімен жұмыс істегенде поршенінің фторпласты тығыздағышы бар шприцті пайдаланған дұрыс. Шприцті, оның жартысынан көп мөлшердегі АОҚ ерітіндісімен толтыруға болмайды. Шприц инесінің ұшында АОҚ ерітіндісі тотықпас үшін, аргон атмосферасынан алғаннан кейін оны дереу созылғыш резеңке тығынға сұғып қояды. Жұмыс жасап бола салысымен, поршені жабысып қалмас үшін, шприцті көмірсутекті еріткішпен тез арада жуу керек.

1 – шыны ампула

2 – резіңке түтігінің кескіні

3 – шыны үштік

4 – құрғақ аргон тогы

5 – медициналық ине